Εκατοντάδες νεκροί, αμέτρητα σπίτια κατεστραμμένα και μια πόλη πνιγμένη στη λάσπη. Οι συνέπειες της πλημμύρας που έπληξε τη Βαλένθια την Τρίτη 29 Οκτωβρίου, ήταν καταστροφικές. Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής έγινε ξανά εμφανής, αφού η πόλη της ανατολικής Ισπανίας δέχθηκε μέσα σε λίγες ώρες ένα πολύ μεγάλο ύψος βροχής. Η περίπτωση της Βαλένθια, όμως, προκαλεί έντονη ανησυχία και σε ό,τι αφορά την αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής. Η συντριπτική πλειονότητα των ρεμάτων στο λεκανοπέδιο είναι πλέον υπογειοποιημένα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο έντονων πλημμυρικών φαινομένων.
«Οι συνέπειες θα είναι πολλαπλάσιες»
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στην «Κ» ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, αγρονόμος – τοπογράφος μηχανικός, μέλος του συλλόγου πολιτών υπέρ των ρεμάτων «Ροή» και μέλος της ομάδας «Γεωμυθική» που πραγματοποιεί εδώ και περίπου δέκα χρόνια αυτοψίες σε υπόγεια τμήματα των ρεμάτων της Αττικής, η Αθήνα «είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση από τη Βαλένθια».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η πόλη είναι χτισμένη στις εκβολές του ποταμού Γκουαδαλαβιάρ. Το 1964 ξεκίνησε η κατασκευή ενός τεχνητού καναλιού εκτροπής της κοίτης, μήκους 12 χιλιομέτρων και πλάτους 175 μέτρων εξαιτίας μεγάλης πλημμύρας που είχε σημειωθεί το 1957. Η νέα κοίτη έχει τη δυνατότητα απόρριψης 5.000 κυβικών μέτρων νερού ανά δευτερόλεπτο. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με ότι υπήρχαν αρκετοί ανοιχτοί χώροι, βοήθησε σε ένα βαθμό. Σε περίπτωση όμως που βρέξει στην Αθήνα όσο στη Βαλένθια, οι συνέπειες θα είναι πολλαπλάσιες».
Το νερό της βροχής δυσκολεύεται να φτάσει στα υπόγεια ρεύματα, καθώς πρέπει να περάσει μέσα από φρεάτια, που συνήθως δεν καθαρίζονται ή δεν επαρκούν για μεγάλες ποσότητες νερού.
Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το λεκανοπέδιο, συμπληρώνει, είναι «η πυκνότητα της αστικής πολεοδόμησης. Περίπου το 80% των ρεμάτων στην Αττική είναι υπογειοποιημένα. Ειδικά στο λεκανοπέδιο, αυτό το ποσοστό ξεπερνάει το 90%. Αυτά τα ρέματα παραμένουν ζωντανά, αφού τα νερά τους ρέουν υπογείως. Το νερό της βροχής όμως, δυσκολεύεται να φτάσει σε αυτά. Αλλωστε, για να φτάσει εκεί, πρέπει να περάσει μέσα από φρεάτια, που συνήθως δεν καθαρίζονται ή δεν επαρκούν για μεγάλες ποσότητες νερού».
Τα ρέματα που διασώζονται
Σύμφωνα με όσα αναγράφονται σε μελέτη του ΕΜΠ που δημοσιεύθηκε το 2000 με τίτλο «Παρεμβάσεις στα ρέματα – Εναλλακτικές προτάσεις σχεδιασμού», η ευνοϊκή μορφολογία του εδάφους στην Αττική «και η ύπαρξη σημαντικών πηγών συνέβαλαν στη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού ρεμάτων, περίπου 700, στο λεκανοπέδιο της Αθήνας. Σήμερα διασώζονται μόνο 70».
Αναφορικά με τα ρέματα της Αττικής που έχουν διαφύγει της υπογειοποίησης, ο κ. Θεοδοσόπουλος ανέφερε πως «αυτά είναι συγκεκριμένα. Είναι ο Ποδονίφτης στα σύνορα της Νέας Χαλκηδόνας με την Αθήνα, ο Προφήτης Δανιήλ στον Ταύρο, η ρεματιά Χαλανδρίου, ο Κηφισός στο ύψος του Κόκκινου Μύλου, η Πικροδάφνη στα νότια προάστια και ένα πολύ μικρό τμήμα του ρέματος των Τραχώνων κοντά στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Ολα τα υπόλοιπα εκατοντάδες ρέματα έχουν εξαφανιστεί».
Ζώνες υψηλού κινδύνου
Βάσει όσων αναγράφονται στην 1η αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας των λεκανών απορροής ποταμών του υδατικού διαμερίσματος Αττικής, που δημοσιεύθηκε στα μέσα του περασμένου Σεπτεμβρίου, ως Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας ορίστηκαν οι παρακάτω περιοχές, που αποτελούν το 26% επί του συνόλου του υδατικού διαμερίσματος της Αττικής:
- Παράκτιες περιοχές Σαρωνίδας – Αναβύσσου – Παλαιάς Φώκαιας
- Χαμηλή Ζώνη Λουτρακίου
- Περιοχή των Μεσογείων
- Χαμηλές ζώνες ρεμάτων Μεγάρων – Ν. Περάμου
- Χαμηλές ζώνες Ασπροπύργου – Ελευσίνας
- Χαμηλές ζώνες λεκάνης τεχνητής λίμνης Μαραθώνα
- Παράκτια πεδινή περιοχή Μαραθώνα – Νέας Μάκρης
- Λεκάνη ποταμού Κηφισού
- Παράκτιες περιοχές Γλυφάδας – Βούλας
- Χαμηλές Ζώνες Αίγινας
- Χαμηλές ζώνες ρεμάτων Κορινθιακού
- Χαμηλές ζώνες ρεμάτων περιοχής Αγ. Θεοδώρων
- Χαμηλές ζώνες ρεμάτων Καλάμου –Ωρωπού
- Οικισμός Μάτι στον Δήμο Μαραθώνος της Ανατολικής Αττικής
Οπως ανέφερε ο κ. Θεοδοσόπουλος, «πλέον γνωρίζουμε ποιες περιοχές θα πλημμυρίσουν σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου. Επομένως, είναι κρίσιμο να υπάρχει σωστή ενημέρωση των κατοίκων αυτών των περιοχών, για το πού θα πρέπει να απομακρυνθούν σε περίπτωση έντονης βροχής. Είδαμε στη Βαλένθια ότι τα πρώτα μηνύματα από τις Αρχές προς τους πολίτες άρχισαν να φτάνουν όταν το νερό είχε ήδη φτάσει στους δρόμους».
Πλέον γνωρίζουμε ποιες περιοχές θα πλημμυρίσουν σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου. Επομένως, είναι κρίσιμο να υπάρχει σωστή ενημέρωση των κατοίκων αυτών των περιοχών, για το πού θα πρέπει να απομακρυνθούν σε περίπτωση έντονης βροχής.
Τα μεγάλα υπογειοποιημένα ποτάμια
Αναφορικά με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το μεγαλύτερο ποτάμι της Αθήνας, ο Κηφισός, ο ίδιος σχολίασε πως «εκεί καταλήγουν όλα τα νερά από τις δυτικές συνοικίες, τις Αχαρνές, την Πάρνηθα, το Ποικίλο Ορος, το Αιγάλεω και την Πεντέλη. Επειδή όμως το μεγαλύτερο μέρος του Κηφισού είναι υπογειοποιημένο, μπορεί να λάβει μια πολύ συγκεκριμένη ποσότητα νερού, λόγω έλλειψης χώρου. Επίσης, ο Κηφισός δεν έχει φρεάτια εισόδου. Επομένως, σε περίπτωση βροχής όπως αυτή που σημειώθηκε στη Βαλένθια, θα πλημμυρίσουν περιοχές όπως το Περιστέρι, οι Αγιοι Ανάργυροι, η Χαλκηδόνα, το Μοσχάτο και ο Ρέντης. Αυτές οι περιοχές πρέπει να προστατευθούν με αντιπλημμυρικά έργα».
Σχετικά με τον Ιλισό, ο κ. Θεοδοσόπουλος επισήμανε ότι «είναι εντελώς υπογειοποιημένος. Ως τώρα δεν έχει δώσει τόσο έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά και σε αυτή την περίπτωση, επειδή είναι κλειστός αγωγός με συγκεκριμένες διαστάσεις, μπορεί να δεχθεί συγκεκριμένη ποσότητα νερού».
Οπως εξήγησε, ο Ιλισός «δέχεται νερά από την περιοχή που βρίσκεται στο ύψος του νεκροταφείου Παπάγου – Χολαργού, το Γουδί, του Ζωγράφου, το Παγκράτι, τον Βύρωνα, τμήμα της Ηλιούπολης, το κέντρο των Αθηνών, τα Τουρκοβούνια και το Πολύγωνο. Ιδιαίτερα επιρρεπείς σε περίπτωση έντονης πλημμύρας θα είναι η Καλλιθέα και το Μοσχάτο, το οποίο ονομάζεται και Μεσοποταμία επειδή βρίσκεται ανάμεσα σε Κηφισό και Ιλισό». Παράλληλα, «οι δρόμοι που βρίσκονται πάνω από την κεντρική κοίτη του Ιλισού, δηλαδή η Μιχαλακοπούλου, η Καλλιρρόης και η Τσαλδάρη, πρέπει να γνωρίζουμε ότι κάποια στιγμή θα έχουν το πιο σοβαρό πρόβλημα».
Αντίστοιχη κατάσταση επικρατεί σύμφωνα με τον ίδιο και «στον Ηριδανό που είναι επίσης κλειστός, ενώ πλέον υπογειοποιείται πλήρως και το ρέμα της Εσχατιάς στις Αχαρνές».
«Σχολεία πάνω σε μπαζωμένα ρέματα»
Μια λύση, σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσε να δοθεί «εφόσον άνοιγε το κομμάτι του Ιλισού που διατρέχει η γραμμή του τραμ από το Σύνταγμα μέχρι την Καλλιρρόης. Πρόκειται για κάτι που έχει συζητηθεί, ειδικά μετά την κατάρρευση του πάρκινγκ στην Καλλιθέα το 2018. Εφόσον αυτό συνέβαινε, περιοχές όπως το Παγκράτι και ο Βύρωνας, δεν θα πλημμύριζαν τόσο εύκολα και η πόλη θα αποκτούσε ένα ανοιχτό ποτάμι».
Σχετικά με τον Ποδονίφτη σημειώνει ότι «τα κυριότερα προβλήματα είναι οι αυθαίρετες επεμβάσεις στην κοίτη, οι παράνομες ρίψεις λυμάτων και τα τεχνικά γεφυράκια που είναι μικρότερα απ’ όσο χρειάζεται. Βέβαια, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στο σημείο που ο Ποδονίφτης είναι κλειστός, δηλαδή από το ύψος της Νέας Ιωνίας και κάτω».
Το χειρότερο, σύμφωνα με τον κ. Θεοδοσόπουλο, είναι ότι «υπάρχουν σχολεία πάνω σε μπαζωμένα ρέματα σε περιοχές όπως η Ηλιούπολη και το Παγκράτι όπου στην οδό Εκφαντίδου στεγάζεται το 2ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών το οποίο βρίσκεται πάνω από τον Ελάσσονα, τον παραπόταμο του Ιλισού. Τέτοια περίπτωση υπήρχε και στη Μάνδρα, όπου ευτυχώς ο μεγάλος όγκος του νερού κατέβηκε τότε πριν ανοίξει το σχολείο. Σε άλλες περιπτώσεις, έχουμε εντοπίσει πολυκατοικίες πάνω σε ρέματα, που έχουν ένα άνοιγμα στο ισόγειο για να φεύγει το νερό σε περίπτωση πλημμύρας. Ολα αυτά έγιναν επειδή θεωρούσαμε ότι αν κλείσουμε το ρέμα, λύνονταν όλα μας τα προβλήματα. Το νερό όμως θα κυλήσει προς το χαμηλότερο σημείο. Αν εκεί υπάρχει σχολείο, θα πάει στο σχολείο».
