Πόσα σπίτια του 19ου αιώνα απέμειναν στην Αθήνα του 2023; Προφανώς πολύ λίγα και είναι σχεδόν όλα συγκεντρωμένα στην παλιά Αθήνα, στις παλαιότατες συνοικίες γύρω από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά.

Ναός παλαιότατος, όπως και η γύρω συνοικία, η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στην οδό Ακαδημίας, προκαλεί ένα βλέμμα πιο επίμονο, πιο βαθύ.

Η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, όπου κατοίκησε η Μαρία Κάλλας, υπενθυμίζει μια «οικογένεια» κτιρίων στην Πατησίων.

Στην Αγίου Κωνσταντίνου 34, γωνία με την οδό Νικηφόρου, στέκει μια παλιά πολυκατοικία. Δεν είναι τυχαίο κτίσμα. Βρίσκεται εκεί από το 1936 και φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη.

Υπάρχει μια ζώνη θερμού συναισθήματος, στις υπώρειες του Λυκαβηττού προς Σίνα και Ασκληπιού. Εκείνο το γλυκό φθινοπωρινό πρωινό, με τον ουρανό λευκό σεντόνι και με ένα φως διαυγές, αθηναϊκό, το πράσινο των πεύκων γύρω από τον Αγιο Νικόλαο Πευκακίων είχε ένα άρωμα που στεφάνωνε στέγες και ταράτσες, ήταν σχεδόν ορατό και χειροπιαστό.

Η συλλογή από ακατοίκητα σπίτια εμπλουτίζεται ακόμη και στους άλλοτε πυλώνες της μεσοαστικής ζωής.

Στη λεωφόρο Βουλιαγμένης επιζεί μια καλλιγραφική επιγραφή κινηματογράφου. Το «Μετροπόλιταν» της Δάφνης γνώρισε δόξες.

Ανάμεσα στους γαλήνιους δρόμους του Παπάγου και στα πολλά αδιέξοδα στενά που βγαίνουν σε κήπους και αυλόπορτες, είχα την αποκάλυψη εκείνης της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας των προαστίων όπως καλλιεργήθηκαν σαν μια αστική παρακαταθήκη γύρω στο 1960, λίγο πριν, λίγο μετά.

Κοιτούσα επί ώρα το θερμό χρώμα της αθηναϊκής ώχρας σε εκείνο το έρημο σπιτάκι, κοντά στο Νοσοκομείο Συγγρού. Δυο βήματα είναι το Κάραβελ και το Χίλτον, η Μιχαλακοπούλου και η μοντέρνα ζωή.

Εκείνη η πάνω Κυψέλη, από την Καυκάσου και πέρα, ξετυλίγεται σαν ασπρόμαυρη κινηματογραφική ταινία. Τη βλέπω σαν μια ιστορία της κατοίκησης σε άλλοτε δύσβατα σημεία της πόλης, σε διαρκείς επεκτάσεις, απλωμένες ήδη από το 1930, σε πρώην κατσάβραχα, σε οικοδομικά τετράγωνα που γέμιζαν έως ακόμη και τη δεκαετία του ’70.

Ολα τα στενά και οι μεγαλύτεροι δρόμοι ανάμεσα στους δύο σταθμούς μετρό «Αμπελόκηποι» και «Πανόρμου» περικλείουν στρώσεις αστικής ιστορίας του 20ού αιώνα με ένα ορισμένο βάθος.