Τα αναψυκτικά διαίτης και άλλα προϊόντα που περιέχουν τεχνητές γλυκαντικές ουσίες χωρίς θερμίδες είναι δημοφιλή, ιδίως στους νέους ανθρώπους που προσπαθούν να χάσουν βάρος. Ωστόσο, τα οφέλη των υποκατάστατων ζάχαρης για την υγεία δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένα.
Τα στοιχεία για το κατά πόσο η κατανάλωση αναψυκτικών με τεχνητά γλυκαντικά βοηθά στο αδυνάτισμα είναι ανάμεικτα. Στο μεταξύ, πολυάριθμες μικρές μελέτες έχουν υπαινιχθεί πιθανά προβλήματα για την υγεία, όπως υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο, νεφρική νόσο και καρδιοπάθεια. Τώρα, μεγάλη μελέτη διαπίστωσε μια πιθανή συσχέτιση ανάμεσα στις τεχνητές γλυκαντικές ουσίες και στον αυξημένο κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή προσβολή και άλλα σχετιζόμενα καρδιαγγειακά προβλήματα (βλ. «Υποκατάστατα ζάχαρης και υγεία της καρδιάς»).
Όπως συμβαίνει με όλες τις μελέτες παρατήρησης, τα ευρήματα δεν μπορούν να αποδείξουν τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, καθώς η συσχέτιση μπορεί να εξηγείται και από άλλους παράγοντες. Για παράδειγμα, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν χρησιμοποιούσαν τεχνητά γλυκαντικά, τα άτομα που κατανάλωναν τις υψηλότερες ποσότητες έτειναν να έχουν υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος, να είναι λιγότερο δραστήρια και να ακολουθούν δίαιτα για απώλεια βάρους.
Ωστόσο οι ερευνητές έλαβαν υπόψη αυτούς, καθώς και άλλους πιθανούς παράγοντες σύγχυσης, υποστηρίζει η Teresa Fung, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Διατροφολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Τα άτομα που έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλή χοληστερόλη μπορεί να λάβουν οδηγίες από τον γιατρό τους να προσέξουν το βάρος τους, οπότε μπορεί να αρχίσουν να προτιμούν τα αναψυκτικά διαίτης», δηλώνει. Έτσι, τα αναψυκτικά διαίτης καταλήγουν να θεωρούνται υπεύθυνα για την καρδιοπάθεια σε άτομα που ήδη διέτρεχαν κίνδυνο. Για να ξεπεράσουν αυτό το πρόβλημα (γνωστό ως αντίστροφη αιτιότητα), οι ερευνητές δεν έλαβαν υπόψη κανένα από τα καρδιακά προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο ετών της παρακολούθησης.
Άλλα ισχυρά στοιχεία αυτής της μελέτης είναι ο μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων –πάνω από 100.000– και η λεπτομερής διατροφική ανάλυση. Λίγο πάνω από το 50% των γλυκαντικών που ανέφεραν οι συμμετέχοντες ότι κατανάλωναν προέρχονταν από αναψυκτικά. Ένα άλλο 30% προερχόταν από επιτραπέζια γλυκαντικά (σαν αυτά που διατίθενται σε έγχρωμες ατομικές συσκευασίες), ενώ τα υπόλοιπα προέρχονταν από γαλακτοκομικά και άλλα προϊόντα.
Άνισοι κίνδυνοι;
Η μελέτη εντόπισε επίσης τρεις τεχνητές γλυκαντικές ουσίες που φαίνεται ότι είναι πιο προβληματικές. Η ασπαρτάμη συνδέθηκε με υψηλότερο κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ η καλιούχος ακεσουλφάμη και η σουκραλόζη συσχετίστηκαν με υψηλότερο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου.
Δεν είναι σαφές γιατί αυτά τα υποκατάστατα ζάχαρης μπορεί να συμβάλλουν στα καρδιαγγειακά προβλήματα, αναφέρει η Fung. Κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να προκαλούν φλεγμονή και να μεταβάλλουν τον φυσιολογικό μεταβολισμό, το μικροβίωμα του εντέρου και τα αιμοφόρα αγγεία με τρόπους που ευνοούν την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, το υψηλό επίπεδο χοληστερόλης και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, οι υποθέσεις αυτές βασίζονται σε μελέτες σε ζώα ή σε μικρούς αριθμούς ανθρώπων.
Αντικατάσταση των αναψυκτικών διαίτης
«Τα νέα αυτά ευρήματα αυξάνουν τα στοιχεία που δείχνουν ότι οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες μπορεί να μην είναι και τόσο αθώες για την υγεία της καρδιάς», δηλώνει η Fung. Τα αναψυκτικά διαίτης και άλλα ροφήματα με τεχνητά γλυκαντικά (για παράδειγμα, τσάι ή ενεργειακά ποτά) είναι η μεγαλύτερη πηγή τεχνητών γλυκαντικών στη διατροφή. Αν καταναλώνετε αυτά τα προϊόντα σε καθημερινή βάση, προτιμήστε το ανθρακούχο νερό με πρόσθετα γεύσης και μηδενικές θερμίδες, το οποίο πλέον διατίθεται σε διάφορες γεύσεις, όπως καρπούζι, βατόμουρο και μάνγκο. Ή προσθέστε μία γουλιά χυμού φρούτου 100% σε σκέτο ανθρακούχο νερό. «Θα μπορείτε να απολαύσετε την αφρώδη υφή και τη γεύση χωρίς αμφιλεγόμενα πρόσθετα», σχολιάζει η Fung.
Υποκατάστατα ζάχαρης και υγεία της καρδιάς
Προκειμένου να διασαφηνίσουν πώς οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες μπορεί να επηρεάζουν την καρδιά, Γάλλοι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τη μελέτη NutriNet Santé, μια μεγάλη, βασισμένη στο ∆ιαδίκτυο μελέτη για τη διατροφή. Τα ευρήματά τους, τα οποία συνοψίζονται παρακάτω, δημοσιεύθηκαν στις 7 Σεπτεμβρίου 2022 στην ηλεκτρονική έκδοση του BMJ.
Ποιος: 103.388 άτομα, περίπου 80% γυναίκες, μέσου όρου ηλικίας 42 ετών.
Τι: Εθελοντές που συμμετείχαν στη μελέτη παρείχαν λεπτομερή στοιχεία για τη διατροφή τους στη διάρκεια αρκετών 24ωρων περιόδων, καθώς και άλλες πληροφορίες που περιλάμβαναν τον τρόπο ζωής τους, τις συνήθειές τους ως προς την υγεία και το ιατρικό τους ιστορικό. Πάνω από το ένα τρίτο (37%) χρησιμοποιούσαν τεχνητά γλυκαντικά και κατανάλωναν 42 χιλιοστόγραμμα (mg) την ημέρα, κατά μέσο όρο – ποσότητα περίπου ίση με αυτήν που περιέχεται σε μία ατομική επιτραπέζια συσκευασία ή σε ένα τέταρτο φλιτζανιού με αναψυκτικό διαίτης.
Πότε: Στη διάρκεια της παρακολούθησης, η οποία είχε διάμεση διάρκεια εννέα χρόνια, οι συμμετέχοντες λάμβαναν δύο φορές τον χρόνο ένα ερωτηματολόγιο υγείας, στο οποίο καλούνταν να αναφέρουν τυχόν νέες εξετάσεις, προβλήματα ή θεραπείες.
Κύρια ευρήματα: Οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες συνδέθηκαν με 9% υψηλότερο κίνδυνο για οποιονδήποτε τύπο καρδιαγγειακού προβλήματος (συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών προσβολών) και με 18% υψηλότερο κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
