Μερικές φορές είναι εύκολο να γνωρίζετε γιατί ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματός σας εμφανίζει κνησμό (φαγούρα). Μπορεί να σας τσίμπησε ένα κουνούπι ή να έχετε αλλεργίες ή να εμφανίζετε ένα ορατό πρόβλημα στο δέρμα, για παράδειγμα έκζεμα. Είναι πιο δύσκολο να γνωρίζετε την αιτία όταν δεν υπάρχει τίποτα εμφανές εκτός από έναν γενικευμένο κνησμό. «Είναι η συχνότερη δερματική ενόχληση στα άτομα άνω των 65 ετών», δηλώνει ο δρ Kenneth Arndt, δερματολόγος και πρώην ιατρικός συντάκτης στην ειδική έκδοση του Χάρβαρντ Skin Care and Repair.
Πιθανές αιτίες
Ο γενικευμένος κνησμός μπορεί να προκληθεί από πολλούς παράγοντες. Ο ένας είναι η γήρανση. «Ο δερματικός φραγμός δεν λειτουργεί πλέον τόσο καλά όσο στο παρελθόν και κάποια πράγματα που προηγουμένως δεν σας ερέθιζαν μπορεί τώρα να επιδρούν στο δέρμα και να προκαλούν κνησμό», εξηγεί ο δρ Arndt.
«Επίσης, το δέρμα παρουσιάζει μια κάπως διαταραγμένη ανοσολογική απάντηση, εμφανίζει μείωση του λίπους και της ροής αίματος και αλλοιωμένη αισθητηριακή αντίληψη, γεγονός που το καθιστά πιο ευάλωτο στον κνησμό».
Ορισμένες άλλες αιτίες γενικευμένου κνησμού χωρίς εμφανή σημάδια είναι οι εξής:
Περιβάλλον. Το πολύ ζεστό, ξηρό περιβάλλον ή τα πολλά ντους με καυτό νερό μπορεί να κάνουν το δέρμα ξηρό και κνησμώδες∙ το ίδιο και η υπερβολική έκθεση στον ήλιο.
Τρόπος ζωής. Ο κακός ύπνος, το κάπνισμα ή η μη υγιεινή διατροφή μπορεί να κάνουν το δέρμα πιο ξηρό ή πιο ευάλωτο στους ερεθιστικούς παράγοντες.
Νευροπάθεια. Μια νευρική βλάβη (νευροπάθεια) που προκαλεί μούδιασμα, μυρμηκίαση, αδυναμία ή πόνο μπορεί επίσης να προκαλέσει κνησμό. «Τα άτομα με διαβήτη εμφανίζουν νευροπάθεια και κνησμό», αναφέρει ο δρ Arndt. Ένα νεύρο που πιέζεται, ιδίως στη σπονδυλική στήλη, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κνησμό.
Φαρμακευτική αγωγή. Ο κνησμός μπορεί να είναι παρενέργεια κάποιων φαρμάκων, όπως της υδροχλωροθειαζίδης, που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης. «Ακόμα και αν παίρνετε κάποιο φάρμακο που στο παρελθόν δεν σας ενοχλούσε, η κατασκευάστρια εταιρεία μπορεί να αλλάξει τα αδρανή συστατικά, όπως τη χρώση του δισκίου, και αυτό μπορεί να προκαλεί τον κνησμό», παρατηρεί ο δρ Arndt.
Υποκείμενες παθήσεις. Ο κνησμός μπορεί να είναι σύμπτωμα ηπατικής, νεφρικής ή θυρεοειδικής νόσου, ορισμένων τύπων καρκίνου (λεμφώματα) ή σιδηροπενικής αναιμίας.
Ψυχολογικές καταστάσεις. Το αυξημένο στρες, το άγχος, καθώς και η ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή είναι συχνές αιτίες γενικευμένου κνησμού. «Στα άτομα με αυτές τις καταστάσεις, τα συμπτώματα οποιουδήποτε είδους, συμπεριλαμβανομένου και του κνησμού, μπορεί να μεγεθυνθούν», επισημαίνει ο δρ Arndt.
Αλλεργιογόνα. Τα απορρυπαντικά, τα υφάσματα, τα καλλυντικά, η σκόνη και η γύρη των φυτών μπορεί να προκαλέσουν κνησμό λόγω ερεθισμού. «Κάποιος μπορεί να εμφανίσει αλλεργική αντίδραση σε οτιδήποτε έρχεται σε επαφή με το δέρμα», εξηγεί ο δρ Arndt.
Διάγνωση
Όταν ο κνησμός επηρεάζει την καθημερινή σας ζωή, είναι καιρός να επισκεφθείτε τον γιατρό σας. Για τον εντοπισμό της αιτίας απαιτείται διερεύνηση. Θα πρέπει να είστε σε θέση να περιγράψετε τα συμπτώματά σας, σε ποιο μέρος του σώματος και ποια ώρα της ημέρας εμφανίζονται και πόσο καιρό τα έχετε.
Ο γιατρός θα λάβει υπόψη το ιατρικό σας ιστορικό, τα φάρμακα ή τα συμπληρώματα που λαμβάνετε και τον τρόπο ζωής σας. Ίσως χρειαστούν εξετάσεις αίματος για έλεγχο του επιπέδου του σακχάρου, του αριθμού των ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων και της λειτουργίας του θυρεοειδούς, των νεφρών και του ήπατος.
Εάν το ξύσιμο του δέρματος λόγω κνησμού έχει προκαλέσει εξάνθημα, εξόγκωμα, ερυθρότητα ή πληγή, ο γιατρός θα πρέπει να το δει και αυτό.
Ωστόσο, ένα τέτοιο σημάδι μπορεί να είναι παραπλανητικό. «Μερικές φορές, το δευτερογενές αποτέλεσμα του κνησμού εκλαμβάνεται λανθασμένα ως η αιτία του κνησμού», εξηγεί ο δρ Arndt. «Αν όμως έχετε αναπτύξει εξάνθημα, ίσως χρειαστεί να πάρουμε ένα μικρό δείγμα δέρματος για εξέταση στο μικροσκόπιο, η οποία θα βοηθήσει να διαγνωστεί η αιτία».
Θεραπεία
Η απαλλαγή από τον γενικευμένο κνησμό ξεκινά με την αντιμετώπιση των υποκείμενων παθήσεων ή με αλλαγή του τρόπου ζωής. Μήπως κάνετε πολλά ντους με καυτό νερό; «Μειώστε τον αριθμό τους σε λίγα μόνο την εβδομάδα. Χρησιμοποιήστε ζεστό νερό, όχι καυτό, και προτιμήστε ένα ήπιο σαπούνι», προτείνει ο δρ Arndt.
Αν δεν ενυδατώνετε ήδη το δέρμα σας, είναι καιρός να ξεκινήσετε. Ο δρ Arndt συνιστά να χρησιμοποιείτε καθημερινά μια ενυδατική κρέμα (μείγμα νερού και ελαίου), ιδίως μετά το πλύσιμο των χεριών και μετά το μπάνιο ή το ντους (για να «κλειδώσετε» την υγρασία στο δέρμα). Αν ο αέρας στο σπίτι σας είναι ζεστός και ξηρός, εξετάστε το ενδεχόμενο να μειώσετε τη θερμοκρασία και να πάρετε έναν υγραντήρα. Επιδιώξτε υγρασία 40% στους εσωτερικούς χώρους. Αν η πιθανή αιτία του κνησμού είναι κάποιο φάρμακο, ίσως χρειαστεί να το αλλάξετε. Εάν πρόκειται για συμπλήρωμα, ίσως χρειαστεί να το σταματήσετε για μερικές εβδομάδες, για να δείτε αν αυτό θα βοηθήσει.
Τι γίνεται αν ο γιατρός σας δεν μπορεί να βρει κάποια συγκεκριμένη αιτία του γενικευμένου κνησμού; Τότε μπορείτε να τον αποδώσετε στην ηλικία (επισήμως ονομάζεται κνησμός του Willan) και οι παρακάτω θεραπείες μπορεί να βοηθήσουν:
– κάποιο φάρμακο όπως η γκαμπαπεντίνη, τοπικά αναισθητικά επιθέματα ή κρέμες που περιέχουν λιδοκαΐνη ή αντικαταθλιπτικά, όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης
– έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία μερικές φορές την εβδομάδα (φωτοθεραπεία).
Ο δρ Arndt προτείνει να ξεκινήσετε με τις ευκολότερες μεθόδους πρώτα. «Χρησιμοποιήστε ενυδάτωση και υγραντήρα και δοκιμάστε μια μη συνταγογραφούμενη κρέμα κατά του κνησμού που να περιέχει μενθόλη. Προκαλεί μια αίσθηση ψύχους και, έτσι, θα υποκαταστήσετε μια αίσθηση με μια άλλη, αλλά δεν θα έχετε κνησμό».
