Είναι 4 π.μ. και δεν μπορείτε να κοιμηθείτε. Καθώς μένετε ξαπλωμένοι και αναρωτιέστε γιατί, σκεφθείτε μήπως κάποιο από τα φάρμακά σας θα μπορούσε να είναι η αιτία του προβλήματος.
«Τα φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο με πολλούς τρόπους. Κάποια καθυστερούν την έναρξη του ύπνου, δηλαδή το πόση ώρα χρειάζεστε για να αποκοιμηθείτε. Ορισμένα προκαλούν συχνές αφυπνίσεις στη διάρκεια της νύχτας ή πρώιμη αφύπνιση το πρωί. Κάποια άλλα επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου ή το πόσο ξεκούραστοι θα αισθάνεστε το πρωί», δηλώνει η Jennifer Corapi, κλινική φαρμακοποιός ψυχιατρικής πτέρυγας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Οι συνήθεις ύποπτοι
Τα φάρμακα που επηρεάζουν τον ύπνο μπορεί να είναι συνταγογραφούμενα ή μη συνταγογραφούμενα. Δείτε ποιοι είναι οι συνήθεις ύποπτοι.
Αντικαταθλιπτικά. Τα αντικαταθλιπτικά συνταγογραφούνται συνήθως για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης ή του άγχους και έχουν ποικίλες ανεπιθύμητες ενέργειες, ακόμη και τα φάρμακα της ίδιας κατηγορίας. Για παράδειγμα, από τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI), η φλουοξετίνη μπορεί να είναι διεγερτική και να σας δυσκολεύει να αποκοιμηθείτε ή να παραμείνετε κοιμισμένοι.
«Όμως ένας άλλος SSRI, η παροξετίνη, μπορεί να είναι περισσότερο κατασταλτική και να σας προκαλεί υπνηλία», δηλώνει η Corapi.
β-αναστολείς. Οι β-αναστολείς, όπως η μετοπρολόλη και η ατενολόλη, χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης ή του ακανόνιστου καρδιακού ρυθμού. «Μια ανεπιθύμητη ενέργεια αυτών των φαρμάκων είναι ότι μπορούν να μειώσουν το φυσιολογικό επίπεδο της μελατονίνης στον οργανισμό, μιας ορμόνης που βοηθά στη ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης. Εάν οι β-αναστολείς καταστείλουν τη μελατονίνη, μπορεί να δυσκολεύεστε να αποκοιμηθείτε ή να παραμείνετε κοιμισμένοι τη νύχτα», δηλώνει η Corapi.
Αποσυμφορητικά. Τα αποσυμφορητικά, όπως η φαινυλεφρίνη ή η ψευδοεφεδρίνη, συμβάλλουν στην υποχώρηση του οιδήματος στην εσωτερική μεμβράνη (βλεννογόνο) της ρινικής οδού, επιτρέποντας τη δίοδο περισσότερου αέρα μέσα από αυτήν. «Και τα δύο φάρμακα μπορεί να είναι διεγερτικά. Μπορούν να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα και ενδέχεται να προκαλέσουν αϋπνία σε κάποια άτομα», δηλώνει η Corapi. «Δεν τα συνιστούμε για άτομα με καρδιολογικά προβλήματα, ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή υψηλή αρτηριακή πίεση».
Διουρητικά. Τα διουρητικά, όπως η φουροσεμίδη, η τορσεμίδη και η υδροχλωροθειαζίδη, μειώνουν την ποσότητα νατρίου και νερού στο σώμα. Συνταγογραφούνται για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης, των νεφρικών διαταραχών, της ηπατικής νόσου και της κατακράτησης υγρών που προκαλείται από την καρδιακή ανεπάρκεια.
«Τα διουρητικά δεν επηρεάζουν άμεσα τον ύπνο, αλλά μπορούν να τον διαταράξουν αν σας αναγκάζουν να πηγαίνετε στην τουαλέτα στη διάρκεια της νύχτας», διευκρινίζει η Corapi.
Τα φάρμακα μπορούν να καθυστερήσουν την έναρξη του ύπνου ή να προκαλέσουν αφυπνίσεις στη διάρκεια της νύχτας.
Φάρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος. Τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα υποκατάστασης της νικοτίνης, όπως τα επιθέματα, οι τσίχλες ή οι παστίλιες νικοτίνης, βοηθούν στη διακοπή του καπνίσματος. «Η νικοτίνη μπορεί να προκαλέσει ασυνήθιστα όνειρα ή εφιάλτες και να προκαλέσει αφύπνιση», εξηγεί η Corapi.
Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που βοηθούν στη μείωση του καπνίσματος μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον ύπνο. Ένα φάρμακο, η βαρενικλίνη, επηρεάζει τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζουν και τα προϊόντα υποκατάστασης της νικοτίνης και μπορεί να προκαλέσει εφιάλτες. Ένα άλλο φάρμακο, η βουπροπιόνη, είναι ένα αντικαταθλιπτικό το οποίο μπορεί να είναι διεγερτικό και να σας δυσκολέψει να αποκοιμηθείτε.
Στεροειδή. Τα στεροειδή που λαμβάνονται από το στόμα, όπως η πρεδνιζόνη, χρησιμοποιούνται για τη μείωση της φλεγμονής στο εσωτερικό του σώματος. Η πρεδνιζόνη διεγείρει την παραγωγή κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, και μιμείται τις επιδράσεις του στρες στο σώμα», αναφέρει η Corapi.
«Ένα πράγμα που κάνει το στρες είναι να διακόπτει τον κύκλο του ύπνου». Τα στεροειδή λαμβάνονται συνήθως για σύντομα διαστήματα, αλλά ορισμένα χρόνια νοσήματα μπορεί να απαιτούν μακροχρόνια θεραπεία.
Τι μπορείτε να κάνετε
Υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορείτε να κάνετε εάν πιστεύετε ότι τα προβλήματα ύπνου που αντιμετωπίζετε θα μπορούσαν να σχετίζονται με τα φάρμακά σας. Για αρχή, καταγράψτε την ημερομηνία, τη δόση και την ώρα που λαμβάνετε το κάθε φάρμακο, καθώς και τα συμπτώματα που εμφανίζετε, προκειμένου να εντοπίσετε μοτίβα που συνδέουν τα συμπτώματα με τα φάρμακα. Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε τις παρακάτω μεθόδους, εάν συμφωνεί ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός σας.
Πάρτε το φάρμακο στη διάρκεια της ημέρας. Αυτό ισχύει για φάρμακα που μπορεί να σας δυσκολεύουν να αποκοιμηθείτε ή να μείνετε κοιμισμένοι, που προκαλούν εφιάλτες ή που σας αναγκάζουν να σηκωθείτε για να πάτε στην τουαλέτα. Για παράδειγμα: «Συμβουλεύουμε τους ασθενείς να λαμβάνουν τα διουρητικά περισσότερες από έξι ώρες πριν από τη βραδινή κατάκλιση», αναφέρει η Corapi.
Πάρτε χαμηλότερη δόση. Ρωτήστε τον γιατρό σας αν η μείωση της δόσης του φαρμάκου θα σας βοηθήσει να κοιμάστε καλύτερα.
Πάρτε ένα συμπλήρωμα μελατονίνης πριν από τον ύπνο. Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης. «Μπορεί να βοηθήσει βραχυπρόθεσμα, έως ότου ο οργανισμός σας συνηθίσει το φάρμακο που προκαλεί δυσκολίες στον ύπνο», εξηγεί η Corapi.
Ακολουθήστε υγιεινές συνήθειες στον ύπνο. Πηγαίνετε για ύπνο και ξυπνήστε την ίδια ώρα κάθε μέρα. Αποφύγετε την καφεΐνη μετά το μεσημεριανό γεύμα. Μην πίνετε αλκοόλ και μην τρώτε κοντά στην ώρα του ύπνου. Σβήστε τις ηλεκτρονικές οθόνες μία ώρα πριν από τον ύπνο. Φροντίστε να κοιμάστε σε έναν δροσερό, σκοτεινό, άνετο χώρο.
Αλλάξτε το με κάποιο άλλο φάρμακο. «Εάν έχετε δοκιμάσει τα πάντα και τα προβλήματα ύπνου γίνονται βασανιστικά, ρωτήστε τον γιατρό σας μήπως μπορείτε να αλλάξετε και να πάρετε ένα φάρμακο που δεν θα επηρεάζει τον ύπνο σας», προτείνει η Corapi. «Πολλές φορές υπάρχει κάποια καλή εναλλακτική λύση».
