Kάποιες εμπειρίες παραμένουν ολοζώντανες στη μνήμη μας για μια ζωή, όπως η στιγμή που είπαμε «Δέχομαι» ή η στιγμή που πήραμε το παιδί μας στην αγκαλιά μας για πρώτη φορά. Άλλες σημαντικές αναμνήσεις παλαιότερων δεκαετιών είναι ίσως πιο δύσκολο να ανακληθούν. Ωστόσο μπορεί να βρίσκονται πάντα στη θέση τους. Απλώς χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια για να τις ανασύρουμε.
Ποιες αναμνήσεις παραμένουν πάντα αποθηκευμένες;
Από τις πολλές αναμνήσεις που συσσωρεύουμε καθημερινά, μόνο αυτές που θεωρούνται σημαντικές καταγράφονται μακροπρόθεσμα στα αρχεία του εγκεφάλου.
«Ο εγκέφαλός μας διαθέτει ένα σύστημα το οποίο τοποθετεί ετικέτες στις αναμνήσεις που θεωρούνται για κάποιον λόγο σημαντικές, έτσι ώστε να μπορούμε να τις θυμηθούμε στο μέλλον», εξηγεί ο δρ Andrew Budson, νευρολόγος και επικεφαλής του τμήματος Γνωστικής και Συμπεριφορικής Νευρολογίας του συστήματος υγείας βετεράνων της Βοστώνης. Δύο πράγματα κάνουν μια ανάμνηση ιδιαίτερη:
Συναίσθημα. «Η ημέρα του γάμου είναι ένα παράδειγμα γεγονότος με μεγάλη συναισθηματική φόρτιση. Σε αυτή την περίπτωση, πληθώρα χημικών ουσιών του εγκεφάλου ενεργοποιούνται για την καταγραφή αυτής της ανάμνησης», εξηγεί ο δρ Budson.
Προσωπική σημασία. «Πιθανότατα θυμάστε τι φάγατε σήμερα το πρωί για πρωινό και τι ρούχα φορούσατε χθες. Αν όμως σας ρωτούσα τι φάγατε ή τι φορούσατε πριν από έναν μήνα, δεν θα θυμόσασταν, γιατί απλούστατα οι πληροφορίες αυτές δεν είναι τόσο σημαντικές για εσάς», αναφέρει ο δρ Budson.
Η γήρανση επηρεάζει την ανάκληση
Μερικές φορές δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε ακόμη και ιδιαίτερες ή σημαντικές αναμνήσεις. Αρκετοί παράγοντες που σχετίζονται με την ηλικία συμβάλλουν σε αυτή τη δυσκολία ανάκλησης:
Η μνήμη παίρνει τον κατήφορο μετά τα 30.
«Αξιόπιστα στοιχεία δείχνουν ότι η ικανότητά μας να ανασύρουμε πληροφορίες κορυφώνεται στις ηλικίες των 20 έως 30 ετών. Μέχρι να φθάσουμε τα 50, ο μετωπιαίος λοβός, ο οποίος είναι επιφορτισμένος με την αναζήτηση αναμνήσεων, δεν λειτουργεί πλέον τόσο καλά όσο παλαιότερα», αναφέρει ο δρ Budson.
Οι αναμνήσεις εξασθενούν με τον χρόνο.
Αν δεν έχετε σκεφθεί κάποια ανάμνηση για πολλά χρόνια, τότε δεν θα παραμένει τόσο ζωηρή ή έντονη όσο ήταν κάποτε. «Το να μην ανακαλείτε την ανάμνηση είναι σαν να λέτε στον εγκέφαλό σας ότι δεν είναι σημαντική, οπότε άλλες αναμνήσεις μπορεί να αποθηκευτούν πάνω από αυτήν», εξηγεί ο δρ Budson.
Χρειαζόμαστε υποβοήθηση για να φρεσκάρουμε τη μνήμη μας. «Όταν είμαστε νεότεροι, ένα εσωτερικό ερέθισμα –απλώς το να σκεφτούμε κάτι– μπορεί να βοηθήσει στην ανάκληση μιας ανάμνησης», δηλώνει ο δρ Budson. «Όταν όμως μεγαλώνουμε, βασιζόμαστε περισσότερο σε εξωτερικά ερεθίσματα για την ανάκληση αναμνήσεων, όπως ένας ήχος ή μια εικόνα».
Συνειρμοί που ενισχύουν τη μνήμη
Για να επανενεργοποιήσετε μια ανάμνηση, θα πρέπει να σκεφθείτε τις αισθήσεις που τη συνόδευαν καθώς καταγραφόταν. Αυτό συμβαίνει γιατί, καθώς βιώνατε κάτι ιδιαίτερο ή σημαντικό, ό,τι αντιλαμβανόσασταν ή νιώθατε –εικόνες, ήχοι, οσμές, γεύσεις, αφή, σκέψεις ή συναισθήματα– αποθηκευόταν σε ένα μέρος του εγκεφάλου (στον φλοιό)· μάλιστα, όλα αυτά συνδέονταν μεταξύ τους ως ανάμνηση από ένα άλλο μέρος του εγκεφάλου (τον ιππόκαμπο) και επισημαίνονταν με μια ετικέτα, έτσι ώστε ο μετωπιαίος λοβός να μπορεί αργότερα να ανασύρει τη διάταξη αυτή.
Ένα ερέθισμα από το περιβάλλον σας (για παράδειγμα ένα τραγούδι) ή ένα ερέθισμα που παράγετε εσείς (όπως το να σκεφθείτε την αποφοίτησή σας από το σχολείο) μπορεί να σας βοηθήσει να ανακαλέσετε μια ανάμνηση. «Όσο πιο ειδικά είναι τα ερεθίσματα για τα επεισόδια της ζωής που προσπαθείτε να θυμηθείτε, τόσο πιθανότερο είναι να γίνει η κατάλληλη αντιστοίχιση και να μπορέσετε να ανασύρετε μια ανάμνηση», αναφέρει ο δρ Budson.
Ιδέες για ερεθίσματα
Επειδή μπορεί να μη θυμηθείτε αυτομάτως ερεθίσματα που σχετίζονται με μια ξεχασμένη ανάμνηση, θα πρέπει να τα δημιουργήσετε. Ο δρ Budson συνιστά να δοκιμάσετε τις εξής μεθόδους:
– Κοιτάξτε παλιές φωτογραφίες του σπιτιού, της οικογένειας ή των φίλων σας.
– Διαβάστε ένα ποίημα που γράψατε ή που σας άρεσε να διαβάζετε όταν ήσασταν νεότεροι.
– Πάρτε στα χέρια σας ένα παλιό αντικείμενο ή ρούχο που έχετε φυλάξει.
– Διαβάστε ένα παλιό γράμμα, προσωπικό ημερολόγιο ή άρθρο εφημερίδας.
– Ακούστε ένα παλιό τραγούδι που αγαπούσατε εσείς ή κάποιος δικός σας.
– Μαγειρέψτε ένα γεύμα που σας έφτιαχνε η μαμά σας ή ο μπαμπάς σας.
– Μυρίστε κάτι που μπορεί να ενεργοποιήσει τη μνήμη σας, όπως ένα βιβλίο, ένα μαξιλάρι, ένα άρωμα ή ένα φαγητό.
– Επισκεφθείτε ένα μέρος όπου ζούσατε όταν ήσασταν νέοι.
– Δείτε μια παλιά ταινία ή σειρά της τηλεόρασης.
Πρόσθετες συμβουλές
Μείνετε ακίνητοι καθώς προσπαθείτε να ανασύρετε αναμνήσεις. Κλείστε τα μάτια σας και επικεντρωθείτε σε εικόνες, ήχους, οσμές, σκέψεις και συναισθήματα που σχετίζονται με κάθε ανάμνηση.
Όταν καταφέρετε να τις θυμηθείτε, γράψτε τες (προτού τις ξεχάσετε) και φροντίστε να τις δυναμώσετε με το να τις φέρνετε συχνά στο μυαλό σας εάν είναι ευχάριστες ή βοηθητικές. «Μπορείτε πραγματικά να ταξιδέψετε πίσω στον χρόνο σε μια συγκεκριμένη εμπειρία της ζωής σας», αναφέρει ο δρ Budson.
«Η επαφή με μια ανάμνηση οδηγεί συχνά και σε μια άλλη».
