Πολλοί άνθρωποι απολαμβάνουν τον καφέ, όχι μόνο για τη γεύση του, αλλά και για τη διεγερτική δράση της καφεΐνης που παρέχει κάθε φλιτζάνι. Ωστόσο, αυτό το σκούρο, πικρό ρόφημα περιέχει στην πραγματικότητα περισσότερες από 1.000 διαφορετικές χημικές ουσίες, ορισμένες από τις οποίες φαίνεται ότι δρουν θετικά σε παράγοντες που συνδέονται με την καρδιοπάθεια. Μάλιστα, αρκετές πρόσφατες μελέτες στον γενικό πληθυσμό έχουν συσχετίσει την κατανάλωση καφέ με τη μακροβιότητα – πιο συγκεκριμένα, με χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιοπάθεια.
Η μεγαλύτερη μελέτη έως σήμερα, η οποία δημοσιεύθηκε στις αρχές του έτους, εξέτασε πιο προσεκτικά πώς οι διάφορες μέθοδοι παρασκευής του καφέ μπορεί να επηρεάσουν την επίδραση του καφέ στην καρδιά. Ο καφές φίλτρου φαίνεται ότι είναι η καλύτερη επιλογή, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης (βλ. «Η διαμάχη του καφέ: καφές φίλτρου εναντίον μη φιλτραρισμένου»).
«Ο μη φιλτραρισμένος καφές, όπως ο εσπρέσο ή αυτός που παρασκευάζεται με τη γαλλική καφετιέρα με έμβολο, περιέχει ουσίες που τείνουν να αυξάνουν τον βλαβερό τύπο χοληστερόλης», εξηγεί ο δρ Walter Willett, καθηγητής Διατροφολογίας και Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. Οι ουσίες αυτές, η καφεστόλη και η καβεόλη, εμφανίζονται είτε ως λιπαρά σταγονίδια είτε στα τρίμματα κόκκων που επιπλέουν στον καφέ. Ένα χάρτινο ή υφασμάτινο φίλτρο παγιδεύει και απομακρύνει αυτές τις ουσίες. Ωστόσο, πολλές οικιακές καφετιέρες διαθέτουν χρυσαφί ή νάιλον φίλτρα πολλαπλών χρήσεων. Δεν είναι σαφές κατά πόσον αυτοί οι τύποι φίλτρου απομακρύνουν την καφεστόλη ή την καβεόλη, αλλά ο δρ Willett υποψιάζεται πως δεν το κάνουν, δεδομένου ότι οι οπές στα μεταλλικά και νάιλον φίλτρα είναι μεγαλύτερες από αυτές στα χάρτινα ή υφασμάτινα.
Πάντως, αν προτιμάτε τον μη φιλτραρισμένο καφέ, ένα δύο φλιτζάνια την ημέρα δεν νομίζω ότι αποτελούν πρόβλημα, δηλώνει ο δρ Willett. «Αν όμως συνηθίζετε να πίνετε περισσότερο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της LDL χοληστερόλης και σε μέτρια αύξηση του κινδύνου για καρδιοπάθεια», προσθέτει. (Η LDL είναι η «κακή» μορφή της χοληστερόλης.)
Τα οφέλη από τις πολυφαινόλες
Τι γίνεται, όμως, με τις άλλες ουσίες που υπάρχουν στον καφέ; Επιπρόσθετα στις μικρές ποσότητες μαγνησίου, καλίου και νιασίνης, οι κόκκοι του καφέ είναι γεμάτοι με ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ουσίες, που είναι γνωστές ως πολυφαινόλες. Οι ουσίες αυτές φαίνεται ότι καθυστερούν την απορρόφηση του σακχάρου, βοηθούν την είσοδο του σακχάρου από το αίμα στα κύτταρα και, επίσης, στη σύσπαση και χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων. Οι δράσεις αυτές θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί ο καφές συσχετίζεται με βραδύτερο ρυθμό αύξησης βάρους καθώς μεγαλώνουμε και με χαμηλότερο κίνδυνο διαβήτη, αλλά και με μειωμένο κίνδυνο θανάτου από καρδιοπάθεια. «Ο ντεκαφεϊνέ φαίνεται ότι έχει παρόμοια οφέλη, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι δράσεις αυτές δεν σχετίζονται με την καφεΐνη», δηλώνει ο δρ Willett.
Οι δράσεις της καφεΐνης δεν είναι εξίσου θετικές. Με τον καιρό, η καφεΐνη μπορεί να ενισχύσει ελαφρώς τον μεταβολισμό, γεγονός που ίσως βοηθά στον έλεγχο του βάρους. Ωστόσο, η καφεΐνη μπορεί να πυροδοτήσει τη βραχυπρόθεσμη αύξηση της αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής συχνότητας. Επιπλέον, ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι, μακροπρόθεσμα, η κατανάλωση καφέ μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Ωστόσο δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο στην καφεΐνη. Ορισμένα άτομα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και αναπτύσσουν έντονους ή ακανόνιστους καρδιακούς παλμούς, ακόμη και με ένα μόνο φλιτζάνι καφέ.
Αρκετές μελέτες διαπιστώνουν ότι η κατανάλωση καφέ δεν φαίνεται να δημιουργεί τάση για ανάπτυξη κολπικής μαρμαρυγής, δηλαδή ενός ακανόνιστου, γρήγορου καρδιακού ρυθμού. Αν όμως έχετε ήδη αυτήν την πάθηση (η οποία μπορεί να προκαλέσει ζάλη και αυξάνει τον κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο), προσέξτε μήπως η καφεΐνη πυροδοτεί αυτά τα συμπτώματα. Εάν ναι, αποφύγετε ή κόψτε τελείως τον καφέ – ή προτιμήστε τον ντεκαφεϊνέ.
Τέλος, θυμηθείτε να προσέχετε τα λιπαρά και τις θερμίδες που μπορεί να προστεθούν στον καφέ σας υπό τη μορφή κρέμας γάλακτος και ζάχαρης – ιδίως τη σαντιγί και τα σακχαρούχα σιρόπια που είναι δημοφιλή στα τεράστια κύπελλα καφέ που πωλούνται σε ορισμένες καφετέριες. Αυτά τα πρόσθετα υλικά μπορούν να προσθέσουν μεγάλες ποσότητες κορεσμένων λιπαρών και ανούσιων θερμίδων, με αποτέλεσμα να πηγαίνει περίπατο η υγιεινή διατροφή.
Τύποι μη φιλτραρισμένου καφέ
Ορισμένοι λάτρεις του καφέ προτιμούν τους μη φιλτραρισμένους τύπους, οι οποίοι μπορούν να παρασκευαστούν με αρκετούς τρόπους. Ένας είναι η μείξη βραστού νερού και χονδροαλεσμένων κόκκων καφέ σε μια μικρή κανάτα που ονομάζεται γαλλική πρέσα: αφήνουμε για λίγα λεπτά να γίνει η εκχύλιση και στη συνέχεια πατάμε από πάνω προς τα κάτω ένα έμβολο με μεταλλική σήτα στη βάση του, έτσι ώστε το υγρό να ελευθερωθεί προς τα πάνω και οι κόκκοι του καφέ να παγιδευτούν στη βάση της κανάτας. Ο καφές εσπρέσο, ο οποίος παρασκευάζεται αναμειγνύοντας καυτό νερό με λεπτοαλεσμένο καφέ υπό πίεση σε ειδικό μηχάνημα, είναι άλλο ένα δημοφιλές παράδειγμα. Και οι δύο αυτές μέθοδοι παρασκευής αφήνουν στο φλιτζάνι σας περισσότερες από τις ουσίες που ενδεχομένως αυξάνουν τη χοληστερόλη, σε σύγκριση με τον καφέ φίλτρου. Ωστόσο, τα επίπεδα στον εσπρέσο τείνουν να είναι χαμηλότερα απ’ ό,τι στον καφέ της γαλλικής πρέσας, ενώ επίσης ο εσπρέσο καταναλώνεται συνήθως σε μικρότερα φλιτζάνια.
Η διαμάχη του καφέ: καφές φίλτρου εναντίον μη φιλτραρισμένου
Νορβηγοί ερευνητές αναρωτήθηκαν εάν η μέθοδος παρασκευής ενός από τα δημοφιλέστερα ροφήματα παγκοσμίως έχει κάποια επίδραση στη θνητότητα – πιο συγκεκριμένα, στους θανάτους από καρδιοπάθεια. Έτσι, πραγματοποίησαν μια μεγάλη μελέτη παρατήρησης, η οποία δημοσιεύθηκε στις 22 Απριλίου 2020 στην ηλεκτρονική έκδοση του European Journal of Preventive Cardiology. Δείτε μια περίληψη της μελέτης και των αποτελεσμάτων της.
Ποιος: Αντιπροσωπευτικό δείγμα 508.747 υγιών ανδρών και γυναικών από τη Νορβηγία, ηλικίας 20 έως 79 ετών.
Πότε: Οι συμμετέχοντες εντάχθηκαν στη μελέτη από το 1985 έως το 2003 και υποβλήθηκαν σε παρακολούθηση για 20 έτη, κατά μέσον όρο.
Πώς: Οι ερευνητές κατέγραφαν τον τύπο και την ποσότητα καφέ που έπιναν οι συμμετέχοντες όταν εισήλθαν στη μελέτη, καθώς και άλλες σχετικές παραμέτρους, όπως το αν ήταν καπνιστές, αν αθλούνταν, το βάρος τους, την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα χοληστερόλης.
Κύρια ευρήματα: Η κατανάλωση φιλτραρισμένου καφέ συνδέθηκε με 15% χαμηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, σε σύγκριση με τη μη κατανάλωση καφέ. Σε ό,τι αφορά την καρδιαγγειακή νόσο, ο καφές φίλτρου συνδέθηκε με 12% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου στους άνδρες και 20% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου στις γυναίκες, σε σύγκριση με τη μη κατανάλωση καφέ. Συνολικά, ο μη φιλτραρισμένος καφές συσχετίστηκε επίσης με ελαφρώς χαμηλότερη θνητότητα (4% χαμηλότερη στους άνδρες και 9% χαμηλότερη στις γυναίκες), σε σύγκριση με τη μη κατανάλωση καφέ. Ωστόσο, στους άνδρες άνω των 60 ετών, ο μη φιλτραρισμένος καφές συσχετίστηκε με ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο.
