Ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να βελτιώνεται καθώς μεγαλώνουμε. «Οι σχετικοί μηχανισμοί μπορεί να επιβραδύνονται με το πέρασμα των ετών, αλλά η ικανότητα του εγκεφάλου να μεταβάλλεται δεν φθίνει», δηλώνει ο δρ Alvaro Pascual-Leone, διευθυντής του κέντρου Deanna and Sidney Wolk Center for Memory Health στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Hebrew SeniorLife.
Ωστόσο, ακριβώς όπως γυμνάζεστε για να δυναμώσετε τους μυς με την αύξηση της ηλικίας, έτσι χρειάζεται να καταβάλετε επιπλέον προσπάθεια και για να κρατήσετε σε καλή κατάσταση τα όργανα και τους μηχανισμούς που λειτουργούν μέσα στο κεφάλι σας. Ένας από τους καλύτερους τρόπους να το επιτύχετε αυτό είναι να μαθαίνετε νέα πράγματα που δημιουργούν συνεχώς προκλήσεις για το μυαλό σας, τον νου σας.
Οι εμπειρίες που απαιτούν να αποκτήσετε νέες ικανότητες και να απομνημονεύσετε πληροφορίες διεγείρουν τον εγκέφαλο και ευνοούν τον σχηματισμό νέων συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων (των κυττάρων του νευρικού συστήματος). Η ικανότητα του εγκεφάλου να το κάνει αυτό ονομάζεται νευροπλαστικότητα. Πρόκειται για μια διαδικασία που επιτρέπει στον εγκέφαλο να συνεχίσει να λειτουργεί σε υψηλό επίπεδο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
«Όσο περισσότερο δημιουργείτε πνευματικές προκλήσεις στον εαυτό σας, τόσο περισσότερο αυξάνετε την ικανότητα του εγκεφάλου σας να διατηρεί ή ακόμη και να βελτιώνει πολλές νοητικές ικανότητες, ιδίως τη μνήμη», δηλώνει ο δρ Pascual-Leone.
Δεχτείτε την πρόκληση
Το κλειδί για τη νευροπλαστικότητα είναι οι συνεχείς αλλαγές. «Το να ασχολείστε με δραστηριότητες στις οποίες είστε ήδη πολύ καλοί, όπως τα παζλ και τα γνωστά παιχνίδια, δεν βοηθά πραγματικά», παρατηρεί ο δρ Pascual-Leone. «Θα πρέπει να εκθέσετε το μυαλό σας σε κάτι που δεν έχετε δοκιμάσει ποτέ ξανά στο παρελθόν».
Η συχνότητα είναι εξίσου σημαντική. Δεν μπορείτε να ασχολείστε με κάτι μια στο τόσο και να περιμένετε θετικά αποτελέσματα. Ο δρ Pascual-Leone προτείνει να επιλέγετε δραστηριότητες με τις οποίες μπορείτε να ασχοληθείτε τουλάχιστον μερικές ημέρες την εβδομάδα. «Ιδανικά, θα πρέπει να κάνετε καθημερινά κάτι που σας βγάζει από την άνεσή σας», συμπληρώνει.
Επίσης, καλό είναι να πρόκειται για δραστηριότητες που σας είναι ευχάριστες και στις οποίες μπορείτε να μετρήσετε τη βελτίωσή σας. «Διαφορετικά, δεν θα αντλείτε ικανοποίηση και θα δυσκολεύεστε να βρείτε κίνητρα για να αφοσιωθείτε», σχολιάζει ο δρ Pascual-Leone. Θέλετε κάποια παραδείγματα για το πώς μπορείτε να προκαλέσετε το μυαλό σας; Δείτε μερικά παρακάτω.
-„ Βρείτε παρτενέρ για χορό. Από την τζαζ και το σουίνγκ έως το τανγκό και το βαλς, οποιοδήποτε είδος χορού απαιτεί τη χρήση πολλαπλών νοητικών ικανοτήτων, μερικές φορές σε ταχεία διαδοχή. Για παράδειγμα, θα πρέπει να είστε σε θέση να αντιδράτε στις κινήσεις της παρτενέρ σας, να σχεδιάζετε και να εκτελείτε την αντίδρασή σας και να απομνημονεύετε βήματα και ακολουθίες κινήσεων. «Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει και αυτή στην προαγωγή της νευροπλαστικότητας και, έτσι, ο συνδυασμός κινητικών και νοητικών προκλήσεων έχει ακόμη καλύτερα αποτελέσματα», σχολιάζει ο δρ Pascual-Leone.
-„Ξεκινήστε ένα μουσικό όργανο. Μελέτες έχουν δείξει ότι η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου διεγείρει και τις δύο πλευρές του εγκεφάλου, ενισχύοντας τη δύναμη της μνήμης. «Παρότι το να ξαναπιάσετε ένα όργανο που παίζατε όταν ήσασταν νέοι είναι ήδη σημαντικό, δεν δημιουργεί την ίδια πρόκληση για τον εγκέφαλό σας όσο το να μάθετε ένα εντελώς νέο όργανο», δηλώνει ο δρ Pascual-Leone.
-„Δημιουργήστε τέχνη. Ζωγραφική, σχέδιο, κεραμική, γλυπτική – οποιοδήποτε είδος καλλιτεχνικού εγχειρήματος δραστηριοποιεί τον εγκέφαλο, προκειμένου να επιτύχει τον έλεγχο των κινήσεων των χεριών, τον σχεδιασμό και τον καλλιτεχνικό συμβολισμό.
-„Μάθετε μια νέα γλώσσα. Ισχυρά στοιχεία δείχνουν ότι τα δίγλωσσα άτομα έχουν λιγότερα προβλήματα μνήμης στην πάροδο του χρόνου. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 15 Μαΐου 2019 στο Frontiers in Neuroscience, δεν είναι ποτέ αργά για να μάθετε μια νέα γλώσσα. Η μελέτη διαπίστωσε ότι ενήλικες ηλικίας 59 έως 79 ετών που μελέτησαν μια δεύτερη γλώσσα για τέσσερις μήνες (16 δίωρα μαθήματα) βελτίωσαν τη νευρωνική σύνδεση στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την προσοχή, την ενεργή μνήμη και την ομιλία. Για να έχετε μεγαλύτερο κίνητρο, επιλέξτε μια γλώσσα που μιλιέται σε μια χώρα την οποία θέλετε να επισκεφθείτε.
– Ξεκινήστε το μπριτζ. Αυτό το κλασικό παιχνίδι με χαρτιά απαιτεί συνεχή νοητική προσπάθεια. Θα πρέπει να θυμάστε αρκετές ακολουθίες αριθμών, να απομνημονεύσετε τον κατάλογο με τους κανόνες αγοράς και να καθορίζετε τις καλύτερες στρατηγικές για να κερδίσετε λεβέ και να παίξετε άμυνα με τον συμπαίκτη σας. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τα μαθήματα για αρχάριους που παρέχει η Αμερικανική Ομοσπονδία Μπριτζ (www.acbl.org) και να παίξετε διαδικτυακά με ρομπότ ή να συμμετάσχετε σε παιχνίδια με άλλους ανθρώπους από όλο τον κόσμο στο Bridge Base Online (www.bridgebase.com).
Θέλετε να παίξουμε ένα παιχνίδι;
Τα βιντεοπαιχνίδια έρχονται σίγουρα πρώτα ως τρόπος βελτίωσης της μνήμης στους ηλικιωμένους. Άτομα ηλικίας 60 έως 80 ετών υποβλήθηκαν σε τεστ μνήμης και στη συνέχεια χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Για τέσσερις εβδομάδες έπαιζαν ένα από τρία συγκεκριμένα βιντεοπαιχνίδια για 30-45 λεπτά την ημέρα. Τα παιχνίδια ήταν τα εξής: δύο τρισδιάστατα παιχνίδια αλληλεπίδρασης (Super Mario και Angry Birds), τα οποία δεν είχαν παίξει ποτέ στο παρελθόν, και ένα δισδιάστατο παιχνίδι (solitaire) με το οποίο ήταν εξοικειωμένοι. Κατόπιν υποβλήθηκαν όλοι ξανά σε τεστ μνήμης. Όσοι είχαν παίξει τα τρισδιάστατα παιχνίδια παρουσίασαν βελτίωση της μνήμης αναγνώρισης (ανάκληση παλαιότερων συμβάντων, αντικειμένων και ανθρώπων) σε σύγκριση με όσους είχαν παίξει solitaire. Η επίδραση διατηρήθηκε για τέσσερις εβδομάδες μετά τη διακοπή των παιχνιδιών. Τα αποτελέσματα
δημοσιεύθηκαν στις 15 Ιουλίου 2020 στο Behavioural Brain Research.
