Η λέξη «ρύπανση» συνήθως μας φέρνει στον νου νέφη από βλαβερά αέρια που εκλύονται από καμινάδες εργοστασίων ή εξατμίσεις αυτοκινήτων.
Ενώ όμως οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν πλέον τις αρνητικές επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία του καρδιαγγειακού, οι επιπτώσεις από τη ρύπανση του εδάφους και του νερού παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες.
Άρθρο ανασκόπησης που δημοσιεύθηκε στις 30 Ιουνίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του Cardiovascular Research περιγράφει λεπτομερώς τους κύριους ρύπους που βρίσκονται στο έδαφος και στο νερό και την απειλή που εγκυμονούν για το καρδιαγγειακό σύστημα.
«Γράψαμε αυτή την εργασία για να ενθαρρύνουμε τους καρδιολόγους να λάβουν υπόψη τους τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν τον κίνδυνο που διατρέχουν οι ασθενείς τους», δηλώνει ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ο δρ Philip Landrigan, επίκουρος καθηγητής Περιβαλλοντικής Υγείας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ και συνεργάτης στο Τμήμα Παγκόσμιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Οι ρύποι του εδάφους εισέρχονται στο σώμα όταν οι άνθρωποι καταναλώνουν αγροτικά προϊόντα που έχουν αναπτυχθεί σε μολυσμένο έδαφος, πίνουν νερό που έχει μολυνθεί από μολυσμένο έδαφος ή εισπνέουν σκόνη από το έδαφος. Τα βαριά μέταλλα –ιδίως ο μόλυβδος, το κάδμιο και το αρσενικό– προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία, δηλώνει ο δρ Landrigan, του οποίου οι αρχικές εργασίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την απαγόρευση του μολύβδου στη βενζίνη και στις μπογιές στα μέσα της δεκαετίας του 1970.
Η κληρονομιά του μολύβδου
Λόγω των καταστροφικών επιδράσεων του μολύβδου στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην έκθεση σε μόλυβδο.
Ωστόσο, ακόμη και ένα χαμηλό επίπεδο μολύβδου, σε συγκεντρώσεις που προηγουμένως θεωρούνταν ασφαλείς για τους ενήλικες, έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης και καρδιοπάθειας. Ο μόλυβδος διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται οξειδωτικό στρες, ενώ επίσης προάγει την καταστροφική φλεγμονή.
Κατάλοιπα από μπογιές μολύβδου παραμένουν στα σπίτια και σε άλλα κτίρια που χτίστηκαν πριν από το 1978 και η διάβρωση των σωλήνων μολύβδου (κυρίως σε σπίτια που χτίστηκαν πριν από το 1986) μπορεί να μολύνει το πόσιμο νερό.
Ανησυχία για το κάδμιο
Όπως και ο μόλυβδος, έτσι και το κάδμιο παραμένει στο περιβάλλον και έχει παρόμοιες δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του καρδιαγγειακού. Σύμφωνα με κεντρικό άρθρο γνώμης που δημοσιεύθηκε στις 18 Μαΐου 2021 στο Journal of the American Heart Association, το αυξημένο επίπεδο καδμίου στο αίμα και στα ούρα σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Η βιομηχανική χρήση του καδμίου (σε μπαταρίες, ηλιακά πάνελ και πλαστικά) έχει οδηγήσει σε εκτεταμένη μόλυνση του εδάφους.
Αναγνώριση του προβλήματος με το αρσενικό
Οι επιπτώσεις από τη ρύπανση του εδάφους και του νερού παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες στους περισσότερους ανθρώπους.
Παρόμοιοι, αν και λιγότερο τεκμηριωμένοι κίνδυνοι για την υγεία έχουν παρατηρηθεί με το αρσενικό, ιδίως σε άτομα που καταναλώνουν πόσιμο νερό μολυσμένο με αρσενικό. Ωστόσο, το βαρύ αυτό μέταλλο φαίνεται ότι έχει και μια άλλη, πιο ύπουλη επίδραση στην υγεία. Η έκθεση σε αρσενικό κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη γονιδιακή έκφραση, οι οποίες αυξάνουν τους καρδιολογικούς κινδύνους στην ενήλικη ζωή, δηλώνει ο δρ Landrigan.
Ιδιαίτερη ανησυχία υπάρχει για το ρύζι που καλλιεργείται στις πολιτείες της Λουιζιάνα, του Μισισιπή και της Αλαμπάμα, όπου στα χωράφια παραμένουν κατάλοιπα από αρσενικούχο φυτοφάρμακο με το οποίο είχαν ψεκαστεί οι σοδειές βαμβακιού πριν από 50 ή και περισσότερα χρόνια.
Το ρύζι απορροφά το αρσενικό από το έδαφος και τα περισσότερα δημητριακά ρυζιού που δίνονται στα βρέφη παρασκευάζονται από ρύζι που έχει καλλιεργηθεί στην Αμερική, επισημαίνει ο δρ Landrigan. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ δεν έχει ακόμη καθορίσει τα όρια για το αρσενικό ή το κάδμιο στις βρεφικές τροφές.
Παρασιτοκτόνα
Τα άτομα που εργάζονται στη γεωργική και τη χημική βιομηχανία αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη έκθεση στα παρασιτοκτόνα.
Ωστόσο και τα άτομα που απλώς ζουν σε αγροτικές περιοχές μπορεί να επηρεαστούν από αυτές τις χημικές ουσίες, ενώ το γενικό κοινό ενδέχεται να καταναλώσει κατάλοιπα παρασιτοκτόνων στην τροφή. Άλλες γεωργικές πρακτικές, όπως η αποψίλωση του εδάφους και η υπερβολική χρήση λιπασμάτων, μπορούν να υποβαθμίσουν την ποιότητα του εδάφους, μειώνοντας την παραγωγικότητα των γεωργικών καλλιεργειών και μολύνοντας τις παροχές νερού.
Πλαστικά
Πόσα πλαστικά απορρίμματα καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο; Φανταστείτε πέντε μεγάλες σακούλες με πλαστικά σκουπίδια ανά μέτρο ακτογραμμής σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα απορρίμματα αυτά –εκ των οποίωνπερίπου το ένα τρίτο είναι πλαστικά μιας χρήσης– διασπώνται αργά σε μικροσκοπικά σωματίδια μετά από παρατεταμένη έκθεση στα κύματα, στον άνεμο και στο φως του ήλιου.
Τα μικροπλαστικά και τα ακόμη μικρότερα νανοπλαστικά σωματίδια που προκύπτουν περνούν από το θαλασσινό νερό στα ψάρια, στα θαλασσινά, στον αέρα και στο έδαφος και τα μολύνουν, ενώ τελικά εισέρχονται σε πολλά μέρη της τροφικής αλυσίδας.
Δεν υπάρχουν πληθυσμιακές μελέτες που να εξετάζουν τις επιπτώσεις των νανοπλαστικών και μικροπλαστικών στην καρδιαγγειακή υγεία των ανθρώπων. Ωστόσο, τα σωματίδια αυτά μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος και λογικά θα μπορούσαν να εισέλθουν σε διάφορα όργανα και να προκαλέσουν συστηματική και καρδιαγγειακή νόσο, σύμφωνα με τον δρα Landrigan.
Ένα παγκόσμιο πρόβλημα
Η ρύπανση του εδάφους και του νερού συνιστά μεγαλύτερη απειλή για τους κατοίκους των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, λόγω της μεγαλύτερης έκθεσής τους σε ρύπους. Ωστόσο, η αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση των τροφικών μας αλυσίδων σημαίνει ότι το πρόβλημα αυτό πλήττει πλέον τους πάντες. Υπάρχουν όμως κάποια πράγματα που μπορείτε να κάνετε και τα οποία μπορεί να κάνουν τη διαφορά (βλ. «Τρεις τρόποι να περιορίσετε την έκθεσή σας στους ρύπους και στις επιπτώσεις της»).
Τρεις τρόποι να περιορίσετε την έκθεσή σας στους ρύπους και στις επιπτώσεις της
Τα παρακάτω μέτρα μπορεί να κάνουν τη διαφορά:
1 Ελέγξτε το νερό που πίνετε. Βάσει νομοθεσίας, οι πάροχοι πόσιμου νερού στις ΗΠΑ οφείλουν να παρέχουν στους πελάτες τους μια ετήσια έκθεση για την ποιότητα του νερού, η οποία διατίθεται στην εξής ιστοσελίδα του Οργανισμού για την Προστασία του Περιβάλλοντος (EPA): www.health.harvard.edu/waterquality. Εάν κάποιος είναι ένας από τους περισσότερους από 40 εκατομμύρια Αμερικανούς των οποίων το νερό προέρχεται από ιδιωτικό πηγάδι, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτόν τον σύνδεσμο: www. epa.gov/privatewells. Αν το πόσιμο νερό που πίνετε περιέχει βαριά μέταλλα ή άλλους ρύπους, χρησιμοποιήστε συσκευή φιλτραρίσματος κάποιας γνωστής εταιρείας και φροντίστε να αντικαθιστάτε το φίλτρο σύμφωνα με τις οδηγίες. ∆ιαφορετικά, πιείτε νερό της βρύσης – δεν είναι μόνο πιο φθηνό, είναι και πιο φιλικό για το περιβάλλον.
2 Εξετάστε το ενδεχόμενο να αγοράζετε βιολογικές τροφές. Για να είναι όποιος διαμένει στις ΗΠΑ σίγουρος ότι οι τροφές που καταναλώνει καλλιεργούνται και υποβάλλονται σε επεξεργασία σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες για την ποιότητα του εδάφους και άλλους παράγοντες, θα πρέπει αυτές να φέρουν την ειδική σήμανση από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) η οποία πιστοποιεί ότι είναι βιολογικές. Αν και οι βιολογικές τροφές τείνουν να είναι πιο ακριβές από τις τροφές συμβατικής καλλιέργειας, η διαφορά στην τιμή έχει μειωθεί, καθώς η παραγωγή βιολογικών προϊόντων γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη. Εάν το κόστος είναι κάτι που σας απασχολεί, επιλέξτε να είναι βιολογικές μόνο οι τροφές που τρώτε συχνότερα.
3 Ελαχιστοποιήστε τη χρήση πλαστικού. Αποφύγετε τη χρήση πλαστικού –ιδίως πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης– όσο το δυνατόν περισσότερο, καθώς στην πραγματικότητα μόνο το 10% περίπου των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται.
