Oπως κάθε περιοχή του σώματος, ο γαστρεντερικός (πεπτικός) σωλήνας μπορεί να υποστεί τις συνέπειες της χρόνιας φλεγμονής. Η ίδια επίμονη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος που μπορεί να παρατηρηθεί στις αρθρώσεις (προκαλώντας αρθρίτιδα) ή στις αρτηρίες σας (έχοντας ως συνέπεια τη συσσώρευση πλάκας) μπορεί επίσης να παρατηρηθεί στον γαστρεντερικό σωλήνα, προκαλώντας φλεγμονή και βλάβη στα εντερικά τοιχώματα και άλλα όργανα του πεπτικού συστήματος.
Η φλεγμονή του εντέρου μπορεί να προκληθεί από διάφορα νοσήματα (όπως η κοιλιοκάκη) ή μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ΦΝΕ).
Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου συνήθως εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή στην ηλικία των 20-30 ετών, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε προχωρημένη ηλικία. «Οι ενήλικες άνω των 60 ετών αποτελούν περίπου 15% των νέων περιστατικών ΦΝΕ.
Πρόκειται για μια δεύτερη κορύφωση της συχνότητας εμφάνισης, την οποία δεν έχουμε κατανοήσει ακόμη», αναφέρουν ο γαστρεντερολόγος δρ Lawrence S. Friedman, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, και ο Anton R. Fried, ιατρός, πρόεδρος του Τμήματος Ιατρικής του Newton-Wellesley Hospital.
Τύποι και συμπτώματα της ΦΝΕ
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
Νόσος του Crohn. Η νόσος του Crohn χαρακτηρίζεται από φλεγμονή σε οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα, από το στόμα μέχρι και τον πρωκτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις παρατηρείται στο τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου, στον τελικό ειλεό και στην αρχή του παχέος εντέρου (κόλον).
«Η προσβολή του εντέρου μπορεί να είναι ανομοιόμορφη, με ορισμένα τμήματα να παρουσιάζουν φλεγμονή και άλλα να είναι φυσιολογικά. Η φλεγμονή συνήθως αφορά όλο το πάχος του εντερικού τοιχώματος, από την εσωτερική του επένδυση (βλεννογόνος), τη μυϊκή στιβάδα έως τον περιβάλλοντα ιστό», λέει ο δρ Friedman.
Ελκώδης κολίτιδα. Η νόσος αυτή παρατηρείται στο ορθό και συχνά εκτείνεται στο παχύ έντερο, ενώ κάποιες φορές εκτείνεται σε όλο το μήκος του παχέος εντέρου.
Σε αντίθεση με τη νόσο του Crohn, η φλεγμονή που οφείλεται σε ελκώδη κολίτιδα περιορίζεται στην εσωτερική επένδυση (βλεννογόνος) του ορθού και του παχέος εντέρου, και δεν επεκτείνεται βαθύτερα στους ιστούς. Ανεξάρτητα από τον τύπο της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου από την οποία πάσχετε, μπορεί να παρουσιάσετε εξάρσεις διάρροιας, κοιλιακές κράμπες, κόπωση, αέρια, τυμπανισμό, αιματηρές κενώσεις, απώλεια όρεξης ή απώλεια βάρους.
Σε άλλες περιπτώσεις, αναπτύσσεται φλεγμονή σε άλλα όργανα, όπως το δέρμα, τα μάτια, οι αρθρώσεις, το ήπαρ, η καρδιά ή οι πνεύμονες. Η φλεγμονή του εντέρου που δεν υποχωρεί αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για μελλοντικό καρκίνο του εντέρου.
Αιτίες ΦΝΕ
Δεν είναι σαφές τι προκαλεί τη ΦΝΕ. Οι γιατροί υποψιάζονται ότι οφείλεται σε έναν συνδυασμό των παρακάτω:
Τρόπος ζωής. Μια διατροφή που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, κόκκινο κρέας ή επεξεργασμένες τροφές αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΦΝΕ. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου του Crohn.
Φάρμακα. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα αντιβιοτικά και τα αντισυλληπτικά συγκαταλέγονται στα φάρμακα που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΦΝΕ.
Τροποποιημένα εντερικά βακτήρια. Στο έντερο κατοικούν 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια. Τα περισσότερα είναι «καλά» και βοηθούν στην πέψη των τροφών και στην καταπολέμηση βλαβερών βακτηρίων.
«Αλλά, εάν η σύνθεση των βακτηρίων του εντέρου μεταβληθεί, ορισμένα βακτήρια μπορεί να πυροδοτήσουν φλεγμονώδη αντίδραση», λέει ο δρ Friedman.
«Διαρρέον» έντερο. Η εσωτερική επένδυση του εντέρου (βλεννογόνος) λειτουργεί ως ισχυρός φραγμός, ο οποίος αποτελείται από εκατομμύρια κύτταρα. Εάν αυτός ο φραγμός δεν λειτουργεί σωστά και εμφανιστεί διαρροή, εντερικά βακτήρια ή οι τοξίνες τους μπορεί να εισέλθουν στο εντερικό τοίχωμα, στην κυκλοφορία του αίματος ή στους λεμφαδένες, πυροδοτώντας ανοσολογική απόκριση και φλεγμονή.
Γενετικοί παράγοντες. «Έχουμε εντοπίσει πολλές γενετικές παραλλαγές (μεταλλάξεις) οι οποίες μπορεί να δημιουργούν προδιάθεση για την εμφάνιση της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου. Μάλιστα, ορισμένες γονιδιακές μεταλλάξεις μπορεί να οδηγήσουν σε μεταβολή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού.
»Για παράδειγμα, η μετάλλαξη ενός γονιδίου φαίνεται να αποδυναμώνει τον φραγμό του εντέρου», αναφέρουν ο δρ Ramnik Xavier, διευθυντής του Κέντρου για τη Μελέτη της Φλεγμονώδους Νόσου του Εντέρου στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital, και ο Kurt Isselbacher, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Αντιμετώπιση της νόσου
Ο στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης της ΦΝΕ είναι η ύφεση: καταστολή των συμπτωμάτων, χαμηλότερα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών στο αίμα και φυσιολογικές βιοψίες εντέρου και ιστών. Οι ακόλουθες προσεγγίσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να επιτύχετε ύφεση και να προλάβετε τις υποτροπές.
Φάρμακα. Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα πολλές φορές αντιμετωπίζονται με τους ίδιους τύπους φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων των αντιφλεγμονωδών (όπως τα κορτικοστεροειδή), καταστολέων του ανοσοποιητικού συστήματος ή βιολογικών παραγόντων (οι οποίοι στοχεύουν τις πρωτεΐνες που εμπλέκονται στη φλεγμονή).
«Αλλά πρέπει να σας παρακολουθεί ένας θεράπων γιατρός που γνωρίζει το εύρος των θεραπευτικών επιλογών και πώς να αντιμετωπίσει τις παρενέργειές τους», αναφέρει ο δρ Friedman.
Χειρουργική επέμβαση. Εάν η φαρμακευτική αγωγή δεν βοηθήσει, ίσως χρειαστεί να αφαιρεθεί το τμήμα του εντέρου που φλεγμαίνει.
Υγιεινός τρόπος ζωής. Η υγιεινή διατροφή, η αποφυγή επεξεργασμένων τροφών (οι οποίες περιέχουν πρόσθετα, ορισμένα από τα οποία μπορεί να συσχετιστούν με εξάρσεις της ΦΝΕ), η άσκηση, η διατήρηση υγιούς βάρους, η αποχή από το κάπνισμα και ο επαρκής ύπνος αποτελούν παράγοντες καθοριστικούς για να είστε υγιείς, εάν έχετε ΦΝΕ.
Υπάρχει ποιότητα ζωής με τη ΦΝΕ; «Ναι, δεν είναι πια η εξουθενωτική νόσος που ήταν κάποτε. Στο οπλοστάσιό μας έχουμε πολύ καλά φάρμακα και τη δυνατότητα χειρουργικής επέμβασης. Οι ηλικιωμένοι ανταποκρίνονται εξίσου καλά με τους νέους», λέει ο δρ Friedman και συμπληρώνει ότι «μπορούμε να βοηθήσουμε τους περισσότερους πάσχοντες να συνεχίσουν να νιώθουν καλά, να είναι δραστήριοι και να ζουν φυσιολογικά».
