Με τι μοιάζει μια διατροφική διαταραχή; Το πιθανότερο είναι ότι στο μυαλό σάς έρχεται μια νέα, αποστεωμένη γυναίκα που περπατά καμαρωτά σε μια πασαρέλα, με τα οστά να προεξέχουν κάτω από τα ρούχα της. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες «αδερφές» της δεν έχουν ανοσία απέναντι στην ανορεξία, τη βουλιμία και την κραιπάλη φαγητού.
Οι προσπάθειες ελέγχου του βάρους μπορούν να παρεκτραπούν επικίνδυνα σε περισσότερες μεσήλικες ή μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες από ό,τι θα φανταζόταν κανείς.
Δεν είναι μυστικό ότι οι περισσότερες από εμάς έχουμε κάνει δίαιτα κάποια στιγμή της ζωής μας –ορισμένες από εμάς σε τακτική βάση–, αλλά με την αύξηση της ηλικίας οι γυναίκες μπορεί να αντιμετωπίσουν μοναδικούς στρεσογόνους παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο για διατροφικές διαταραχές, σύμφωνα με τους ειδικούς του Χάρβαρντ. Σε έναν πιο ηλικιωμένο οργανισμό, ο αυστηρός περιορισμός των θερμίδων ή οι κύκλοι υπερφαγίας-εμέτου μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε συνέπειες άσχημες για την υγεία.
Έως την ηλικία των 40 ετών, μία στις πέντε γυναίκες έχει αντιμετωπίσει μια διατροφική διαταραχή, ποσοστό διπλάσιο από εκείνο που έχει παρατηρηθεί στις γυναίκες 21 ετών, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019 στο JAMA Network Open.
Πολλά περιστατικά αποτελούν πιθανώς επανεμφάνιση ενός μακροχρόνιου μοτίβου που υφέρπει από τα προηγούμενα χρόνια και μπορεί να έχει περάσει κάτω από το ραντάρ, δηλώνει η δρ Holly Peek, αναπληρώτρια ιατρική διευθύντρια στο Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών Klarman στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
«Πολλές γυναίκες που έχουν διατροφικές διαταραχές στη μέση ηλικία είχαν το πρόβλημα σχεδόν σε όλη τους τη ζωή», δηλώνει η δρ Peek. «Και πολλές, από τα 40 περίπου και μετά, βιώνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους, οι οποίες διαφέρουν από εκείνες μιας έφηβης ή νέας γυναίκας».
Οι διαταραχές της διατροφής που οριακά περνούν την κόκκινη γραμμή ανάμεσα στη φυσιολογική και την προβληματική κατάσταση είναι επίσης εξαιρετικά συχνές, πολύ περισσότερο από ό,τι οι διαγνωσμένες διατροφικές διαταραχές.
«Έως τη μέση ηλικία θα μπορούσαν να μοιάζουν με χρόνια δίαιτα, διατροφή “γιο-γιο” ή υπερβολική άσκηση. Μερικές φορές, οι γυναίκες υιοθετούν την ταυτότητα της παθιασμένης με το γυμναστήριο γυναίκας που τρώει πολύ υγιεινά και οι σωματικές αλλαγές που επέρχονται με την εμμηνόπαυση τις κάνουν να εντείνουν ακόμη περισσότερο την προσπάθεια», εξηγεί η δρ Peek. «Μπορεί να μην το θεωρούν καν πρόβλημα. Το θέμα γίνεται πραγματικά πολύπλοκο».
Παράγοντες κινδύνου στη μέση ηλικία
Οι διατροφικές διαταραχές έχουν πολλές πιθανές παραλλαγές, αλλά τρεις τύποι κυριαρχούν: η νευρογενής ανορεξία, που χαρακτηρίζεται από ακραίο περιορισμό της πρόσληψης τροφής, η νευρογενής βουλιμία, δηλαδή η γρήγορη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής η οποία ακολουθείται από προσπάθεια απαλλαγής από αυτήν μέσω εμέτου ή χρήσης καθαρτικών, και, τέλος, η κραιπάλη φαγητού, η κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ακόμη και όταν το άτομο έχει χορτάσει.
Η ανορεξία γίνεται λιγότερο συχνή μετά την ηλικία των 26 ετών, αλλά τα ποσοστά βουλιμίας κορυφώνονται στην ηλικία των 47 ετών, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2017 στο International Journal of Eating Disorders. Στο μεταξύ, η κραιπάλη φαγητού –η συχνότερη διατροφική διαταραχή σε όλους τους ενήλικες– μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί πρόβλημα για τις γυναίκες ακόμη και μετά τα 70.
Τι είναι αυτό που τροφοδοτεί αυτή την παθολογική ενασχόληση με την τροφή και το βάρος στις διάφορες δεκαετίες της ζωής;
Οι γυναίκες μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να προσπαθούν να παραμείνουν ανταγωνιστικές στον χώρο εργασίας, όπου η λεπτή σιλουέτα τείνει να σχετίζεται με τη νεότητα, ή μπορεί να βγαίνουν ξανά στην αρένα των ραντεβού μετά από ένα διαζύγιο ή μια χηρεία.
Το σοκ της άδειας φωλιάς μπορεί επίσης να πυροδοτήσει προσπάθειες επανακαθορισμού του σώματος. «Η σημασία της εικόνας του σώματος φαίνεται ότι αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό που κάνει τις γυναίκες είτε να επιστρέφουν σε μια διατροφική διαταραχή είτε να την εμφανίζουν για πρώτη φορά», δηλώνει η δρ Bettina Bentley, ιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας στις υπηρεσίες υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
«Με την αύξηση της ηλικίας, πολλές γυναίκες ενοχλούνται επίσης από την έλλειψη ελέγχου στον τρόπο που αλλάζει το σώμα τους».
Οι προσπάθειες ελέγχου του βάρους μπορούν να παρεκτραπούν επικίνδυνα σε περισσότερες μεσήλικες ή μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες από ό,τι θα φανταζόταν κανείς.
Οι αλλαγές στα οιστρογόνα που σχετίζονται με τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση μπορούν να εντείνουν τον κίνδυνο για διατροφικές διαταραχές. «Γνωρίζουμε ότι τα οιστρογόνα συσχετίζονται με την ανάπτυξη διατροφικής διαταραχής και στα δύο άκρα του ηλικιακού φάσματος, αλλά δεν έχει ακόμη δοθεί επιστημονική ερμηνεία πώς και γιατί γίνεται αυτό», δηλώνει η δρ Peek.
«Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να πάρουν βάρος στη διάρκεια της εμμηνόπαυσης – αρχίζεις να αισθάνεσαι ότι το σώμα σου λειτουργεί εναντίον σου».
Μια σειρά από επιδράσεις στην υγεία
Ακόμη και όταν δεν είναι εμφανείς στους άλλους, οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να έχουν αντίκτυπο στο σώμα. Στην καλύτερη περίπτωση, οι γυναίκες με διατροφικές διαταραχές εμφανίζουν συχνά έλλειψη ορισμένων θρεπτικών ουσιών, ιδίως σιδήρου, βιταμίνης Β12, ασβεστίου και βιταμίνης D, δηλώνει η Margaret Schrier, πιστοποιημένη διατροφολόγος και επικεφαλής του Τμήματος Διατροφολογίας των υπηρεσιών υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
«Τα συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν στις διατροφικές ανεπάρκειες και είναι συνήθως καλά ανεκτά από τους ασθενείς», δηλώνει η Schrier. Συνιστά να λαμβάνονται μαζί με τροφή, καθώς μπορεί να μην απορροφηθούν καλά όταν το στομάχι είναι άδειο.
Η ακραία απώλεια βάρους, η αποβολή της τροφής μέσω εμέτου ή χρήσης καθαρτικών και ο υποσιτισμός μπορούν επίσης να οδηγήσουν στα εξής προβλήματα:
Απώλεια οστικής μάζας. Ο κίνδυνος κατάγματος οστού είναι επτά φορές υψηλότερος σε κάποια που είχε ανορεξία από ό,τι στον γενικό πληθυσμό, επισημαίνει η δρ Bentley. Αν και ο έλεγχος της οστικής πυκνότητας δεν συνιστάται σε βάση ρουτίνας στις γυναίκες 50-60 ετών, η δρ Bentley ζητά εξετάσεις για τις γυναίκες που πιστεύει ότι μπορεί να έχουν διατροφική διαταραχή, καθώς και γι’ αυτές με κατάγματα οστών.
Καρδιολογικά προβλήματα. Τα χαμηλότερα επίπεδα ηλεκτρολυτών, τα οποία οφείλονται στη μη σωστή διατροφή, μπορεί να οδηγήσουν σε ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό. Οι γυναίκες μέσης ηλικίας έχουν επίσης αυξημένες πιθανότητες να παίρνουν φάρμακα για χρόνιες παθήσεις, τα οποία μπορεί να αυξάνουν αυτόν τον κίνδυνο. «Είναι η σίγουρη συνταγή για επείγον ιατρικό περιστατικό, γιατί ο οργανισμός σας απλώς δεν είναι τόσο ανθεκτικός όσο όταν ήσασταν 16 ετών», δηλώνει η δρ Peek.
Πνευμονικές παθήσεις. Οι μύες του θωρακικού τοιχώματος εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου, ιδίως στα άτομα που πιέζουν επαναλαμβανόμενα τον εαυτό τους να κάνουν εμετό. Αυτό δημιουργεί κίνδυνο πνευμονίας.
Γαστρεντερικά προβλήματα. Η παλινδρόμηση, ο μετεωρισμός (φούσκωμα), η ναυτία, ο έμετος, η δυσκοιλιότητα ή η διάρροια μπορεί να μη σχετίζονται με την ηλικία, αλλά με διατροφική διαταραχή.
Διαβήτης. Τα άτομα που εμφανίζουν κραιπάλη φαγητού έχουν πολύ υψηλότερα ποσοστά διαβήτη, που πιθανόν προκαλείται από τις συχνές κορυφώσεις του επιπέδου του σακχάρου αίματος μετά την υπερκατανάλωση τροφής, δηλώνει η δρ Bentley.
Κατάρρευση του δέρματος. Στα άτομα με μακροχρόνια ανορεξία, συχνά παρατηρείται ανεπαρκής επούλωση των τραυμάτων και βαθιά ρυτίδωση του προσώπου, αναφέρει η δρ Bentley. Το πρόβλημα αυτό πιθανώς αντικατοπτρίζει τη γενικότερη κατάσταση υποσιτισμού.
Παρότι οι διατροφικές διαταραχές αφαιρούν περισσότερες ζωές από ό,τι οποιοσδήποτε άλλος τύπος ψυχιατρικής νόσου, μόνο το 27% των πασχόντων ζητούν επαγγελματική βοήθεια.
Μια ομάδα επαγγελματιών υγείας που περιλαμβάνει διατροφολόγο και ψυχοθεραπευτή μπορεί να οδηγήσει τους ασθενείς σε καλύτερη σωματική και ψυχική κατάσταση.
Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε κάποια διατροφική διαταραχή, μη φοβηθείτε να κάνετε μια ειλικρινή συζήτηση με τον γιατρό σας. Είναι εκπαιδευμένος να αξιολογεί και να αντιμετωπίζει τις διατροφικές διαταραχές, όπως θα έκανε με οποιαδήποτε άλλη πάθηση, χωρίς επικρίσεις.
Πώς μπορείτε να εντοπίσετε μια διατροφική διαταραχή;
Η ακραία απώλεια βάρους είναι μια σαφής ένδειξη ότι κάποιος μπορεί να έχει διατροφική διαταραχή. Υπάρχουν, όμως, άλλοι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσατε να εντοπίσετε την πάθηση στον εαυτό σας ή στους άλλους;
Αναζητήστε τα εξής:
• έντονες διακυμάνσεις του βάρους, προς τα πάνω ή προς τα κάτω
• ενασχόληση με το βάρος, τις θερμίδες και το μέγεθος και το σχήμα του σώματος
• άρνηση κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφών ή κατηγοριών τροφής (όπως τα σάκχαρα ή οι υδατάνθρακες)
• υπερβολική άσκηση
• παράλειψη γευμάτων ή κατανάλωση μόνο μικροσκοπικών μερίδων στα τακτικά γεύματα
• τελετουργικά σχετιζόμενα με τη διατροφή, όπως υπερβολική μάσηση ή το άτομο δεν θέλει οι διαφορετικές τροφές σε ένα πιάτο να ακουμπούν μεταξύ τους
• ενδείξεις συμπεριφορών εκούσιας αποβολής της τροφής, όπως συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα, ήχοι ή οσμές εμέτου ή συσκευασίες καθαρτικών
• μεγάλη ποσότητα από άδειες συσκευασίες ή περιτυλίγματα τροφίμων σε σύντομες χρονικές περιόδους.
«Οποτεδήποτε αυτές οι σκέψεις και συμπεριφορές παίρνουν τον έλεγχο της ζωής σας, είναι σημάδι ότι πρέπει να ζητήσετε βοήθεια», προτρέπει η δρ Holly Peek, αναπληρώτρια ιατρική διευθύντρια στο Κέντρο ∆ιατροφικών ∆ιαταραχών Klarman στο McLean Hospital.
