Ακόμη και αν υπάρχει ιστορικό καρκίνου στην οικογένειά σας, αυτό δεν σας καθιστά ανίσχυρες απέναντι στην ασθένεια. Σχεδόν 40% των μορφών καρκίνου μπορούν να προληφθούν με αλλαγές στον τρόπο ζωής, αναφέρει η δρ JoAnn Manson, καθηγήτρια Γυναικείας Υγείας στην έδρα Michael και Lee Bell, στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
«Τις περισσότερες φορές, η κληρονομικότητα δεν ορίζει το πεπρωμένο σας», τονίζει.
Μάλιστα, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις, οι οποίες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στην πορεία της ζωής σας. Κάποιες είναι απλές, όπως το να κάνετε τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις.
Άλλες μπορεί να είναι λίγο πιο δύσκολες, όπως για παράδειγμα η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, το να χωρέσετε στο πρόγραμμά σας τη φυσική άσκηση σε τακτική βάση ή η αλλαγή διατροφής.
Έστω και μικρές αλλαγές προς την κατεύθυνση που εισηγούνται οι παρακάτω στρατηγικές μπορούν να συμβάλουν στην προστασία της υγείας σας μακροπρόθεσμα.
1. Βελτιώστε τη διατροφή σας
Μειώστε τον κίνδυνο εμφάνισης διάφορων μορφών καρκίνου, ακολουθώντας μια διατροφή βασισμένη σε φυτικής προέλευσης τροφές και περιορίζοντας την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος και πρόσθετων σακχάρων, συνιστά η δρ Manson.
Δύο παραδείγματα είναι η μεσογειακή διατροφή και η δίαιτα DASH, αναφέρει. Και στις δύο περιπτώσεις δίνεται έμφαση στην κατανάλωση υγιεινών ακόρεστων λιπαρών, μη επεξεργασμένων δημητριακών, φρούτων και λαχανικών, ξηρών καρπών και οσπρίων, με περιορισμένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων.
2. Προσέξτε τι πίνετε
«Μια άλλη παράμετρος στη διατροφή μας, που συχνά παραμελούμε, είναι η ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης αλκοόλ», λέει η δρ Manson.
Σύμφωνα με έρευνες, η κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με πολυάριθμες μορφές καρκίνου, ειδικότερα σε όσους καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα. Ακόμη όμως και όσοι καταναλώνουν λιγότερα από ένα-δύο ποτά καθημερινά δεν πρέπει να εφησυχάζουν.
«Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, ακόμη και η πιο ήπια ή μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του οισοφάγου, του μαστού και του παχέος εντέρου», αναφέρει η δρ Manson. Εάν απολαμβάνετε καθημερινά ένα ποτό, ίσως δυσκολευτείτε να εγκαταλείψετε αυτή τη συνήθεια. Αλλά θα πρέπει σίγουρα να σκεφτείτε τη μείωση της ποσότητας.
«Ένα ποτό μία ή δύο φορές τον μήνα πιθανώς να μην επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου που διατρέχετε, αλλά αυτό αλλάζει αν καταναλώνετε περισσότερα από δύο-τρία ποτά την εβδομάδα», προειδοποιεί η δρ Manson.
3. Κάντε ελέγχους για καρκίνο
Ενώ ορισμένες εξετάσεις, όπως η μαστογραφία, έχουν σχεδιαστεί για την ανίχνευση καρκίνου σε πρώιμο στάδιο, όταν ακόμη μπορεί να αντιμετωπιστεί, άλλοι έλεγχοι είναι δυνατό να προλάβουν πλήρως έναν καρκίνο.
Για παράδειγμα, με την κολονοσκόπηση μπορεί να ανιχνευθεί η παρουσία προκαρκινικών πολύποδων και να αφαιρεθούν πριν εξελιχθούν σε κάτι επικίνδυνο. Το ίδιο ισχύει και για το τεστ Παπανικολάου (Pap test) και το HPV τεστ, τα οποία μπορούν να ανιχνεύσουν δυσπλασίες πριν εξελιχθούν σε καρκίνο στον τράχηλο και στη μήτρα.
Εξετάστε επίσης το ενδεχόμενο να υποβληθείτε σε εφάπαξ προληπτικό έλεγχο για ηπατίτιδα C, τον οποίο η Ειδική Ομάδα των Υπηρεσιών Πρόληψης των ΗΠΑ (USPSTF) συνιστά πλέον για όλα τα άτομα ηλικίας 18 έως 79 ετών. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, αυτή η ιογενής λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε ηπατοπάθεια και καρκίνο του ήπατος.
Μια ανασκόπηση του 2012 στο επιστημονικό περιοδικό Gastroenterology επισήμανε ότι η επιτυχής αντιμετώπιση της ηπατίτιδας C μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να εμφανίσετε καρκίνο του ήπατος έως και κατά 75%.
4. Διατηρήστε ένα υγιές σωματικό βάρος
Η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με δέκα και πλέον μορφές καρκίνου, από μετεμμηνοπαυσιακό καρκίνο του μαστού έως καρκίνο των ωοθηκών, του ενδομητρίου και των νεφρών.
Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο μέσω διαφόρων οδών. Έχει συνδεθεί με την αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση κατά την οποία τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην ινσουλίνη (την ορμόνη η οποία βοηθά τον οργανισμό σας να μετατρέψει τη γλυκόζη σε ενέργεια). Αυτή η δυσλειτουργία προκαλεί αύξηση του επιπέδου σακχάρου και ινσουλίνης στον οργανισμό, προάγοντας την αύξηση του όγκου. Η παχυσαρκία προκαλεί επίσης χρόνια φλεγμονή στον οργανισμό και αυξάνει τα κυκλοφορούντα επίπεδα οιστρογόνων και άλλων ορμονών του φύλου˙ οι μεταβολές αυτές μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.
5. Γυμναστείτε σε τακτική βάση
Η τακτική φυσική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μέσω διάφορων μηχανισμών, σύμφωνα με τη δρα Manson.
Πρώτον, βοηθά στον έλεγχο του βάρους. Η άσκηση μπορεί επίσης να επιδράσει ευεργετικά στα επίπεδα των ορμονών του φύλου και στη φλεγμονή, που ενδέχεται να ευνοούν την εμφάνιση ορισμένων μορφών καρκίνου.
Τέλος, η φυσική δραστηριότητα είναι σημαντική για τη διαχείριση του στρες. Οι ορμόνες οι οποίες παράγονται από την ανταπόκριση του οργανισμού στο στρες μπορεί να σας κάνουν πιο ευπαθείς στον καρκίνο. Θέστε ως στόχο τα 150 έως 300 λεπτά εβδομαδιαίας άσκησης μέτριας έντασης ή τα 75 έως 150 λεπτά έντονης άσκησης.
6. Κοιμηθείτε αρκετά
Ο ανεπαρκής ή κακής ποιότητας ύπνος έχει συσχετιστεί με παχυσαρκία και διαβήτη. Και οι δύο αυτές παθήσεις αυξάνουν, με τη σειρά τους, τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Εκτός από αυτή την έμμεση σύνδεση, έρευνες έχουν δείξει ότι ο ανεπαρκής ύπνος είναι από μόνος του ικανός να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, αναφέρει η δρ Manson. Προσπαθήστε να κάνετε καλής ποιότητας ύπνο για επτά έως οκτώ ώρες κάθε βράδυ. Η τακτική άσκηση μπορεί να σας βοηθήσει να κοιμάστε πιο βαθιά.
7. Αποφύγετε τους περιβαλλοντικούς κινδύνους
Όποτε είναι δυνατό, μειώστε την έκθεσή σας σε πιθανώς βλαβερά χημικά. Ορισμένα από τα χημικά που ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου που διατρέχετε μπορεί να κρύβονται σε πλαστικά είδη και προϊόντα ομορφιάς.
Πολλές χημικές ουσίες που περιέχονται στα πλαστικά, όπως η δισφαινόλη Α και οι φθαλικές ενώσεις, εγείρουν ανησυχία, επειδή υπάρχουν στοιχεία ότι η μακροχρόνια έκθεση σε αυτές είναι επιβλαβής. Μειώστε τον κίνδυνο, αποφεύγοντας να θερμαίνετε τροφές στον φούρνο μικροκυμάτων μέσα σε πλαστικά δοχεία και αποφύγετε τα τρόφιμα με πλαστικές συσκευασίες, εάν υπάρχει και άλλη επιλογή.
Προσοχή χρειάζεται επίσης κατά την αγορά προϊόντων περιποίησης. Διαβάστε τις ετικέτες, για να αποφύγετε επικίνδυνα χημικά. Οργανισμοί όπως η μη κερδοσκοπική οργάνωση Environmental Working Group (www.ewg.org) προσφέρουν οδηγίες σχετικά με τα χημικά που πρέπει να αποφεύγουμε. Επίσης, μειώστε τον αριθμό των προϊόντων τα οποία χρησιμοποιείτε καθημερινά, για να μειώσετε την περιττή έκθεση.
Ωστόσο, λάβετε υπόψη ότι, ενώ οι κίνδυνοι για το περιβάλλον συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου, ο ουσιαστικός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου από αυτά τα είδη είναι ελάχιστος.
«Μην προβληματίζεστε για πράγματα τα οποία πιθανώς να έχουν πολύ μικρό κίνδυνο σε σύγκριση με τον κίνδυνο τον οποίο ενέχει η πραγματικά ανθυγιεινή διατροφή και η καθιστική ζωή», προειδοποιεί η δρ Manson.
Υπάρχει αόρατος κίνδυνος καρκίνου στο σπίτι σας;
Μέσα στο ίδιο σας το σπίτι μπορεί να καραδοκεί μια αόρατη απειλή εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Το ραδόνιο είναι ένα άχρωμο, άοσμο αέριο, το οποίο εισχωρεί στα κτίρια από το έδαφος και το υπέδαφος. Η χρόνια έκθεση σε ραδόνιο αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία καρκίνου του πνεύμονα στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά το κάπνισμα. Υψηλά επίπεδα ραδονίου (τα οποία ορίζονται σε 4 pCi/lt –πικο-Κιουρί ανά λίτρο– και άνω) ανιχνεύονται σε 1 στα 15 σπίτια, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία. Στις ΗΠΑ μπορεί κανείς να αγοράσει ένα απλό κιτ ανίχνευσης ραδονίου από καταστήματα τεχνικού εξοπλισμού, προκειμένου να διαπιστώσει εάν το σπίτι του είναι ένα από αυτά. Στην Ελλάδα μπορεί κάποιος να απευθυνθεί στην Ελληνική Εταιρεία Ατομικής Ενέργειας (eeae.gr) ή σε άλλο εξουσιοδοτημένο εργαστήριο προκειμένου να προμηθευτεί δοσίμετρα ανίχνευσης ραδονίου. Εάν στον έλεγχο διαπιστωθούν αυξημένα επίπεδα ραδονίου, συμβουλευτείτε έναν ειδικό, ο οποίος θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα, στεγανοποιώντας τις ρωγμές από τις οποίες εισχωρεί το ραδόνιο ή βελτιώνοντας τον εξαερισμό του χώρου σας για να διατηρήσετε χαμηλά τα επίπεδα του αερίου.
Εμβολιαστείτε κατά του καρκίνου
Ορισμένα εμβόλια μπορούν να σας προστατεύσουν από την εμφάνιση καρκίνου. Ένα από αυτά είναι το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β, μιας ιογενούς λοίμωξης του ήπατος, η οποία μπορεί να προκαλέσει ηπατική νόσο και καρκίνο του ήπατος. Ορισμένα άτομα τα οποία προσβάλλονται από ηπατίτιδα Β θα νοσήσουν για μερικές εβδομάδες και στη συνέχεια θα αναρρώσουν. Για άλλους, όμως, η λοίμωξη επιμένει, δημιουργώντας μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έχουν αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης. Εάν στο περιβάλλον σας υπάρχουν έφηβοι ή νεαροί ενήλικοι, θα πρέπει επίσης να σκεφθούν το ενδεχόμενο να εμβολιαστούν κατά του HPV, ώστε να προφυλαχθούν από διάφορες μορφές καρκίνου που προκαλούνται από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του τραχήλου, της μήτρας, του πρωκτού, του πέους και του αιδοίου, καθώς και άλλων που προσβάλλουν το κεφάλι και τον τράχηλο.
