Οι βηματοδότες μπορεί να θεωρηθούν ένδειξη ευαλωτότητας, όμως αυτές οι μικροσκοπικές συσκευές που λειτουργούν με μπαταρία βοηθούν πολλούς άνδρες να διατηρήσουν έναν αρκετά δραστήριο τρόπο ζωής.
«Η πιθανότητα να χρειαστεί κανείς βηματοδότη αυξάνεται με την ηλικία», λέει ο δρ Sunil Kapur, καρδιολόγος στο Κέντρο Καρδιολογίας και Αγγειολογίας του συνεργαζόμενου με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
«Τα καλά νέα είναι ότι οι σύγχρονοι βηματοδότες έχουν εξελιχθεί: αρχικά διόρθωναν τις αρρυθμίες, ενώ σήμερα βοηθούν στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας της καρδιάς, κάτι που επιτρέπει σε πολλούς άνδρες με ορισμένες καρδιακές παθήσεις να παραμένουν δραστήριοι για περισσότερα χρόνια».
Ποιος τον χρειάζεται;
Ενας βηματοδότης παρακολουθεί τον ρυθμό της καρδιάς και, όποτε είναι απαραίτητο, παράγει ένα ανώδυνο ηλεκτρικό ερέθισμα, το οποίο προκαλεί έναν καρδιακό παλμό.
Η συχνότερη χρήση του βηματοδότη είναι όταν η καρδιά χτυπά υπερβολικά αργά ή κάνει μια παύση, γεγονός που προκαλεί ζάλη, δύσπνοια ή λιποθυμία. (Θα πρέπει να επισκεφθείτε άμεσα τον γιατρό σας εάν εμφανίσετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα.)
Ενας βηματοδότης μπορεί επίσης να βοηθήσει τις κοιλότητες της καρδιάς να χτυπούν συγχρονισμένα, βελτιώνοντας τη ροή του αίματος εάν η καρδιά σας δεν εξωθεί αρκετό αίμα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένας βηματοδότης μπορεί να είναι απαραίτητος για την αντιμετώπιση καταστάσεων που ο καρδιακός ρυθμός είναι υπερβολικά γρήγορος ή ακανόνιστος.
Τα ζητήματα αυτά μπορεί να προκύπτουν από προβλήματα στο σύστημα ηλεκτρικής αγωγιμότητας της καρδιάς, από μια ανατομική ανωμαλία της καρδιάς, από μεγέθυνση ή πάχυνση του καρδιακού μυός, καρδιακή ανεπάρκεια ή καρδιακή προσβολή.
Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις μέσω των οποίων ο γιατρός σας μπορεί να προσδιορίσει εάν χρειάζεστε βηματοδότη: ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς˙ παρακολούθηση με Holter, κατά την οποία φοράτε μια μικρή συσκευή που παρακολουθεί την καρδιακή σας συχνότητα˙ ή ένα ηχοκαρδιογράφημα, με το οποίο απεικονίζονται το μέγεθος, η δομή και η λειτουργία της καρδιάς μέσω υπερήχων.
Μια ματιά στο εσωτερικό
Οι βηματοδότες συνήθως κατασκευάζονται από τιτάνιο και έχουν βάρος λίγο κάτω από 30 γραμμάρια. Αποτελούνται από δύο λειτουργικά τμήματα: μια γεννήτρια παλμών, με μια μπαταρία ιόντων λιθίου και ένα ή περισσότερα εύκαμπτα σύρματα, τα οποία ονομάζονται απαγωγές (ηλεκτρόδια).
Το χειρουργείο για τοποθέτηση βηματοδότη διαρκεί μία με δύο ώρες. Κατά τη διαδικασία παραμένετε ξύπνιος και σας χορηγείται ένα ήπιο ηρεμιστικό. Χορηγείται τοπική αναισθησία στο άνω μέρος του θώρακά σας και ο χειρουργός κάνει μια τομή 5 με 7 εκατοστά κοντά στην κλείδα, ώστε να προσπελάσει μια μεγάλη φλέβα. Στη συνέχεια, ο χειρουργός δημιουργεί μια μικρή θήκη (τσέπη) στο δέρμα ανάμεσα στον ώμο και τον θώρακα, όπου εισάγει τη γεννήτρια.
Οι σύγχρονοι βηματοδότες έχουν εξελιχθεί: αρχικά διόρθωναν τις αρρυθμίες, ενώ σήμερα βοηθούν στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας της καρδιάς.
Οι απαγωγές συνδέονται με τη γεννήτρια παλμών, περνώντας μέσα από τη μεγάλη φλέβα, και στερεώνονται στην επιφάνεια της καρδιάς με ηλεκτρόδια. Τα ηλεκτρόδια αυτά λαμβάνουν τα ηλεκτρικά σήματα της καρδιάς.
Όταν ο καρδιακός παλμός είναι μη φυσιολογικός, η γεννήτρια παλμών στέλνει στον καρδιακό μυ έναν προγραμματισμένο παλμό μέσω των ηλεκτροδίων, προκειμένου να κάνει την απαραίτητη διόρθωση.
«Πρόκειται για σχετικά ελάσσονα επέμβαση και έχει λάβει πολύ περισσότερο χαρακτήρα ρουτίνας την τελευταία δεκαετία», λέει ο δρ Kapur. «Συνήθως είναι μια διαδικασία ημερήσιας νοσηλείας, όπου φτάνετε στην κλινική το πρωί και το ίδιο απόγευμα έχετε επιστρέψει στο σπίτι σας». Μια μικρή διόγκωση παραμένει εκεί όπου τοποθετήθηκε η γεννήτρια παλμών. Παρότι οι βηματοδότες είναι κατά κανόνα ασφαλείς, είναι δυνατόν να εμφανιστούν σπάνιες επιπλοκές. Σε αυτές περιλαμβάνονται λοίμωξη, υπερβολική αιμορραγία, ρήξη (σχίσιμο) της καρδιάς, ρήξη πνεύμονα ή σχηματισμός θρόμβου αίματος.
Μετά από μερικές εβδομάδες επούλωσης, θα υποβληθείτε σε μετεγχειρητικό έλεγχο. Από εκεί και πέρα θα υποβάλλεστε σε προγραμματισμένους ελέγχους κάθε τρεις με έξι μήνες και τελικά μόνο μία φορά ετησίως. «Οι έλεγχοι πραγματοποιούνται ώστε να διασφαλίζεται ότι ο βηματοδότης και η καρδιά σας λειτουργούν καλά και πως η μπαταρία είναι επαρκώς φορτισμένη», εξηγεί ο δρ Kapur.
Σήμερα βέβαια υπάρχει τεχνολογία που επιτρέπει στους ασθενείς να διαβιβάζουν από μακριά τις πληροφορίες για την απόδοση του βηματοδότη στον γιατρό τους προς εξέταση, καταργώντας πολλές από τις τακτικές επισκέψεις στο ιατρείο.
Η μπαταρία ενός βηματοδότη έχει από 5 έως 12 χρόνια ζωής, ανάλογα με το πόσο συχνά γίνεται χρήση του βηματοδότη. Όταν χρειάζεται νέα μπαταρία, αντικαθίσταται εξ ολοκλήρου η γεννήτρια παλμών με την ίδια διαδικασία, αλλά συχνά τα ηλεκτρόδια παραμένουν.
Αλλαγές του τρόπου ζωής
Συχνά δεν απαιτείται να προσαρμόσετε τον τρόπο ζωής σας με τον βηματοδότη. «Ενθαρρύνουμε τον κόσμο να επιστρέφει στη φυσιολογική του ρουτίνα το συντομότερο δυνατό μετά τη φάση της επούλωσης», λέει ο δρ Kapur.
Ένας περιορισμός που υπάρχει είναι να είστε προσεκτικός με τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις του επάνω μέρους του σώματος. Για παράδειγμα, η τακτική χρήση μηχανημάτων για την ενδυνάμωση των χεριών, η κωπηλασία ή το κανό καγιάκ και άλλες παρόμοιες κινήσεις των χεριών μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα ένα ηλεκτρόδιο να κάμπτεται και να χαλαρώνει επανειλημμένα στο ίδιο σημείο.
Αυτό, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο ηλεκτρόδιο.
«Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει πρόβλημα να γυμνάζετε τους βραχίονες, με την προϋπόθεση ότι δεν το παρακάνετε», λέει ο δρ Kapur. Ζητήστε από έναν γυμναστή να σας δώσει ασκήσεις κατάλληλες για κάποιον που φορά βηματοδότη. Εάν κάνετε γιόγκα, προτιμήστε μια ήπια εκδοχή ή γιόγκα σε καρέκλα και ενημερώστε τον εκπαιδευτή σας ότι έχετε βηματοδότη.
Σε γενικές γραμμές, η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση, όπως το ζωηρό περπάτημα ή το ποδήλατο, είναι αποδεκτά για άτομα με βηματοδότη. Μπορεί μάλιστα να παρατηρήσετε ότι η συνολική φυσική κατάστασή σας βελτιώνεται, καθώς ο βηματοδότης θα διορθώνει τον προηγουμένως αργό καρδιακό ρυθμό.
Ωστόσο, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας σχετικά με οποιονδήποτε προβληματισμό για το πόσο και σε ποια ένταση μπορείτε να γυμνάζεστε.
Υπάρχει κάτι που μπορεί να διαταράξει τη λειτουργία του βηματοδότη;
Μια διαρκής ανησυχία όταν έχει κανείς βηματοδότη είναι μήπως άλλες ηλεκτρονικές συσκευές μπορούν να παρεμβληθούν στη λειτουργία του. Αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζεται να ανησυχείτε, σύμφωνα με τον δρα Sunil Kapur, καρδιολόγο στο Brigham and Women’s Hospital. Για παράδειγμα, τα κινητά τηλέφωνα και οι φούρνοι μικροκυμάτων δεν επηρεάζουν τους περισσότερους βηματοδότες. «Ακόμη και η μαγνητική τομογραφία είναι σήμερα ασφαλής για ορισμένα άτομα με βηματοδότη», δηλώνει. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με
άλλες συσκευές και καταστάσεις που μπορούν να παρεμβληθούν στη λειτουργία των βηματοδοτών. Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση www.health.harvard.edu/pacemaker
