Από τότε που η Μαρία Δημάκη θυμάται τον εαυτό της αγαπούσε όλα τα ζώα, χωρίς εξαιρέσεις. Ταυτόχρονα της κέντριζαν το ενδιαφέρον κάποια χαρακτηριστικά τους. Πώς συνεννοούνται τα μυρμήγκια και ακολουθούν το ένα το άλλο; Πώς καταφέρνουν τα πουλιά και μεταναστεύουν από την Ευρώπη στην Αφρική και αντίστροφα; Γιατί κάποια φίδια έχουν δηλητήριο και άλλα όχι; Εγινε, λοιπόν, ζωολόγος.
Η ενασχόλησή της με την ερπετολογία ξεκίνησε το 1993, όταν το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας -όπου σήμερα η ίδια είναι επικεφαλής των Τμημάτων Διαχείρισης Συλλογών και υπεύθυνη του Τμήματος Χερσαίας Ζωολογίας- ανέλαβε τη μελέτη της Οχιάς της Μήλου. Στη συνέχεια, Σαμιώτισσα γαρ, αποφάσισε να κάνει τη διδακτορική διατριβή της στους Χαμαιλέοντες· η Σάμος είναι το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα όπου απαντάται ο Κοινός Χαμαιλέοντας, ένα σπάνιο και ξεχωριστό ερπετό.
«H χώρα μας φιλοξενεί την πιο πλούσια ερπετοπανίδα στην Ευρώπη. Αυτό οφείλεται στη γεωγραφική της θέση, ανάμεσα σε τρεις ηπείρους· στην ποικιλία των βιοτόπων της· στην παρουσία πολλών νησιών· στη γεωλογική ιστορία της και το έντονο γεωμορφολογικό υπόβαθρο· και στο ήπιο μεσογειακό κλίμα της», εξηγεί η κυρία Δημάκη. «Συνολικά, στην Ελλάδα απαντώνται 73 είδη ερπετών και 26 είδη αμφιβίων. Τα ερπετά είναι: 8 είδη χελωνών, 41 είδη σαυρών, 23 είδη φιδιών και ένα είδος αμφίσβαινας.»
Κομμάτι αυτού του πλούτου θα παρουσιαστεί το Σάββατο 9 Νοεμβρίου στο 3ο συνέδριο της Ελληνικής Ερπετολογικής Εταιρείας, της οποίας η ίδια είναι ιδρυτικό μέλος, στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Παράλληλα, μέχρι τις 17 Νοεμβρίου, μικροί και μεγάλοι θα έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν, στο αίθριο του Κέντρου ΓΑΙΑ, την Εκθεση Ζωντανών Ερπετών, με τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους ερπετών και αμφιβίων της Ελλάδας και άλλων χωρών· τα ελληνικά είδη έχουν συλλεχθεί στο πλαίσιο ερευνητικών εργασιών, ενώ τα ξενικά είδη προέρχονται από διασώσεις.
Οι περισσότεροι συμπολίτες μας φοβούνται τα ερπετά. Κι αυτό συχνά οφείλεται σε ελλιπή ενημέρωση. «Πράγματι, υπάρχουν πολλοί “μύθοι”: όπως ότι όλα τα φίδια έχουν δηλητήριο. Κι όμως, από τα 23 είδη φιδιών της Ελλάδας μόνο τα τρία είδη οχιάς (από τα πέντε απαντώνται) έχουν ισχυρό δηλητήριο. Τα υπόλοιπα δεν είναι απλώς ακίνδυνα για τον άνθρωπο (γενικά, μας αποφεύγουν και συνήθως απομακρύνονται όταν αντιληφθούν ανθρώπινη παρουσία) αλλά και πολύ ωφέλημα καθώς τρέφονται τρέφονται με ποντίκια, αρουραίους, κατσαρίδες και τσιμπούρια, τα οποία συχνά είναι φορείς ασθενειών», επισημαίνει η Μαρία Δημάκη.
«Επίσης, τα ερπετά και αμφίβια συμβάλλουν σημαντικά στην ισορροπία της φύσης, ως μέρος της τροφικής αλυσίδας (αποτελούν τροφή κυρίως για θηλαστικά και αρπακτικά πτηνά). Και μολονότι δεν είναι ευρέως γνωστό, δηλητήρια ερπετών χρησιμοποιούνται στην παραγωγή φαρμάκων κατά της επιληψίας, των ημικρανιών, του άσθματος, των εγκεφαλικών επεισοδίων, της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Φυσικά, δεν πρέπει να τα βλέπουμε όλα ανθρωποκεντρικά, να σκεφτόμαστε δηλαδή πώς ωφελείται ο άνθρωπος από αυτά. Ολα τα ζώα έχουν δικαίωμα στη ζωή.»
Ενδιαφέροντα όλα αυτά, όμως πώς θα μπορούσε να ξεπεραστεί ο τρόμος που προκαλούν στη θέα τους; «Η εκπαίδευση έχει τον σημαντικότερο ρόλο, φοβόμαστε ό,τι δεν γνωρίζουμε. Οποιος βρεθεί στο Κέντρο ΓΑΙΑ, θα μπορεί με την καθοδήγηση των ερπετολόγων μας να πλησιάσει τα φίδια που θα βρίσκονται σε ειδικούς χώρους και θα διαπιστώσει ότι δεν είναι επιθετικά, δεν κάνουν καμία προσπάθεια να δαγκώσουν. Στις προηγούμενες δράσεις μας τα παιδιά αποδείχθηκαν ιδιαίτερα “ανοιχτά” στο να τα προσεγγίσουν και, τελικά, να τα συμπαθήσουν.» Κάθε φορά που αυτό συμβαίνει είναι μια μεγάλη νίκη στον πόλεμο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατήρηση της ελληνικής βιοποικιλότητας.
*3ο Ερπετολογικό Συνέδριο και Εκθεση Ζωντανών Ερπετών, 9-17/11, Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Κηφισιά
