Και ενώ οι χώρες συνεχίζουν να μάχονται με την Covid-19, μια νέα πλευρά της πανδημίας έρχεται να προστεθεί: η μακρά Covid, γνωστή επίσης ως μετα-οξείες συνέπειες της λοίμωξης από τον SARS-CoV-2 (ή PASC για συντομία).
Η PASC χαρακτηρίζεται από επίμονα συμπτώματα Covid-19 για 30 ημέρες ή περισσότερο μετά από ένα θετικό τεστ για τη νόσο. Η PASC μπορεί επίσης να εμφανιστεί εβδομάδες ή μήνες μετά την αποδρομή των συμπτωμάτων της αρχικής λοίμωξης, παρουσιάζοντας νέα συμπτώματα που σχετίζονται με την Covid-19. Οι επιστήμονες συνεχίζουν ακόμη να μαθαίνουν για την PASC, αλλά έχουν ανακαλύψει πολλά έως τώρα. Ας δούμε τι γνωρίζουμε και ποια ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.
Ποιος διατρέχει κίνδυνο για PASC;
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας (ACC), εκτιμάται ότι 10 έως 30% των ατόμων που νόσησαν από Covid-19 μπορεί να εμφανίσουν PASC. «Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακλόνητα στοιχεία που προσδιορίζουν συγκεκριμένα ποιος μπορεί να εμφανίσει PASC», δηλώνει ο δρ Bruce Levy, επικεφαλής του Τμήματος Πνευμονολογίας και Εντατικολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Παρ’ όλα αυτά, έχουν παρατηρηθεί κάποιες τάσεις. Για παράδειγμα, η PASC πλήττει περίπου δύο έως τρεις φορές συχνότερα τις γυναίκες από ό,τι τους άνδρες, ενώ τα άτομα άνω των 50 ετών είναι πιο ευάλωτα.
Τα άτομα με ορισμένες παθήσεις τείνουν να έχουν υψηλότερο κίνδυνο. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 2 Μαρτίου 2022 στο Cell εντόπισε στα άτομα που στη συνέχεια ανέπτυξαν PASC αρκετούς παράγοντες που ήταν παρόντες και κατά την αρχική διάγνωση της Covid-19. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν ο διαβήτης τύπου 2 και η επανενεργοποίηση του ιού Epstein-Barr (που προκαλεί μονοπυρήνωση και παραμένει συνήθως σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα διά βίου).
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η παρουσία άσθματος ή το υπερβάλλον βάρος μπορεί να παίζουν ρόλο. Ο κίνδυνος για PASC μπορεί επίσης να σχετίζεται με τη βαρύτητα της αρχικής λοίμωξης. Μελέτη διαπίστωσε ότι οι πιθανότητες εμφάνισης PASC ήταν υπερτριπλάσιες στα άτομα που είχαν εισαχθεί στο νοσοκομείο με Covid-19 και σχεδόν εννέα φορές υψηλότερες στα άτομα που είχαν εισαχθεί στη μονάδα εντατικής θεραπείας.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα PASC που αναφέρονται συχνότερα είναι η κόπωση, η δύσπνοια και τα προβλήματα γεύσης ή όσφρησης. Άλλα συχνά συμπτώματα είναι ο βήχας, η κεφαλαλγία, η «ομίχλη του εγκεφάλου» (σύγχυση και δυσκολία συγκέντρωσης), το άγχος, η κατάθλιψη, ο πόνος στις αρθρώσεις και ο πόνος στον θώρακα.
Οι πάσχοντες τείνουν να έχουν ένα ή περισσότερα από τα αρχικά συμπτώματα της Covid-19, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα και μπορεί να εμφανίσουν και νέα συμπτώματα. «Η βαρύτητα των συμπτωμάτων PASC μπορεί επίσης να ποικίλλει», δηλώνει ο δρ Levy. «Για παράδειγμα, μπορεί να είχατε ήπια κόπωση όταν είχατε Covid-19, αλλά η κόπωση να είναι πιο έντονη με την PASC και μπορεί να βελτιώνεται ή να επιδεινώνεται από μέρα σε μέρα». Ακόμη και άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ συμπτώματα στη διάρκεια της λοίμωξης Covid-19, μπορεί να αναπτύξουν PASC.
Πώς διαγιγνώσκεται η PASC;
Δεν υπάρχουν τεστ για την PASC όπως για την Covid-19. Οι γιατροί συνήθως χρησιμοποιούν μια σειρά από εξετάσεις για να κατανοήσουν τι πυροδοτεί τα συμπτώματα ενός ατόμου, όπως εξετάσεις αίματος (για να προσδιορίσουν το επίπεδο φλεγμονής), έλεγχο της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής πίεσης, ακτινογραφίες θώρακος, ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) και εξετάσεις για τη μέτρηση της πνευμονικής λειτουργίας και της αναπνοής.
Πόσο διαρκεί η PASC;
Η διάρκεια της PASC κυμαίνεται από τέσσερις εβδομάδες έως έξι μήνες, ενώ σε ορισμένους ασθενείς τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν πολύ περισσότερο. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2021 του Annals of Internal Medicine, οι ερευνητές παρακολούθησαν 410 άτομα μετά τη διάγνωση της Covid-19 και διαπίστωσαν ότι το 39% είχαν συμπτώματα που επέμεναν επτά έως εννέα μήνες αργότερα. «Υπάρχει μια ποικιλία ευρημάτων στη δημοσιευμένη βιβλιογραφία», δηλώνει ο δρ Levy.
Όπως τα συμπτώματα της Covid-19 είναι λιγότερο βαριά στα εμβολιασμένα άτομα, έτσι και τα συμπτώματα της PASC είναι λιγότερο σοβαρά από ό,τι στα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί.
Είναι η PASC μεταδοτική;
Η PASC δεν είναι μεταδοτική ούτε τα συμπτώματα υποδηλώνουν ότι είστε θετικοί στην Covid-19. Εάν βγείτε θετικοί στο τεστ, πιθανότατα πρόκειται για νέα μόλυνση.
Μπορεί να αντιμετωπιστεί η PASC;
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν εμπεριστατωμένες θεραπείες για την PASC. Υπάρχουν ωστόσο πολλές θεραπείες που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση των συμπτωμάτων. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει ένα σχέδιο δράσης ανάλογα με το τι σας ταλαιπωρεί περισσότερο. «Στους περισσότερους ασθενείς είναι επίσης χρήσιμο να τηρήσουν αυστηρά έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ο οποίος να περιλαμβάνει ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου και δραστηριοποίησης», προσθέτει ο δρ Levy.
Προκαλεί η PASC νέα προβλήματα;
Οι έρευνες σε αυτόν τον τομέα συνεχίζονται, αλλά οι επιστήμονες βρήκαν ότι η PASC μπορεί να έχει επίδραση στην εκδήλωση άλλων προβλημάτων υγείας. Για παράδειγμα, μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 7 Μαρτίου 2022 στο Nature διαπίστωσε ότι τα άτομα (ηλικίας 60 ετών κατά μέσο όρο) με ήπια PASC παρουσίαζαν βλάβη και συρρίκνωση ιστού στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όσφρηση, τη λήψη αποφάσεων και την ανάκληση των αναμνήσεων. Δεν είναι ακόμη γνωστό κατά πόσο οι επιδράσεις αυτές επιμένουν ή είναι αναστρέψιμες. Η PASC μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο παρατεταμένων προβλημάτων στους πνεύμονες. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 15 Μαρτίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του Radiology και βασίστηκε στην εξέταση 100 ασθενών με PASC (εκ των οποίων το ένα τρίτο είχε νοσηλευθεί με Covid-19) βρήκε ότι 58% των ασθενών είχαν πνευμονικές διαταραχές, οι οποίες συνήθως συμφωνούσαν με παρουσία φλεγμονής ή ουλών.
Μελέτες παρατήρησης δείχνουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και καρδιακή ανεπάρκεια μετά από μια λοίμωξη Covid-19. Το ACC προτείνει ότι οι ασθενείς με PASC που έχουν καρδιαγγειακή νόσο ή συμπτώματα όπως δύσπνοια, κόπωση και πόνο στον θώρακα θα πρέπει να αξιολογούνται από τον γιατρό τους προτού αρχίσουν πάλι να ασκούνται.
Προκύπτουν επίσης στοιχεία που μαρτυρούν τη συσχέτιση της PASC με δυσλειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, η οποία οδηγεί σε διάρροια, και με διαταραχές στο περιφερικό νευρικό σύστημα, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν νευροπάθεια (νόσο των νεύρων που προκαλεί πόνο, μυρμήγκιασμα και μούδιασμα, που συνήθως ξεκινά από τις παλάμες και τα πέλματα και εξαπλώνεται στους βραχίονες και σε ολόκληρα τα κάτω άκρα).
Προστατεύει ο εμβολιασμός από την PASC;
Τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί μπορεί και πάλι να αναπτύξουν PASC. Ωστόσο, φαίνεται ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης PASC είναι γενικά 50% χαμηλότερος κατά μέσο όρο στα εμβολιασμένα άτομα σε σύγκριση με τα μη εμβολιασμένα. Ακριβώς όπως τα συμπτώματα της Covid-19 είναι γενικά λιγότερο βαριά στα εμβολιασμένα άτομα, έτσι και τα συμπτώματα της PASC τείνουν να είναι λιγότερο σοβαρά από ό,τι στα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί. «Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές αν το εμβόλιο παρέχει περαιτέρω προστασία έναντι της PASC», δηλώνει ο δρ Levy.
Μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο για να αποφύγουμε την PASC;
Πέραν του εμβολιασμού, καμία άλλη μέθοδος δεν έχει αποδείξει με πειστικό τρόπο ότι προφυλάσσει από την PASC, σύμφωνα με τον δρα Levy. «Η αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που συνδέονται με PASC, όπως ο διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία και το άσθμα, μπορεί να προσφέρει κάποια προστασία», δηλώνει. «Δεδομένα παρατήρησης δείχνουν ότι η έγκαιρη χρήση αντι-ιικής θεραπείας [στη διάρκεια της αρχικής λοίμωξης Covid-19] μπορεί να μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης της PASC, αλλά απαιτούνται περαιτέρω έρευνες».
