Είναι φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς νευρικότητα όταν πρόκειται να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις, ιδίως εάν πρόκειται για μια εξέταση που μπορεί να προκαλέσει ενόχληση ή να ενέχει κάποιον άλλο κίνδυνο. Ακόμη και σε μια απλή αιματολογική εξέταση υπάρχει μια στιγμή δυσφορίας. Κάποιοι λιποθυμούν στη θέα της βελόνας που τους πλησιάζει. Αυτός ο έντονος φόβος για τις βελόνες ονομάζεται τρυπανοφοβία, και εξαιτίας της ορισμένοι άνθρωποι αποφεύγουν τις αιματολογικές εξετάσεις, τα ενέσιμα φάρμακα ή τα εμβόλια.
Κάποιοι άλλοι ανησυχούν όταν πρόκειται να υποβληθούν σε άλλου είδους εξετάσεις, όπως η ακτινογραφία και η αξονική τομογραφία, γιατί συνεπάγονται έκθεση σε ακτινοβολία. Επίσης, η παραμονή στον κλειστό χώρο ενός μηχανήματος μαγνητικής τομογραφίας μπορεί να προκαλέσει πανικό σε άτομα που υποφέρουν από κλειστοφοβία (τον φόβο τού να βρίσκεται κανείς σε περιορισμένο χώρο).
Άτομα που πάσχουν από ιατροφοβία –όπως το λέει και η λέξη– φοβούνται να πάνε σε γιατρό, ακόμη και σε κάποιον που γνωρίζουν και συμπαθούν. Άλλοι εκλαμβάνουν μια ιατρική εξέταση ως παραβίαση της ιδιωτικότητάς τους και ορισμένα μέρη της φυσικής εξέτασης τους κάνουν να νιώθουν άβολα. Ίσως πάνω από όλα οι άνθρωποι φοβούνται ότι η επίσκεψη στον γιατρό θα τους φέρει κακά νέα.
Ευτυχώς υπάρχουν τρόποι να διαχειριστείτε αυτά τα άγχη και επιπλέον υπάρχουν σημαντικοί λόγοι να το κάνετε.
Πηγές άγχους
Η πηγή του άγχους των ιατρικών εξετάσεων εξαρτάται τόσο από την εξέταση όσο και από το τι πιστεύετε ότι θα σας συμβεί. Ορισμένα παραδείγματα είναι:
Πόνος ή ενόχληση. «Οι βελόνες πονούν και οι διαδικασίες πολλών εξετάσεων προκαλούν ενόχληση ή δυσφορία. Προηγούμενες εμπειρίες εξετάσεων είναι πιθανό να ενεργοποιήσουν τραυματικές αναμνήσεις», λέει η Justin Gillis, κλινική ψυχοθεραπεύτρια στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
Άσχημα νέα από εξετάσεις. Ακόμη κι αν δεν ανησυχούμε για την ενόχληση που μπορεί να προκαλέσει μια εξέταση, πιθανόν να ανησυχούμε μήπως τα αποτελέσματα φέρουν άσχημα νέα. Επομένως, ίσως να μπούμε στον πειρασμό να αποφύγουμε να υποβληθούμε στην εξέταση: χωρίς εξέταση δεν υπάρχουν κακά νέα.
Επιπλοκές των εξετάσεων. Η έκθεση σε επικίνδυνο επίπεδο ακτινοβολίας, αντιδράσεις στο σκιαγραφικό σε απεικονιστικές εξετάσεις ή διάτρηση του εντέρου κατά την κολονοσκόπηση αποτελούν πραγματικούς κινδύνους. Απλώς ο κίνδυνος είναι πολύ μικρός. Χορηγώντας αυτές τις εξετάσεις, οι γιατροί έχουν σταθμίσει τα οφέλη που θα προσφέρουν οι πληροφορίες από την εξέταση έναντι του ελάχιστου κινδύνου.
Επιπτώσεις
Το να αποφεύγετε τις ιατρικές εξετάσεις ή τις επισκέψεις στον γιατρό μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο. «Εάν αναβάλλετε τις εξετάσεις, μπορεί να μην ανακαλύψετε προβλήματα που είναι δυνατόν να εντοπιστούν έγκαιρα και να τεθούν υπό έλεγχο. Εάν περιμένετε, η πάθηση είναι πιθανό να επιδεινωθεί σε σημείο που θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά», επισημαίνει η δρ Suzanne Salamon, αναπληρώτρια επικεφαλής Γεροντολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center. «Παραδείγματος χάριν, τα προβλήματα μνήμης δεν είναι πάντοτε ενδείξεις επικείμενης άνοιας, για την οποία δεν μπορείτε να κάνετε πολλά. Μερικές φορές αποτελούν σημεία μιας εύκολα ιάσιμης κατάστασης, όπως η έλλειψη βιταμίνης B12 ή υποθυρεοειδισμού. Αλλά ο μόνος τρόπος να το μάθετε είναι να κάνετε τις εξετάσεις», λέει η δρ Salamon.
Υπάρχουν τρόποι να διαχειριστείτε το άγχος των ιατρικών εξετάσεων, και υπάρχουν σημαντικοί λόγοι να το κάνετε.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αναβολή των εξετάσεων μπορεί να είναι θέμα ζωής ή θανάτου. «Είχα μια ασθενή η οποία ανήκε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για καρκίνο του μαστού, που δεν έκανε ποτέ τακτικά τις μαστογραφίες της, παρά την παρότρυνσή μου. Κάποια στιγμή ανακαλύψαμε έναν πολύ μεγάλο όγκο στο στήθος της. Πέθανε στο τέλος της χρονιάς που μας πέρασε», λέει η δρ Salamon.
Τι μπορείτε να κάνετε
Προκειμένου να αποφασίσετε εάν η παράλειψη μιας εξέτασης αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα από το να υποβληθείτε σε αυτήν, συζητήστε το θέμα με ένα κοντινό σας πρόσωπο ή γιατρό και προσπαθήστε να κάνετε τα ακόλουθα:
Αλλάξτε οπτική. «Αποφεύγοντας μια εξέταση δεν θα αλλάξετε την πιθανότητα ύπαρξης ενός προβλήματος υγείας. Και, εάν πράγματι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, το να το γνωρίζετε όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα θα σας προσφέρει περισσότερες θεραπευτικές επιλογές και πιθανώς την ίαση», λέει η Gillis.
Εφοδιαστείτε με πληροφορίες. Απευθυνθείτε στον γιατρό σας ώστε να λάβετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με μια εξέταση και τους κινδύνους που μπορεί να έχει. Εναλλακτικά, κάντε μια έρευνα σε αξιόπιστους ιστότοπους, όπως αυτόν των εκδόσεων του Χάρβαρντ, Harvard Health Publishing (www.health.harvard.edu), ή της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των ΗΠΑ, National Library of Medicine (www.medlineplus.gov).
Μεριμνήστε για να γίνει η εξέταση πιο ανώδυνη. Μιλήστε στον γιατρό σας για τις ανησυχίες σας. «Έχουμε τη δυνατότητα να χορηγήσουμε συνταγή για αναισθητικό που μουδιάζει την επιδερμίδα πριν από μια ένεση», λέει η δρ Salamon, «ή μπορούμε να γράψουμε ένα ηρεμιστικό για να καταπραΰνει τον φόβο μιας απεικονιστικής εξέτασης όπως η μαστογραφία». Εάν έχετε κλειστοφοβία, ζητήστε μια «ανοιχτή» μαγνητική τομογραφία, η οποία πραγματοποιείται σε ένα μηχάνημα με τις δύο πλευρές ανοιχτές (σε αντίθεση με την τυπική MRI).
Διαχείριση την ώρα της εξέτασης
Για να διαχειριστείτε καλύτερα την κατάσταση κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης, εφαρμόστε αυτές τις τεχνικές.
Πηγαίνετε με έναν φίλο/η. Ο φίλος ή η φίλη σας μπορεί να σας κρατήσει το χέρι και να σας καθησυχάσει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Δοκιμάστε ασκήσεις χαλάρωσης. Εφαρμόστε την τεχνική των βαθιών αναπνοών ή εστιάστε σε μια ευχάριστη εμπειρία: φέρτε στο μυαλό σας την εικόνα, τη γεύση, τις μυρωδιές ή τους ήχους της.
Μην κοιτάζετε τη βελόνα. Εάν παρακολουθείτε τη βελόνα να τρυπάει το χέρι σας, θα εστιάσετε στον πόνο. Αντιθέτως, κοιτάξτε αλλού και προσπαθήστε να σκεφτείτε κάτι άλλο.
Επικεντρωθείτε σε κάτι διασκεδαστικό. «Κανονίστε κάτι για μετά την εξέταση, το οποίο θα περιμένετε με ανυπομονησία, όπως να παρακολουθήσετε μια καινούργια ταινία», προτείνει η Gillis. Έτσι, θα περάσετε την εξέταση πιο ανώδυνα και επιπλέον θα κερδίσετε μια ωραία επιβράβευση».
