Λίγα πράγματα είναι περισσότερο αναζωογονητικά από μια βουτιά στον ωκεανό, σε μια λίμνη ή σε οποιαδήποτε δροσερή μάζα νερού, ιδίως κατά τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού.
Υπάρχει βέβαια και μια σπάνια φυλή σκληροτράχηλων που λατρεύουν τα extreme sports και που δεν βλέπουν την ώρα να συμμετάσχουν σε αγώνες κολύμβησης ακόμη και στον πάγο τον χειμώνα.
Κάποιοι άνθρωποι ορκίζονται στα οφέλη που παρέχει η βουτιά στο κρύο νερό, τα οποία υποτίθεται ότι περιλαμβάνουν απώλεια λίπους, καλύτερο ύπνο και μειωμένη φλεγμονή – όλα αυτά είναι ωφέλιμα για την καρδιαγγειακή υγεία. Έως τώρα, πάντως, οι αποδείξεις γι’ αυτά τα οφέλη είναι μάλλον πενιχρές.
«Γνωρίζουμε καλά τις έμμεσες επιδράσεις που ασκούνται στο σώμα όταν αυτό βυθίζεται στο κρύο νερό. Ωστόσο, οι έρευνες που μελετούν τις συνέπειες της επαναλαμβανόμενης έκθεσης στο κρύο νερό στην υγεία είναι πολύ περιορισμένες», δηλώνει ο καρδιολόγος δρ Aaron Baggish, διευθυντής του Εργαστηρίου Καρδιακής Απόδοσης στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που απολαμβάνουν το κολύμπι στο κρύο νερό μπορούν να το κάνουν με ασφάλεια, υπό την προϋπόθεση ότι κολυμπούν πάντα μαζί με κάποιον άλλον. Όσοι όμως έχουν ιστορικό διαταραχών του καρδιακού ρυθμού θα πρέπει να αποφεύγουν τις βουτιές σε κρύο νερό, προσθέτει.
Το καταδυτικό αντανακλαστικό
Όταν βάζετε το κεφάλι σας στο νερό –ιδίως σε κρύο νερό– οι νευρικοί υποδοχείς στη μύτη και στο στόμα στέλνουν σήμα στον εγκέφαλο ότι βρίσκεστε στο νερό. Ο εγκέφαλος στη συνέχεια λέει στο σώμα σας να ανακατανείμει το αίμα από τα άκρα (χέρια και πόδια) προς τον θώρακα και προς τον εγκέφαλο, ώστε να διατηρηθούν εκεί τα επίπεδα οξυγόνου, εξηγεί ο δρ Baggish.
Αυτό το καλά τεκμηριωμένο φαινόμενο, το οποίο ονομάζεται καταδυτικό αντανακλαστικό ή καταδυτική ανταπόκριση, κάνει την καρδιά σας να επιβραδύνει σημαντικά και την αρτηριακή πίεση να αυξάνεται. Ο όρος είναι λίγο παραπλανητικός, γιατί το αντανακλαστικό αναπτύσσεται στην επιφάνεια του νερού και δεν απαιτεί κατάδυση.
Ωστόσο, όσο πιο κρύο είναι το νερό, τόσο πιο έντονη είναι η αντίδραση του οργανισμού.
Ακόμη και αν δεν βάλετε το πρόσωπό σας στο νερό, το σοκ από το κρύο νερό πάνω στο δέρμα σας ενεργοποιεί την αντίδραση «μάχης ή φυγής». Η επακόλουθη αύξηση της αδρεναλίνης κάνει τα αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα το δέρμα να συσταλούν και να στενέψουν.
Αυτό βοηθά να διατηρηθεί η θερμοκρασία, αλλά μετατοπίζει ακόμη περισσότερο αίμα προς τον θώρακα, επιβαρύνοντας το έργο της καρδιάς.
Κίνδυνος για τον καρδιακό ρυθμό
Η έκκριση επιπλέον αδρεναλίνης μπορεί επίσης να διαταράξει τον σταθερό ρυθμό της καρδιάς, αν και συνήθως αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα για κάποιον με υγιή καρδιά. Οι άνθρωποι που είναι συνηθισμένοι στο κρύο νερό μπορεί να έχουν μια πιο υπερβολική αντίδραση αρχικά, αλλά γενικά εγκλιματίζονται με το πέρασμα της ώρας. Και, ασφαλώς, το τι θεωρεί ο καθένας κρύο μπορεί να ποικίλλει.
«Λαμβάνω πολλές ερωτήσεις σχετικά με το ετήσιο έθιμο της “βουτιάς της πολικής αρκούδας” (polar bear plunge) που τηρείται κάθε χρόνο στη Βοστώνη. Τα μόνα άτομα στα οποία δεν συνιστώ να συμμετάσχουν είναι αυτά που έχουν κάποια διαταραχή του καρδιακού ρυθμού, όπως κολπική μαρμαρυγή», δηλώνει ο δρ Baggish.
Τόσο η αντίδραση «μάχης ή φυγής» όσο και το καταδυτικό αντανακλαστικό μπορεί να πυροδοτήσουν την εκδήλωση μιας υποκείμενης αρρυθμίας, προσθέτει.
Μείωση της φλεγμονής;
Δεν είναι σαφές κατά πόσο το κολύμπι στο κρύο νερό έχει οποιαδήποτε επίδραση στη φλεγμονή που σχετίζεται με την καρδιαγγειακή νόσο. Ωστόσο, οι αθλητές συχνά βυθίζονται σε παγωμένο νερό αμέσως μετά από μια προπόνηση προκειμένου να μειώσουν τη φλεγμονή και την κάκωση των ιστών που προκαλείται από την έντονη άσκηση, παρατηρεί ο δρ Baggish. Το ψύχος κάνει τα αιμοφόρα αγγεία των άκρων να συστέλλονται και η επακόλουθη μείωση της ροής του αίματος μειώνει τη φλεγμονή. Παρότι η επίδραση είναι προσωρινή, είναι ένας πολύ καλός τρόπος να μειωθεί η μυϊκή ενόχληση την επόμενη ημέρα, προσθέτει.
Κομματάκι δροσερό ή σκέτο ψυγείο;
Συνήθως οι 21°C θεωρούνται μια ευχάριστη θερμοκρασία. Αυτό όμως αφορά τον αέρα, όχι το νερό. Οι αθλητικές πισίνες συνήθως ρυθμίζονται σε θερμοκρασία μεταξύ 25,5° και 27,7°, που είναι παρόμοια με τη θερμοκρασία του νερού στις παραλίες της Φλόριντα τον Αύγουστο. Οι παραλίες της Δυτικής Ακτής είναι πολύ πιο ψυχρές – ακόμη και στη νότια Καλιφόρνια, ο Ειρηνικός Ωκεανός έχει θερμοκρασία μόλις 20° περίπου το καλοκαίρι. Για τους περισσότερους ανθρώπους, οτιδήποτε κάτω από τους 21° γίνεται σίγουρα αισθητό ως ψυχρό. Οι λάτρεις της κολύμβησης στον ανοιχτό ωκεανό δεν ενοχλούνται από τις ψυχρές θερμοκρασίες, αν και ορισμένοι φορούν ισοθερμικές στολές από νεοπρένιο όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 18,5° ή 15,5°. Ακόμη και αυτή η θερμοκρασία, όμως, είναι πρακτικά ευχάριστη σε σύγκριση με τη θερμοκρασία του νερού στις περισσότερες «βουτιές της πολικής αρκούδας», που αποτελούν έθιμο για την πρώτη ημέρα του χρόνου σε πολλές κοινότητες σε όλη τη χώρα. Στο λιμάνι της Βοστώνης (όπου η βουτιά αυτή αποτελεί παράδοση από το 1904), η θερμοκρασία του νερού είναι γύρω στους 5,5°C.
