Τα σημάδια των κλιματικών καταστροφών είναι παντού γύρω μας, συμβαίνουν με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση. Ωστόσο, οι άνθρωποι που συνέβαλαν λιγότερο στην κλιματική κρίση υφίστανται τις χειρότερες – και μερικές φορές μη αναστρέψιμες – συνέπειές της.
Στο Κέρας της Αφρικής, τέσσερις περίοδοι βροχών ήρθαν και πέρασαν, χωρίς να βρέξει. Οι καλλιέργειες έχουν ξεραθεί εδώ και πολύ καιρό και τα πτώματα ζώων κατακλύζουν τεράστιες εκτάσεις άγονης γης. Βλέπουμε μια κλιματική έκτακτη ανάγκη να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας – μια σαρωτική και διαρκή ξηρασία που αναγκάζει τους ανθρώπους να ξεριζωθούν σε μια απεγνωσμένη αναζήτηση τροφής και νερού.
Ο κάποτε μεγαλύτερος προσφυγικός καταυλισμός στον κόσμο, στο Dadaab στην έρημη βορειοανατολική επαρχία της Κένυας, δέχεται ξανά νέες αφίξεις προσφύγων από τη Σομαλία που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις επιδεινούμενες επιπτώσεις των συγκρούσεων και της ξηρασίας.
Ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που παρέχουν υγειονομική περίθαλψη σε έναν από τους τρεις καταυλισμούς στο Dadaab λένε ότι χιλιάδες άνθρωποι έχουν φτάσει από τις αρχές του έτους, την ώρα που οι 200.000 και πλέον εγγεγραμμένοι πρόσφυγες στο Dadaab συνεχίζουν να ζουν σε φθαρμένες σκηνές και ξεχαρβαλωμένα καταφύγια με ελάχιστες ελπίδες για μια βιώσιμη λύση στα δεινά τους.
Πέρα από τα σύνορα στη Σομαλία, το άνυδρο τοπίο είναι διάσπαρτο με καταυλισμούς, όπου οι άνθρωποι που ξεφεύγουν από την πείνα, την αγροτική φτώχεια και τη βία αναζητούν εδώ και καιρό καταφύγιο. Τώρα, καθώς τα σύννεφα εξαφανίζονται για άλλη μια φορά, παίρνοντας μαζί τους κάθε ελπίδα βροχής, οι άνθρωποι αναγκάζονται όλο και περισσότερο να αναζητήσουν υποστήριξη πιο μακριά.
Τις περισσότερες φορές είναι εκείνες οι κοινότητες και οι χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στην κρίση που προσφέρουν αλληλεγγύη και φιλοξενία στους ανθρώπους που υφίστανται τις άμεσες επιπτώσεις της.
Η Κένυα δέχεται εδώ και καιρό Σομαλούς πρόσφυγες. Το 2011, όταν το Κέρας της Αφρικής βίωσε άλλη μια σοβαρή ξηρασία, δεκάδες χιλιάδες Σομαλοί έφτασαν στην Κένυα και τους χορηγήθηκε καθεστώς πρόσφυγα. Με αυτό τον τρόπο η Κένυα έδειξε τον δρόμο αναγνωρίζοντας την κλιματική αλλαγή ως λόγο αίτησης ασύλου, παράλληλα με τις διώξεις και τις συγκρούσεις.
Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι φθάνουν στα σύνορά της, η Κένυα θα μπορούσε για άλλη μια φορά να δώσει το παράδειγμα επιτρέποντας σε αυτούς που δραπετεύουν από τις συγκρούσεις και την ξηρασία στη Σομαλία να ζήσουν με ασφάλεια και αξιοπρέπεια, δίνοντάς τους παράλληλα την ευκαιρία να μετακινηθούν στη χώρα και να εργαστούν, έτσι ώστε να μην εξαρτώνται πλήρως από την ανθρωπιστική βοήθεια για τα επόμενα χρόνια.
Αλλά χώρες υποδοχής, όπως η Κένυα, δεν μπορούν να αφεθούν μόνες τους να στεγάσουν μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς. Η Κένυα δικαίως επέκρινε την έλλειψη διεθνούς επιμερισμού των ευθυνών για την προστασία και την παροχή βοήθειας στους εκτοπισμένους ανθρώπους του κόσμου.
Πιο πρόσφατα, η Κένυα απείλησε επανειλημμένα να κλείσει τους καταυλισμούς στο Dadaab επειδή έλαβε ελάχιστη διεθνή υποστήριξη για να φιλοξενήσει και να ενσωματώσει πρόσφυγες. Στη δεκαετία μέχρι το 2020, η ανθρωπιστική βοήθεια για τους πρόσφυγες στην Κένυα συρρικνώθηκε κατά σχεδόν δύο τρίτα, ενώ ο προσφυγικός πληθυσμός μειώθηκε μόνο κατά το ήμισυ.
Με το Κέρας της Αφρικής να πλήττεται πλέον από τη σοβαρότερη ξηρασία των τελευταίων 40 ετών, οι κοινότητες που φιλοξενούν πρόσφυγες στην Κένυα μάς λένε ότι η αλληλεγγύη τους φτάνει στα όριά της. Πολλοί έχουν χάσει τη μοναδική πηγή σίτισής τους – τα ζώα – λόγω της ξηρασίας. Με τους πόρους να μειώνονται όλο και περισσότερο, η κοινωνική συνοχή θα δέχεται ολοένα και μεγαλύτερη πίεση, οδηγώντας σε πιθανές συγκρούσεις. Οι συγκρούσεις και η κλιματική διαταραχή δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.
H κρίση αλληλεγγύης δίνει τώρα τη θέση της σε μια κρίση ηθικής, στην οποία ορισμένοι από τους μεγαλύτερους ιστορικούς πομπούς άνθρακα στον κόσμο συνεχίζουν να αγνοούν τις εκκλήσεις χωρών που έχουν συμβάλει λιγότερο στην παγκόσμια θέρμανση, αλλά υφίστανται τις πιο τραγικές συνέπειές της.
Η COP27 χαρακτηρίζεται ως «η COP της Αφρικής». Η Κένυα και άλλες χώρες στο Κέρας της Αφρικής που φέρουν τις δυσανάλογες συνέπειες της κλιματικής έκτακτης ανάγκης και του μαζικού εκτοπισμού έχουν απευθύνει έντονες εκκλήσεις για να αυξηθεί η διεθνής αλληλεγγύη και να επιμεριστούν οι ευθύνες.
Οι παγκόσμιοι ηγέτες πρέπει τώρα να λάβουν υπόψη αυτές τις φωνές. Οι χώρες που ευθύνονται ιστορικά για τις περισσότερες εκπομπές πρέπει να μετατρέψουν τις δεσμεύσεις τους σε δράση, διασφαλίζοντας άμεσα ότι οι ευάλωτες στο κλίμα χώρες λαμβάνουν την οικονομική και τεχνική υποστήριξη που χρειάζονται για να αποτρέψουν τις αλληλοενισχυόμενες επιπτώσεις των συγκρούσεων, του εκτοπισμού και της κλιματικής κρίσης. Αυτό θα είναι σημαντικό για τις χώρες προκειμένου να μετριάσουν και να προσαρμοστούν στις κλιματικές διαταραχές .
Αλλά ορισμένες από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι ανεπανόρθωτες. Στο Κέρας της Αφρικής, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν ήδη τη μόνιμη απώλεια των μέσων διαβίωσής τους ως αποτέλεσμα της κλιματικής έκτακτης ανάγκης. Είναι ευθύνη των μεγαλύτερων ρυπαντών στον κόσμο να υποστηρίξουν τους ανθρώπους των οποίων οι ζωές και τα μέσα διαβίωσης ανατρέπονται, ενώ παράλληλα δεσμεύονται να βοηθήσουν τις κοινότητες και τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις μελλοντικές απώλειες.
Η στήριξη για απώλειες και ζημίες θα πρέπει να βασίζεται στις ανάγκες και να προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες πηγές χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας. Πρέπει επίσης να είναι προβλέψιμη – έτσι ώστε οι κοινότητες και οι χώρες να μπορούν να βασίζονται σε αυτήν για να υπομείνουν την καταστροφή που προκαλείται από ένα ολοένα και πιο ακανόνιστο κλίμα.
Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν ήδη σήμερα τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης δεν μπορούν να περιμένουν την μελλονική στήριξη για να αντικαταστήσουν ό,τι έχει ήδη χαθεί. Χρειάζονται επείγουσα υποστήριξη τώρα. Είναι καιρός οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του κόσμου να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Το οφείλουν στους ανθρώπους που επωμίστηκαν το βάρος των επιλογών τους.
*Μέχρι πρόσφατα, η Dana Krause ήταν επικεφαλής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Κένυα και ο Stephen Cornish είναι γενικός διευθυντής του επιχειρησιακού κέντρου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γενεύη και θα ηγηθεί της αντιπροσωπείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην COP27.
