Από τότε που οι σκύλοι εξημερώθηκαν, οι άνθρωποι βασίζονται σε αυτούς για τη συντροφιά τους, αλλά και για την καταπληκτική τους όσφρηση. Οι κατάλληλα εκπαιδευμένοι σκύλοι βοηθούν τους ανθρώπους στο κυνήγι, στην παρακολούθηση εγκληματιών και στον εντοπισμό όπλων, ναρκωτικών ή εκρηκτικών στα αεροδρόμια.
«Τώρα, οι επιστήμονες διερευνούν κατά πόσο οι σκύλοι μπορούν επίσης να μυρίσουν την αρρώστια προτού καν οι άνθρωποι αντιληφθούν ότι την έχουν.
Οσμές και όσφρηση
Η αίσθηση της όσφρησης είναι πολύ πιο δυνατή στους σκύλους από ό,τι στους ανθρώπους. Για παράδειγμα, στον εγκέφαλο του σκύλου πολύ περισσότερο μέρος της φαιάς ουσίας σχετίζεται με το να αναλύει οσμές από ό,τι στον δικό μας. Επιπλέον, η μύτη του διαθέτει 60 φορές περισσότερους οσφρητικούς υποδοχείς από ό,τι η δική μας (περίπου 300 εκατομμύρια έναντι πέντε εκατομμυρίων). Eτσι, μπορεί να οσφραίνεται με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια από ό,τι εμείς.
«Οι σκύλοι διαθέτουν εξαιρετικά ευαίσθητη μύτη και μπορούν να ανιχνεύσουν μόρια που βρίσκονται σε συγκέντρωση της τάξης των μερών ανά τρισεκατομμύριο. Αντίθετα, οι άνθρωποι συνήθως ανιχνεύουν οσμές σε συγκέντρωση της τάξης των μερών ανά εκατομμύριο», εξηγεί η δρ Sophia Koo, λοιμωξιολόγος στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber, το οποίο συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Θεωρητικά, λοιπόν, οι σκύλοι είναι κατάλληλοι για να ανιχνεύσουν οσμές που παράγονται από βακτήρια ή από ανθρώπινα κύτταρα που νοσούν. Αυτοί οι οργανισμοί και τα κύτταρα παράγουν μόρια με διακριτές και συχνά ανεπαίσθητες οσμές οι οποίες «αναδύονται» μέσα από την αναπνοή μας, τα σωματικά υγρά, το δέρμα ή τις κινήσεις του εντέρου. Καθώς τα μόρια εξατμίζονται στον αέρα, μπορούν να γίνουν ανιχνεύσιμα. Για παράδειγμα: «Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν μόρια που σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη τα οποία μπορούν να περάσουν στα ούρα και, θεωρητικά, θα μπορούσαν να ανιχνευθούν με κάποιες αρκετά ευαίσθητες τεχνικές», δηλώνει ο δρ Paul L. Nguyen, ακτινολόγος – ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber.
Μπορείς να μάθεις σε έναν σκύλο νέα κόλπα
Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες μελετούν κατά πόσο οι σκύλοι καταφέρνουν να ανιχνεύσουν διάφορους τύπους νοσημάτων, βασιζόμενοι στην ανώτερη αίσθηση της όσφρησης.
Καρκίνος. Eχει μελετηθεί η ικανότητα των σκύλων να ανιχνεύσουν τον καρκίνο του πνεύμονα, του δέρματος, του μαστού και της ουροδόχου κύστης, με ανάμεικτα αποτελέσματα. Οι επιστήμονες εξετάζουν τώρα κατά πόσο οι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν τον ορθοκολικό καρκίνο και τον καρκίνο του προστάτη – με ελπιδοφόρα αποτελέσματα.
«Ορισμένες από τις μελέτες με σκύλους για τον καρκίνο του προστάτη ήταν εξαιρετικά εντυπωσιακές, με ακρίβεια πάνω από 90%», δηλώνει ο δρ Nguyen.
Λοίμωξη. Σε μικρές μελέτες, οι σκύλοι είχαν κάποια επιτυχία στον εντοπισμό ουρολοιμώξεων σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και στην ανίχνευση της ελονοσίας στα παιδιά. Οι σκύλοι αναγνώρισαν σωστά σε πολλές μελέτες το επικίνδυνο βακτήριο Clostridioides difficile, το οποίο προκαλεί διαρροϊκή νόσο.
Κορωνοϊός. Εξίσου συναρπαστικές είναι οι τρέχουσες προσπάθειες που πραγματοποιούνται παγκοσμίως προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο οι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν τους ανθρώπους με Covid-19.
Σε μια μικρή τυχαιοποιημένη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 23 Ιουλίου 2020 στην ηλεκτρονική έκδοση του BMC Infectious Diseases, οι σκύλοι μπόρεσαν να διακρίνουν τα δείγματα μολυσμένων ατόμων από τα δείγματα μη μολυσμένων ατόμων, με υψηλή ακρίβεια: εντόπισαν περίπου το 83% των θετικών περιστατικών και το 96% των αρνητικών περιστατικών (ο κορωνοϊός που ευθύνεται για την Covid-19 είχε «θανατωθεί» στα δείγματα προτού εκτεθούν οι σκύλοι σε αυτά).
Aλλες νόσοι. Οι σκύλοι μελετώνται επίσης ως προς την ικανότητά τους να μυρίσουν τη νόσο του Πάρκινσον, καθώς και τη ναρκοληψία (αιφνίδια επεισόδια βαθέος ύπνου). Εν τω μεταξύ, οι σκύλοι χρησιμοποιούνται ήδη για να ειδοποιούν τα άτομα με διαβήτη σε περίπτωση πολύ υψηλών ή πολύ χαμηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Ωστόσο, η χρήση σκύλων γι’ αυτόν τον σκοπό έχει καταστεί αμφιλεγόμενη, λόγω της έλλειψης ρυθμιστικών κανονισμών και εξαιτίας των δόλιων απαιτήσεων από εκπαιδευτές σκύλων.
Τελικά, είναι δυνατόν;
Παρότι οι μελέτες για τη χρήση σκύλων για ιατρική ανίχνευση ήταν ενθαρρυντικές, στην πραγματικότητα η χρήση τους εκτός εργαστηρίων συναντά μεγάλα εμπόδια.
Το ένα είναι ότι είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν αδιάσειστα στοιχεία σχετικά με την ακρίβεια των αποτελεσμάτων. «Οι σκύλοι έχουν μια εκπληκτική ικανότητα να μυρίζουν τις οσμές των νόσων, αλλά απαιτείται εντατική εκπαίδευση του κάθε μεμονωμένου σκύλου προκειμένου να είναι σε θέση να διακρίνει με αξιοπιστία την παρουσία από την απουσία νόσου.
»Επιπλέον, οι σκύλοι διαφέρουν μεταξύ τους στο πόσο καλά μπορούν να διακρίνουν τις διάφορες παθήσεις», σχολιάζει η δρ Koo. «Υπάρχουν επίσης διάφοροι παράγοντες που προκαλούν σύγχυση, καθώς οι σκύλοι είναι εύκολο να αφαιρεθούν και να δώσουν ψευδώς θετικό ή αρνητικό σήμα εάν διασπαστεί η προσοχή τους». Επιπλέον, η χρήση σκύλων για ιατρική ανίχνευση σε πραγματικές συνθήκες μπορεί να μην είναι ρεαλιστική. «Η ιδέα ενός τεράστιου αριθμού σκύλων που μυρίζουν επαγγελματικά εκατοντάδες δείγματα ούρων (ή άλλους τύπους δειγμάτων) δεν φαίνεται και πολύ εφαρμόσιμη.
»Δεν είναι πρακτική και ο έλεγχος θα πρέπει μάλλον να γίνει με εργαστηριακές συσκευές, προκειμένου να μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα και με αποδεκτά αποτελέσματα», παρατηρεί ο δρ Nguyen.
Eτσι, οι επιστήμονες –μεταξύ των οποίων και η δρ Koo– ελέγχουν μηχανήματα που ίσως μπορούν να ανιχνεύσουν τις διάφορες οσμές των νόσων. «Πιστεύω ότι κάποιοι εξελιγμένοι ανιχνευτές οσμών θα τεθούν σε εφαρμογή για τη διάγνωση ορισμένων νοσημάτων και ότι δεν πρόκειται για έναν πρόσκαιρο ενθουσιασμό», δηλώνει η δρ Koo.
«Υπάρχουν πολλές δυνατότητες σε αυτόν τον τομέα. Γι’ αυτόν τον λόγο, ένα μεγάλο μέρος της έρευνας στο εργαστήριό μου είναι αφιερωμένο στον εντοπισμό μορίων που υποδηλώνουν διάφορους τύπους πνευμονικών λοιμώξεων, ώστε να μπορέσουμε να αναπτύξουμε μηχανήματα που τα ανιχνεύουν».
Οι ερευνητές γνωρίζουν ότι ο πήχης τον οποίο καλείται η τεχνολογία να φθάσει βρίσκεται πολύ ψηλά. «Εχουμε πολύ δρόμο ακόμα», δηλώνει ο δρ Nguyen, «έως ότου μπορέσουμε να αντιγράψουμε αυτό που η φύση έχει τόσο όμορφα πετύχει με την όσφρηση των σκύλων».
Κατοχή σκύλου: Με συνταγή γιατρού
Η κατοχή σκύλου έχει πολλά οφέλη για την υγεία. Μελέτες έχουν δείξει ότι, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν έχουν σκύλο, οι ιδιοκτήτες σκύλου περπατούν περισσότερο, έχουν χαμηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και στρες, τρώνε πιο υγιεινά και έχουν μεγαλύτερη επιτυχία στην απώλεια βάρους – εν μέρει, λόγω του απαραίτητου περπατήματος για τη βόλτα του σκύλου. Η αγάπη χωρίς όρους και η συντροφιά που προσφέρουν οι σκύλοι κάνουν επίσης θαύματα στη συναισθηματική μας υγεία, απομακρύνοντας το αίσθημα της μοναξιάς (που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για χρόνια νόσο, ακόμη και για πρόωρο θάνατο) και παρέχοντας μία ακόμη αίσθηση σκοπού στη ζωή: να ανταποδώσουμε την αγάπη που ο σκύλος μάς προσφέρει απλόχερα.
