Περισσότεροι από δύο στους 10 κατοίκους της Αθήνας ζουν σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε ελεύθερους χώρους αστικού πρασίνου, ενώ οκτώ στους 10 κατοίκους με χαμηλό εισόδημα δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε πάρκα και άλση, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτοι στη θερμική καταπόνηση ή αλλιώς θερμικό στρες.
Τα παραπάνω αποτελέσματα προέκυψαν κατά τη διάρκεια μίας νέας μελέτης, υπό τον συντονισμό του Πολυτεχνείου του Βερολίνου (TU Berlin), σε συνεργασία με το Iδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) και άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Στη μελέτη γίνεται ποσοτική καταμέτρηση της θερμικής καταπόνησης των κατοίκων σε 14 ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ το συμπέρασμα είναι πως το θερμικό στρες σχετίζεται με το κοινωνικοοικονομικό προφίλ των κατοίκων.
Μιλώντας στην «Κ» ο δρ Νεκτάριος Χρυσουλάκης, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), αναλύει τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις μετρήσεις στη χώρα μας και συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Επισημαίνει πως η πρωτεύουσα βρίσκεται στα κατώτερα επίπεδα θερμικής άνεσης σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις εξαιτίας των άνισων και άναρχων έργων για την ανάπτυξη νησίδων αστικού πρασίνου.
Κατά τη διάρκεια των καυσώνων η θερμοκρασία στο Αιγάλεω και στο Περιστέρι μπορεί να φτάσει 7 έως 8 βαθμούς υψηλότερα από τη θερμοκρασία στην Κηφισιά.
Δυτικά προάστια στο «κόκκινο»
Οπως επισημαίνει, οι περιοχές με τη μεγαλύτερη θερμική καταπόνηση στην Αθήνα είναι αυτές στα δυτικά προάστια, οι οποίες αν και έχουν ορισμένα μεγάλα άλση, υπολείπονται πράσινων υποδομών στον αστικό ιστό τους ώστε να έχουν όλοι ίση πρόσβαση σε χώρους πρασίνου που προσφέρουν φυσική ψύξη και σκίαση.
Εξηγώντας τη θερμοκρασιακή διαφορά που μπορεί να έχει ένας δήμος στα δυτικά και ένας δήμος στα βόρεια προάστια, ο καθηγητής Υψηλής Αρχιτεκτονικής Απόδοσης στο Πανεπιστήμιο Anita Lawrence της Μελβούρνης, Μάνθος Σανταμούρης, αναφέρει πως κατά τη διάρκεια των καυσώνων η θερμοκρασία στο Αιγάλεω και στο Περιστέρι μπορεί να φτάσει 7 και 8 βαθμούς υψηλότερα από τη θερμοκρασία στην Κηφισιά.
Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα μέσα σε ένα παλιό σπίτι του ’60 και του ’70 που δεν διαθέτει κλιματισμό μπορεί να φτάσει τους 40-45 βαθμούς. Αν όμως η οροφή του δημιουργηθεί από ψυχρά υλικά, η θερμοκρασία θα μειωθεί κατά 10 βαθμούς, το οποίο είναι σωτήριο.
Ο καθηγητής τονίζει πως οι λόγοι που υπάρχει αυτή η δυσαναλογία –με αποτέλεσμα όσοι κατοικούν σε συγκεκριμένες περιοχές και κυρίως οι πολίτες με χαμηλότερα εισοδήματα να είναι περισσότερο ευάλωτοι στη θερμική καταπόνηση– είναι πολλοί με πρώτο στη λίστα τα δομικά υλικά.
«Τα υλικά με τα οποία έχει χτιστεί ένα σπίτι παίζουν καταλυτικό ρόλο στην εμφάνιση θερμικής καταπόνησης. Παραδείγματος χάριν η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα μέσα σε ένα παλιό σπίτι του ’60 και του ’70 που δεν διαθέτει κλιματισμό μπορεί να φτάσει τους 40-45 βαθμούς. Αν όμως η οροφή του δημιουργηθεί από ψυχρά υλικά, η θερμοκρασία θα μειωθεί κατά 10 βαθμούς, το οποίο είναι σωτήριο», επισημαίνει.
Δέντρα-διακοσμητικά
Μεταξύ άλλων το λιγοστό πράσινο, η αυξημένη ανθρωπογενής θερμότητα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, η γεωγραφική τοποθεσία αλλά και η έλλειψη μακροχρόνιου σχεδιασμού είναι κάποιες από τις αιτίες που πόλεις, όπως αυτές στα δυτικά προάστια, «ψήνονται» περισσότερο από κάθε άλλες κάθε καλοκαίρι.
Εχοντας αναλάβει πολλά projects στην αραβική χερσόνησο και στην Αυστραλία, ο κ. Σανταμούρης επισημαίνει πως τα εργαλεία για θερμική ανάσχεση είναι συγκεκριμένα, αλλά για να είναι αποτελεσματικά χρειάζεται η εκπόνηση σχεδίων με επιστημονικό τρόπο. Διαφορετικά, η φύτευση μεμονωμένων δέντρων και η τοποθέτηση σκίαστρων λειτουργούν ως διακοσμητικά.
Απουσία ενιαίας στρατηγικής από τους δήμους
Επιστρέφοντας στους δήμους των δυτικών προαστίων, οι προσπάθειες ανάσχεσης της θερμικής καταπόνησης υπάρχουν αλλά πολλές φορές δεν εντάσσονται κάτω από μία ενιαία στρατηγική ομπρέλα.
«Στο Χαϊδάρι κάποια έργα έχουν εκπονηθεί με τη χρήση ψυχρών υλικών και κάποια άλλα όχι. Παραδείγματος χάριν στην τελευταία ασφαλτόστρωση που έγινε στον δήμο δεν χρησιμοποιήθηκαν ψυχρά υλικά επίστρωσης, ωστόσο στόχος μας είναι τα επόμενα έργα να τα συμπεριλαμβάνουν», σημειώνει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος και Διαχείρισης Απορριμμάτων Χαϊδαρίου, Κώστας Σταθάς.
Στο Αιγάλεω σύμφωνα με τον δήμαρχο, Λάμπρο Σκλαβούνο, έχουν προγραμματιστεί κάποιες δεντροφυτεύσεις στον αστικό ιστό, αλλά όχι σημαντικές στον αριθμό. Οσον αφορά τη χρήση ψυχρών υλικών, αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως στα έργα που χρηματοδοτούνται κυρίως από ευρωπαϊκά κονδύλια, αν και γίνεται προσπάθεια να ενσωματωθούν στο σύνολο των δράσεων.
Κίνδυνος θερμοπληξίας
Η έκθεση του πληθυσμού σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες αυξάνεται την τελευταία δεκαετία, μεγεθύνοντας τον κίνδυνο θερμοπληξίας.
«Το μέγεθος του καύσωνα σε ένταση και έκταση ήταν περίπου 50% υψηλότερο το διάστημα 2012 έως 2021 σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Το ίδιο χρονικό διάστημα αύξηση 57% σημειώθηκε και στον πληθυσμό που εκτίθεται στους καύσωνες στην Ευρώπη», σημειώνει ο κ. Χρυσουλάκης.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine, κατατάσσεται δεύτερη στην Ευρώπη σε θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού που σχετίζονται με τη ζέστη και έκτη στην Ευρώπη σε απόλυτο αριθμό απωλειών με πάνω από 3.000 εκτιμώμενους θανάτους.
