«Ηρθε η ώρα να φοβηθείς!» έλεγε η πρόσκληση που έλαβε πέρυσι, τέτοια περίπου εποχή, η Δώρα από το δημοτικό σχολείο του γιου της. Ηταν για τη γιορτή του Χάλογουιν που θα γινόταν στο θέατρο του σχολείου και υποσχόταν να έχει φαντάσματα, μπαμπούλες, μάγισσες και άλλα τρομακτικά πλάσματα για τους μικρούς μαθητές. Πώς χρειαζόταν να συνεισφέρουν αυτοί; Φέρνοντας από μία κολοκύθα.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια το Χάλογουιν παρέμενε μια αμερικανική κατά βάση γιορτή, που δεν είχε εισχωρήσει στις δικές μας ετήσιες παραδόσεις. Τα ερεθίσματα που είχαμε για τη «γιορτή των νεκρών» περιορίζονταν σε φωτεινές κολοκύθες και στο γνωστό από πόρτα σε πόρτα «Trick or treat?» που βλέπαμε σε κάποια μικρή ή μεγάλη οθόνη – άντε να πετυχαίναμε και κανένα μπιμπελό σε μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων. Και εξακολουθούσαμε να προτιμούμε να μασκαρευόμαστε τις Απόκριες και όχι με τα πρώτα κρύα του Οκτώβρη.
Τι συνέβη, λοιπόν, και το Χάλογουιν μπήκε για τα καλά στις ζωές μας; Πότε τα καταστήματα με διαφόρων ειδών μικροπράγματα γέμισαν κολοκύθες τις βιτρίνες τους από τα τέλη Σεπτεμβρίου και, αντίστοιχα, τα μαμαδο-τσάτ με emojis κολοκύθας από τις αρχές Οκτώβρη; Και, βασικά, πότε τα ελληνικά χωράφια άρχιζαν να προετοιμάζονται (και) για το Χάλογουιν με επιπλέον σοδειές κολοκύθας;
Κάθε χωράφι μια κολοκύθα;
Στις ΗΠΑ δεν αγαπούν το Χάλογουιν απλώς πολύ, αλλά και με αυξητική τάση. Σύμφωνα με στοιχεία του Statista, η αγορά του Χάλογουιν το 2023 στις ΗΠΑ άγγιξε τα 12,2 δισ. δολάρια, που αποτελεί και αριθμό-ρεκόρ. Φέτος οι Αμερικανοί αναμένεται να ξοδέψουν 11,6 δισ. δολάρια στη συγκεκριμένη γιορτή (ενδεικτικά, ο αντίστοιχος αριθμός το 2005 ήταν 3,3 δισ.).
Οσον αφορά το απόλυτο λαχανικό του Χάλογουιν, το 2023 στα αμερικανικά χωράφια παράχθηκαν 798.000 τόνοι κολοκύθας – ο αριθμός είναι σχεδόν διπλάσιος από το 2001 και τους 423.000 τόνους που είχαν παραχθεί εκείνη τη χρονιά, την παλαιότερη για την οποία οι πίνακες της Statista προσφέρουν στοιχεία.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, πάλι, τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν πως το 2020 31.000 εκτάρια γης στην έκτασή της χρησιμοποιήθηκαν για την καλλιέργεια προϊόντων της οικογένειας της κολοκύθας, με τη συνολική παραγωγή να φτάνει τους 760.000 τόνους.
Από τις παραγόμενες κολοκύθες, οι 22.610 τόνοι έφυγαν για εξαγωγή, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελβετία. Αντίστοιχα, η Ε.Ε. εισήγαγε εκείνη τη χρονιά 48.841 τόνους, ποσότητα που ήταν κατά 57% αυξημένη από την αντίστοιχη του 2019.
Trick or treat?: Treat με κολοκύθα
Στην Ελλάδα, η παραγωγή κολοκύθας είναι σαφώς πιο περιορισμένη σε σχέση με τις ΗΠΑ και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ελληνική ύπαιθρος παράγει περισσότερο τη γλυκοκολοκύθα, που έχει το χαρακτηριστικό σχήμα καμπάνας, και σε μικρότερες ποσότητες τη λεγόμενη «κολοκύθα της Σταχτοπούτας», που είναι η πορτοκαλί, φαρδιά και πλακουτσωτή κολοκύθα που έχουμε συνδέσει με τη γιορτή του Χάλογουιν.
Η μικρή παραγωγή κάνει δύσκολη την αντίστοιχη παροχή συγκεντρωτικών αριθμών για την εγχώρια καλλιέργεια, αν κανείς λάβει υπόψη πως οι αναλυτικοί πίνακες της Eurostat δεν έχουν στοιχεία για την Ελλάδα. Ακόμα και η Εθνική Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών δεν έχει στους καταλόγους της κάποιον συνεταιρισμό παραγωγών κολοκύθας.
Αλλά οι Ελληνες παραγωγοί κολοκύθας υπάρχουν και ετοιμάζονται να κόψουν από τα χωράφια τους τις ώριμες κολοκύθες τους. Η Μίνα Χρυσούλα είναι αγρότισσα από το 1986 και από το 2005 έχει τις δικές της βιολογικές καλλιέργειες στην περιοχή του Μαραθώνα, στις οποίες καλλιεργεί και την «κολοκύθα του Χάλογουιν». Ομοίως και ο σύζυγός της, Ανδρέας Αλεξανδρής, που ξεκίνησε τη βιολογική παραγωγή το 2006, στις δικές του καλλιέργειες στο Αυλωνάρι Ευβοίας.
Η ζήτηση για κολοκύθα έχει αυξηθεί τα τελευταία περίπου πέντε χρόνια και ξεκινάει τέτοια εποχή, με πολλές «μαμάδες που έρχονται με πιτσιρίκια» να πάρουν κολοκύθες για το Χάλογουιν.
Οι δύο καλλιεργητές δεν μεταπωλούν τις κολοκύθες τους, αλλά τις πωλούν οι ίδιοι σε βιολογικές αγορές, στις οποίες βρίσκονται πέντε φορές την εβδομάδα, σε διάφορες περιοχές. Οπως παρατηρεί η κ. Χρυσούλα, η ζήτηση για κολοκύθα έχει αυξηθεί τα τελευταία περίπου πέντε χρόνια και ξεκινάει τέτοια εποχή με πολλές «μαμάδες που έρχονται με πιτσιρίκια» να πάρουν κολοκύθες για το Χάλογουιν. Σε όλες, λίγο πολύ, τις λαϊκές αγορές υπάρχει σχετική ζήτηση, μα η κ. Χρυσούλα θα έλεγε πως ελαφρώς πιο αυξημένη είναι στην αγορά της Βούλας. Ο κ. Αλεξανδρής επιβεβαιώνει αυτή την αύξηση στη ζήτηση, αλλά εκτιμά πως ως τάση στη χώρα μας βρίσκεται ακόμη «στην εκκίνησή της».
Η κολοκύθα και στο πιάτο μας
Το Χάλογουιν σημαίνει την έναρξη της «εποχής της κολοκύθας» που δεν σταματάει να μπαίνει στα ελληνικά σπίτια μετά τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου. «Ο κόσμος έχει μάθει την κολοκύθα και τις ιδιότητές της και την παίρνει για κατανάλωση: την κάνουν σούπα και πίτες, τη βάζουν σε σαλάτες, την τρώνε ψητή, ακόμα και ωμή», λέει στην «Κ» η καλλιεργήτρια του Μαραθώνα.
Η κολοκύθα λοιπόν ξεκινάει να πωλείται από τον Οκτώβριο και συνεχίζει μέχρι και τον Μάρτιο – αν ο καιρός είναι κρύος, μπορεί η κατανάλωση να παραταθεί και να «φεύγει» και τον Απρίλη. Στα μέσα περίπου της άνοιξης, οι καλλιεργητές βάζουν τους σπόρους για την καινούργια σοδειά, αν πάντα δεν βρέχει εκείνη την περίοδο. Αν έχει ακόμα βροχές, ο σπόρος μπορεί να μπει ακόμα και τον Μάιο, κάτι που με την κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει φθορές στη σοδειά. Η κολοκύθα βγάζει πρώτα ένα άνθος και μετά τον καρπό της, οπότε στη δεύτερη περίπτωση, το άνθος βγαίνει όταν πλέον ο καιρός είναι πολύ ζεστός και υπάρχει κίνδυνος να «καεί» και να χαθεί ακόμα και η μισή παραγωγή.
Ο κόσμος έχει μάθει την κολοκύθα και τις ιδιότητές της και την παίρνει για κατανάλωση: την κάνουν σούπα και πίτες, τη βάζουν σε σαλάτες, την τρώνε ψητή, ακόμα και ωμή – Μίνα Χρυσούλα, καλλιεργήτρια στον Μαραθώνα.
Η φετινή σοδειά του Ανδρέα Αλεξανδρή θα είναι κατά προσέγγιση 15.000 κολοκύθες – όπως εξηγεί, φέτος έβαλε λίγο περισσότερους σπόρους, γιατί η περυσινή σοδειά του είχε τελειώσει ήδη από τον Ιανουάριο. Περίπου τόσες είναι και οι κολοκύθες που θα βγάλει από το χωράφι της και η Μίνα Χρυσούλα. Και οι δύο εκτιμούν πως με αυτή την ποσότητα θα ξεχειμωνιάσουν άνετα, αποκλείουν βέβαια να περισσέψει «στοκ».
Είτε σκαλιστή και τρομακτική, είτε νόστιμη και δυναμωτική, η κολοκύθα, όπως φαίνεται, πρωταγωνιστεί όλο και περισσότερο στις ζωές και στο τραπέζι μας, έστω και ως συνήθεια «δανεική».
