Τον περασμένο Νοέμβριο, ο John Fetterman κέρδισε τις εκλογές για την ελεύθερη έδρα της Πενσυλβάνια στη Γερουσία των ΗΠΑ, μόλις έξι μήνες αφότου είχε υποστεί ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο που τον άφησε με προβλήματα στην ακουστική επεξεργασία (την ικανότητα του εγκεφάλου να επεξεργάζεται τις ακουστικές πληροφορίες). Στη διάρκεια των συνεντεύξεων και των τηλεμαχιών, ο Fetterman χρησιμοποίησε υπότιτλους, μία από τις αρκετές τεχνολογίες που μπορούν να βοηθήσουν τους πάσχοντες να αντιμετωπίσουν τις γλωσσικές διαταραχές που είναι γνωστές ως αφασία.
Η αφασία –η οποία μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως βαριά– μπορεί να επηρεάσει μόνο μία ή αρκετές όψεις της επεξεργασίας της γλώσσας, συμπεριλαμβανομένης της ομιλίας, της κατανόησης, της ανάγνωσης και της γραφής (βλ. «Τύποι αφασίας»). Η αφασία μπορεί να προκληθεί από διάφορους τύπους βλαβών και παθήσεων του εγκεφάλου, αλλά το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η πιο συχνή αιτία. Από τα σχεδόν 800.000 άτομα στις ΗΠΑ που υφίστανται αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κάθε χρόνο, περίπου το 30% θα εμφανίσει αφασία.
Ωστόσο, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται νευροπλαστικότητα, ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να «επανακαλωδιώνει» τα εγκεφαλικά κύτταρα (τους νευρώνες) –δηλαδή να δημιουργεί νέες συνδέσεις μεταξύ τους– και να ανακτά τη χαμένη λειτουργία, δηλώνει η δρ Randie Black-Schaffer, επικεφαλής του Τμήματος Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου και Νευρολογίας στην Κλινική Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Η νευροπλαστικότητα είναι μεγαλύτερη κατά τους πρώτους μήνες μετά από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και συνεχίζουν να δουλεύουν πάνω στα προβλήματα επεξεργασίας της γλώσσας, μπορούν να συνεχίσουν να βελτιώνονται επί χρόνια», δηλώνει η δρ Black-Schaffer.
Λογοθεραπεία
Η συχνότερη αιτία πρόκλησης αφασίας είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πολλά κέντρα αποκατάστασης διαθέτουν ολοκληρωμένα προγράμματα για την αφασία, τα οποία είναι σχεδιασμένα για να αντιμετωπίζουν ασθενείς ένα έτος ή περισσότερο μετά από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε συνεδρίες πρόσωπο με πρόσωπο με έναν λογοθεραπευτή, οι ασθενείς εξασκούνται στην επανάληψη λέξεων, στην κατονομασία πραγμάτων και ανθρώπων, καθώς και στην ανάγνωση και τη γραφή. Στο πλαίσιο της προσέγγισης LPAA (Life Participation Approach to Aphasia, προσέγγιση της αφασίας με στόχο τη συμμετοχή στη ζωή) χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, τεχνικές και εργαλεία που βοηθούν τους ασθενείς να ζήσουν πλήρως τη ζωή τους, αναφέρει η λογοθεραπεύτρια Lynne Brady Wagner, υποδιευθύντρια του Spaulding Stroke Wellness Institute, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Ένα παράδειγμα είναι το να έχετε ένα σημείωμα, είτε στο πορτοφόλι σας είτε στο smartphone σας, το οποίο να περιλαμβάνει βασικές πληροφορίες σχετικά με τους περιορισμούς σας και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί κάποιος να βοηθήσει – για παράδειγμα, “μιλήστε αργά και χρησιμοποιώντας χειρονομίες”», αναφέρει η Brady Wagner. Οι υπότιτλοι που χρησιμοποίησε ο Fetterman μπορούν να βοηθήσουν στις διάφορες μορφές αισθητικής αφασίας, ενώ τα άτομα με κινητική αφασία μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια συσκευή παραγωγής λόγου.
Τηλεαποκατάσταση και άλλοι πόροι
Η ασφάλιση υγείας καλύπτει συνήθως μόνο έναν περιορισμένο αριθμό συνεδριών γλωσσικής αποκατάστασης μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και έτσι οι ασθενείς πληρώνουν από την τσέπη τους για την εκτεταμένη θεραπεία. Στη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, πολλές συνεδρίες πραγματοποιούνταν διαδικτυακά, δηλώνει η δρ Black-Schaffer. Εάν αυτές οι διαδικτυακές επισκέψεις μπορούσαν να συνεχιστούν, αυτό θα ήταν θείο δώρο, ιδίως για τα άτομα τα οποία δεν ζουν κοντά σε κέντρο αποκατάστασης ή έχουν κινητικά προβλήματα εξαιτίας του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, προσθέτει.
Τα άτομα με αφασία ίσως μπορούν επίσης να αξιοποιήσουν και άλλες επιλογές, όπως είναι οι τοπικές κοινοτικές ομάδες υποστήριξης, είτε πρόσωπο με πρόσωπο είτε διαδικτυακά. Πολλά κολέγια και πανεπιστήμια στις ΗΠΑ διαθέτουν πιστοποιημένα προγράμματα λογοθεραπείας. «Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που διαθέτουν κλινικές μεταπτυχιακών φοιτητών μπορούν να παρέχουν συνεχιζόμενη διαδραστική θεραπεία για τα άτομα με αφασία, η οποία παρέχεται είτε αφιλοκερδώς είτε ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του ασθενούς», αναφέρει η Brady Wagner. Τέλος, οι ασθενείς μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν εξειδικευμένες εφαρμογές, σχεδιασμένες να βοηθούν τους χρήστες να εξασκήσουν τις γλωσσικές τους ικανότητες. Στις ΗΠΑ η Εθνική Εταιρεία για την Αφασία (www.aphasia.org) παρέχει έναν κατάλογο αυτών των εφαρμογών [αναζητήστε τον στην καρτέλα «Resources» (Πόροι)], καθώς και άλλες χρήσιμες πληροφορίες.
Τύποι αφασίας
Η αφασία οφείλεται σε βλάβη σε συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την έκφραση και την κατανόηση της γλώσσας. Υπεύθυνο για την αφασία είναι συνήθως ένα ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (αυτό που προκαλείται από θρόμβο αίματος) στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου. Ο τύπος και η βαρύτητα της αφασίας εξαρτώνται από τη θέση του θρόμβου και την έκταση της βλάβης. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι:
Κινητική αφασία. Γνωστή επίσης ως αφασία τύπου Broca, η αφασία αυτή οφείλεται σε βλάβη σε ένα τμήμα του μετωπιαίου λοβού. Η περιοχή αυτή είναι υπεύθυνη για την τακτοποίηση των λέξεων σε προτάσεις και για τη μετάφραση του νοήματος σε ήχους. Οι πάσχοντες καταλαβαίνουν τι λένε οι άλλοι και ξέρουν τι θέλουν να πουν οι ίδιοι, αλλά δυσκολεύονται να πουν τις λέξεις.
Αισθητική αφασία. Η αφασία αυτή, η οποία ονομάζεται επίσης αφασία τύπου Wernicke, οφείλεται σε βλάβη σε ένα τμήμα του κροταφικού λοβού που συνδέει τις πληροφορίες για το νόημα των λέξεων με τα κέντρα εκφοράς λόγου στην περιοχή του Broca. Οι πάσχοντες μπορούν συνήθως να μιλήσουν με άνεση, αλλά τα λόγια τους δεν βγάζουν πάντα νόημα, ενώ έχουν επίσης δυσκολία να καταλάβουν τι λένε οι άλλοι.
Γενική αφασία. Αυτός ο τύπος αφασίας αναπτύσσεται όταν ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο προκαλεί εκτεταμένη βλάβη τόσο στην πρόσθια όσο και στην οπίσθια περιοχή του αριστερού τμήματος του εγκεφάλου.
