Eάν διδαχτήκαμε κάτι από την πανδημία, αυτό είναι η σημασία των κοινωνικών σχέσεων και της ανθρώπινης επαφής. Δεν βελτιώνουν μόνο τη συναισθηματική μας ευεξία, αλλά μπορούν να προσφέρουν και σωματικά οφέλη.
«Οι στοργικές σχέσεις έχουν προστατευτική δράση στην ψυχική υγεία και τη συνολική υγεία του εγκεφάλου», λέει η δρ Jennifer Gatchel, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Ωστόσο, ενώ οι καλές σχέσεις μπορούν να ενισχύσουν την υγεία, με τις προβληματικές σχέσεις ισχύει συνήθως το αντίθετο. Το χρόνιο συναισθηματικό στρες αυξάνει τον κίνδυνο για διάφορα προβλήματα υγείας.
Για παράδειγμα, μια μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στις 2 Μαρτίου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Journal of the American Heart Association έδειξε ότι οι γυναίκες οι οποίες ανέφεραν υψηλά επίπεδα κοινωνικής πίεσης είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν καρδιακή προσβολή ή να πεθάνουν λόγω καρδιαγγειακής νόσου στη διάρκεια σχεδόν 15ετούς παρακολούθησης σε σύγκριση με τις υπόλοιπες γυναίκες.
Για να προσδιορίσουν αυτές τις πιθανότητες, οι ερευνητές ρώτησαν τις γυναίκες πόσοι άνθρωποι από τον περίγυρό τους τις εκνεύριζαν, είχαν υπερβολικές απαιτήσεις, τις απέκλειαν ή είχαν καταναγκαστική συμπεριφορά στην καθημερινότητά τους. Βάσει των απαντήσεών τους, οι γυναίκες χωρίστηκαν σε κατηγορίες χαμηλής, μεσαίας ή υψηλής κοινωνικής πίεσης.
Οι γυναίκες που εντάχθηκαν στην κατηγορία της υψηλής κοινωνικής πίεσης βάσει της βαθμολογίας τους είχαν 9% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακή νόσο σε σύγκριση με τις γυναίκες της κατηγορίας χαμηλής κοινωνικής πίεσης
Μια άλλη μελέτη του 2019, η οποία δημοσιεύθηκε από το επιστημονικό περιοδικό Journal of Epidemiology & Community Health, έδειξε ότι οι γυναίκες που ανέφεραν υψηλά επίπεδα κοινωνικής πίεσης έξι έτη μετά είχαν χαμηλότερη οστική πυκνότητα.
Οι συγγραφείς υποστήριξαν ότι το στρες μπορεί να βλάψει την υγεία των οστών, επειδή αυξάνει το επίπεδο της κορτιζόλης στο αίμα, κάτι το οποίο ενδεχομένως συνδέεται με τη λέπτυνση των οστών.
Οι προβληματικές σχέσεις με τους άλλους μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε προβλήματα σωματικής ή ψυχικής υγείας.
Ο ορισμός της δύσκολης σχέσης
Μια σχέση που προκαλεί στρες μπορεί να είναι η σχέση με τον ή τη σύντροφο, ένα μέλος της οικογένειας, έναν φίλο ή μια φίλη ή έναν/μια συνάδελφο. Διαφωνίες στις διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί να προκύψουν για πολλούς λόγους.
Η πανδημία και η πολιτική πόλωση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μπορεί να επιδεινώνουν αυτούς τους παράγοντες σε ορισμένες περιπτώσεις, λέει η δρ Gatchel.
Πολλές φορές, το στρες στις διαπροσωπικές σχέσεις ταλαιπωρεί ιδιαίτερα τα άτομα που είναι υπεύθυνα για τη φροντίδα ενός παιδιού, πάσχοντος ενήλικα συγγενή ή συντρόφου. «Η φροντίδα ενός συζύγου ή αγαπημένου προσώπου μπορεί να αυξήσει το στρες, βάζοντάς σας σε κίνδυνο κατάθλιψης ή προβλημάτων σωματικής υγείας, εάν νιώθετε ότι δεν έχετε στήριξη από τους άλλους», εξηγεί η δρ Gatchel.
Αναγνωρίζοντας μια τοξική σχέση
Παρότι οι σχέσεις σας με τους άλλους ίσως να μοιάζουν πως έχουν ξεφύγει από τον έλεγχό σας, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να εξασφαλίσετε μια πιο θετική εξέλιξη, λέει η δρ Gatchel.
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε τη δυναμική του προβλήματος. Μια δύσκολη σχέση συνήθως συνοδεύεται από ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια, εξηγεί. Αυτά περιλαμβάνουν:
– Αίσθηση εξουθένωσης ή εξάντλησης ύστερα από αλληλεπιδράσεις.
– Αρνητικές σκέψεις σχετικά με τη σχέση.
– Αίσθηση ότι η σχέση δεν είναι ισορροπημένη, ότι ο ένας παίρνει ή δίνει περισσότερα από ό,τι ο άλλος.
– Αίσθηση ότι δεν χαίρετε σεβασμού ή εκτίμησης από το άλλο πρόσωπο.
Εξετάστε τα μοτίβα της σχέσης στην πάροδο του χρόνου. Δίνετε περισσότερα από ό,τι παίρνετε; Σας προκαλεί στρες; «Εάν αναγνωρίζετε αυτά τα σημάδια στη δική σας περίπτωση, πρόκειται για προειδοποιητικά σημεία και πρέπει να εξετάσετε τη σχέση με περισσότερη προσοχή», λέει.
Κάνοντας μια αλλαγή προς το καλύτερο
Εάν πράγματι διαπιστώσετε ότι μια σχέση είναι επιζήμια, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να διακόψετε τους δεσμούς με αυτό το πρόσωπο, αλλά θα πρέπει να κάνετε κάποιες αλλαγές.
Θέστε όρια. Εάν υπάρχει κάποιο πρόσωπο στη ζωή σας με δύσκολο χαρακτήρα, το να βάλετε όρια μπορεί να βοηθήσει, ώστε να επαναφέρετε τη σχέση στον σωστό δρόμο.
Μπορείτε να στηρίζετε κάποιον ακόμη και αν έχετε θέσει όρια, προκειμένου η σχέση να μην είναι τόσο δυσβάσταχτη. Αν και η συναισθηματική εξουθένωση είναι συχνό χαρακτηριστικό των σχέσεων ατόμων που έχουν άλλους υπό τη φροντίδα τους, παρατηρείται και σε άλλα είδη σχέσεων.
Για παράδειγμα, μπορεί να πηγάζει από μια φιλία με ένα πρόσωπο που επιζητεί διαρκώς συναισθηματική υποστήριξη, κάτι το οποίο μπορεί να είναι εξαντλητικό. Λύστε το πρόβλημα θέτοντας σαφή όρια.
Εάν η φίλη σάς τηλεφωνήσει για ένα πρόβλημά της, κανονίστε μια συγκεκριμένη ώρα για να το συζητήσετε, αντί να πετάγεστε αμέσως κάθε φορά που θα χτυπήσει το τηλέφωνο.
Μπορείτε να εκφράσετε την ανησυχία σας, λέγοντας: «Λυπάμαι γι’ αυτό που συνέβη και για ό,τι περνάς. Δεν μπορώ να μιλήσω τώρα, αλλά μπορώ να σου τηλεφωνήσω απόψε το βράδυ ή το Σαββατοκύριακο για να το συζητήσουμε», λέει η δρ Gatchel.
Εάν έχετε διαφορές με κάποιον, θέτοντας όρια φροντίζετε ώστε να μη σας εκθέτει σε καταστάσεις όπου δεν νιώθετε άνετα. Για παράδειγμα, εάν ένας φίλος σάς τηλεφωνήσει και σας ζητήσει μια χάρη την οποία δεν είστε πρόθυμοι να κάνετε. «Θα πρέπει να σκεφτείτε εάν νιώθετε ασφαλείς και άνετα με αυτή τη χάρη. Εάν όχι, να είστε σαφείς ότι θέλετε να βοηθήσετε, αλλά θα πρέπει να το κάνετε με άλλον τρόπο», λέει η δρ Gatchel.
Δώστε προτεραιότητα στη δική σας ευημερία. Μπορεί να είναι δυσκολότερο να θέσετε όρια στο παιδί, στο εγγόνι, στον/στη σύζυγο ή άλλο μέλος της οικογένειάς σας από ό,τι σε έναν φίλο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ζητούμενο είναι μάλλον να ορίσετε έναν χώρο όπου θα μπορείτε να αποφορτίζεστε και να ξαναγεμίζετε τις μπαταρίες σας. Αυτό είναι κάτι που πολλοί δεν κατάφερναν να κάνουν στη διάρκεια της πανδημίας.
«Οι απαιτήσεις το διάστημα αυτό ήταν περισσότερες από ποτέ και οι άνθρωποι, για να ανταποκριθούν, χρειάστηκε να ακολουθήσουν ρυθμούς μαραθωνίου για πραγματικά μεγάλο χρονικό διάστημα», λέει η δρ Jennifer Gatchel.
Για να κάνετε τα απαραίτητα διαλείμματα, προσλάβετε μια γκουβερνάντα ή επιστρατεύστε έναν επαγγελματία, έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας. Μην υποτιμάτε την ανάγκη σας να αποφορτίζεστε.
«Η αδιάκοπη φροντίδα που μπορείτε να προσφέρετε έχει όρια», λέει η δρ Gatchel.
Είναι φυσιολογικό να ζητήσετε βοήθεια. Να θυμάστε πάντα την οδηγία που δίνουν οι αεροσυνοδοί στο αεροπλάνο πριν από την απογείωση: τοποθετήστε πρώτα τη δική σας μάσκα οξυγόνου και μετά βοηθήστε κάποιον άλλον, συμβουλεύει η δρ Gatchel.
Προστατεύστε την υγεία σας. Θα πρέπει επίσης να λάβετε μέτρα για να μετριάσετε το στρες που νιώθετε ως αποτέλεσμα των τοξικών διαπροσωπικών σας σχέσεων. Φροντίστε τον εαυτό σας. Βρείτε χρόνο για φυσική δραστηριότητα, πρακτικές ενσυνείδητης χαλάρωσης και δραστηριότητες που απολαμβάνετε. Μερικές φορές, δραστηριότητες που αξιοποιούν τις αισθήσεις, όπως η κηπουρική, η ζωγραφική, ο χρωματισμός εικόνων ή ακόμη και κάτι τόσο απλό όσο η ταξινόμηση χαντρών μπορεί να σας βοηθήσει να χαλαρώσετε, λέει η δρ Gatchel.
Επίσης, φροντίστε να βρίσκετε χρόνο για καλούς φίλους από τους οποίους αντλείτε υποστήριξη. Και δώστε προσοχή στις φυσικές σας ανάγκες. Προσπαθήστε να κοιμάστε αρκετά. «Ο ύπνος είναι καθοριστικής σημασίας για την υγεία, καθώς και για τα επίπεδα άγχους και ενέργειάς σας», λέει η δρ Gatchel.
Το ίδιο ισχύει και για την υγιεινή διατροφή και τα επαρκή επίπεδα σωματικής δραστηριότητας.
Αποστασιοποιηθείτε. Κάποιες φορές, όταν μια σχέση δεν έχει πια θετική επίδραση, η αποστασιοποίηση μπορεί να βοηθήσει. Για παράδειγμα, εάν ένα φιλικό σας πρόσωπο δεν σας κάνει να νιώθετε ότι σας εκτιμά ή είναι επικριτικό ή αρνητικό, ίσως να θέλετε να συνεχίσετε τη φιλία, εξετάστε όμως καλύτερα μήπως θα πρέπει να της αφιερώνετε λιγότερο χρόνο.
«Οι φιλίες αλλάζουν, οι σχέσεις αλλάζουν, οι συνθήκες αλλάζουν», λέει η δρ Gatchel. «Είναι φυσιολογικό να επενδύετε λιγότερο σε ορισμένες σχέσεις, ακόμη και αν δεν σας είναι ξεκάθαρος ο λόγος για τον οποίο τρέφετε αρνητικά συναισθήματα προς το πρόσωπο αυτό».
Ανοίξτε τις γραμμές επικοινωνίας. Ανάλογα με τη σχέση, κάποιες φορές μπορείτε να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα άμεσα. «Αρκεί να είστε ανοιχτοί σχετικά με αυτά», λέει η δρ Gatchel.
Για παράδειγμα, εάν ένας συγγενής δεν πιστεύει στη χρησιμότητα των εμβολίων, αλλά εσείς έχετε αντίθετη άποψη, ίσως αξίζει τον κόπο να κάνετε μια συζήτηση. Η σχέση στον πυρήνα της ενδεχομένως να μην είναι προβληματική, αλλά να διαφωνείτε λόγω αυτού του θέματος.
Εάν συνεχίσετε να διαφωνείτε, θέτοντας όρια για τι μπορείτε και τι δεν μπορείτε να συζητήσετε είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίσετε αυτές τις συγκρούσεις.
Όταν μιλάτε σε κάποιον για ένα ζήτημα που δημιουργεί εντάσεις, φροντίστε να χρησιμοποιείτε στρατηγικές θετικής επικοινωνίας. «Χρησιμοποιήστε προτάσεις που ξεκινούν με το “εγώ”», λέει η δρ Gatchel. «Για παράδειγμα, “έχω παρατηρήσει ότι όταν κάνουμε αυτή τη συζήτηση δημιουργείται ένταση”. Και αποφύγετε να χρησιμοποιείτε δεύτερο πρόσωπο, επειδή μπορεί να ακούγεται επικριτικό, όπως “εσύ πάντα θες να μαλώνουμε γι’ αυτό”».
Σε τελική ανάλυση, αυτές οι στρατηγικές μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση πολλών σχέσεων και να σας προστατεύσουν από εντάσεις που μπορεί να βλάψουν την υγεία σας.
Συμβουλές για πιο υγιείς σχέσεις
Βάλτε κι εσείς το λιθαράκι σας για να καταφέρετε να διαμορφώσετε υγιείς σχέσεις με τους άλλους, ακολουθώντας μερικές καλές συνήθειες, λέει η δρ Jennifer Gatchel, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Ακούτε προσεκτικά τον συνομιλητή σας δείχνοντας ενσυναίσθηση. Προσπαθήστε να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή όταν σας μιλάνε και αφιερώστε τον χρόνο που χρειάζεται, για να κατανοήσετε τι λένε οι συνομιλητές σας.
«Αυτό μπορεί πολλές φορές να γίνει επαναλαμβάνοντας κάποιες από τις δηλώσεις τους, για να ενισχύσετε την πεποίθηση ότι τους καταλαβαίνετε και τους κατανοείτε», λέει η δρ Gatchel.
Αποφύγετε να μονοπωλείτε την προσοχή. Όταν κάποιος σάς μιλάει για ένα πρόβλημα, παραμείνετε επικεντρωμένοι στον συνομιλητή σας. Αποφύγετε να στρέψετε το επίκεντρο της συζήτησης σε ένα πρόβλημα το οποίο ενδεχομένως αντιμετωπίζετε εσείς.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Εάν μπορείτε, διατηρήστε την ψυχραιμία σας στη διάρκεια των συζητήσεων, προκειμένου να βεβαιωθείτε ότι θα είναι εποικοδομητικές και όχι καταστροφικές. Εάν μια δεδομένη στιγμή δεν μπορείτε να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, υποχωρήστε και ζητήστε να συζητήσετε το ίδιο θέμα αργότερα, όταν το κλίμα θα είναι καλύτερο.
Κάντε μια παύση. Προσπαθήστε να θυμάστε το ακρωνύμιο HALT (από τα Hungry, Angry, Lonely, Tired). Όταν νιώθετε ότι κάτι σας έχει αναστατώσει, αναρωτηθείτε πρώτα αν νιώθετε πείνα, θυμό, μοναξιά ή κούραση.
Εάν ναι, κάντε μια παύση (“halt”), προκειμένου να καλύψετε πρώτα αυτές τις ανάγκες και έπειτα επανεξετάζετε το πρόβλημα.
Μιλήστε πρόσωπο με πρόσωπο. Μερικές φορές, μια σχέση με εντάσεις μπορεί να επιδεινωθεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε μια διαδικτυακή αντιπαράθεση ενδέχεται να είναι κανείς πιο επιθετικός από ό,τι στην άμεση ζωντανή επαφή. «Γενικότερα, θα συνιστούσα να περιορίσετε την έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», λέει η δρ Gatchel.
Η μείωση του χρόνου στο διαδίκτυο ενθαρρύνει την άμεση επικοινωνία, είτε κατ’ ιδίαν είτε μέσω τηλεφώνου ή βιντεοκλήσης, καθώς έτσι πολλές φορές οι απόψεις που εκφράζονται μπορεί να είναι λιγότερο εριστικές σε αντίθεση με τα μηνύματα κειμένου.
Δώστε έμφαση στα θετικά. «Έρευνες υποστηρίζουν ολοένα περισσότερο τη σχέση μεταξύ των εκούσιων πρακτικών ευγνωμοσύνης και της καλής ψυχικής υγείας, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να επεκταθεί για τη βελτίωση των σχέσεων», λέει η δρ Gatchel.
Αυτές οι πρακτικές μπορεί να περιλαμβάνουν την υιοθέτηση της συνήθειας να σημειώνετε δύο ή τρία συγκεκριμένα πράγματα καθημερινά, για τα οποία νιώθετε ευγνωμοσύνη.
«Μπορεί να είναι οτιδήποτε, όπως μια ωραία συζήτηση με ένα φιλικό πρόσωπο ή τον/τη σύντροφό σας», λέει.
«Εάν νιώθετε ευγνωμοσύνη, μην ντραπείτε να το πείτε ή να εκφράσετε την εκτίμησή σας στο συγκεκριμένο πρόσωπο».
