HARVARD HEALTH PUBLISHING
Ακούστε το άρθρο
Μήπως τελικά τα μάτια δεν είναι μόνο το παράθυρο της ψυχής αλλά και της καρδιάς; Νέα στοιχεία και παλαιότερες παρατηρήσεις το επιβεβαιώνουν.
Ξαφνικές μεταβολές στην όραση, όπως θόλωση, τυφλά σημεία ή σκιές, θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα απόφραξης κάποιου αιμοφόρου αγγείου των ματιών, η οποία ενδέχεται να προμηνύει σοβαρότερο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Επιπλέον, όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η ήπια πρόωρη βλάβη μικροσκοπικών αγγείων των ματιών ίσως αποτελεί προάγγελο καρδιαγγειακής νόσου. Ενδείξεις για πιθανά καρδιακά προβλήματα είναι και άλλες ασυνήθιστες αλλαγές στα μάτια, όπως, π.χ., μικρά κιτρινωπά εξογκώματα γύρω από τα μάτια, ή ο συγχρονισμός της διαστολής και της συστολής της κόρης των ματιών με τους καρδιακούς παλμούς.
Οι αλλαγές στον αμφιβληστροειδή, καθρέφτης της υγείας της καρδιάς
Ένα δίκτυο αιμοφόρων αγγείων, η διάμετρος των οποίων δεν ξεπερνά τη διάμετρο μιας ανθρώπινης τρίχας, τροφοδοτεί με αίμα τον αμφιβληστροειδή, τον φωτοευαίσθητο ιστό στο πίσω μέρος του ματιού. «Όπως και οι αρτηρίες που διατρέχουν το σώμα, αυτά τα μικροσκοπικά αγγεία μπορεί να υποστούν βλάβη από χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης και η υπέρταση», αναφέρει ο δρ Nimesh Patel, οφθαλμίατρος με ειδίκευση στις διαταραχές του αμφιβληστροειδούς στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear hospital.
Με την πάροδο του χρόνου, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου (χαρακτηριστικό του διαβήτη) αποδυναμώνουν τα τοιχώματα των τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων του αμφιβληστροειδούς, τα οποία γίνονται πλέον διαπερατά, με αποτέλεσμα τη διαρροή υγρού στους ιστούς που τα περιβάλλουν. Αυτή η κατάσταση, η οποία ονομάζεται διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, μπορεί να προχωρήσει και να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη, η οποία ίσως οδηγήσει σε μειωμένη όραση. Η ανεπαρκώς ελεγχόμενη υπέρταση μπορεί να προκαλέσει στένωση, ρήξη ή αιμορραγία των αρτηριών του αμφιβληστροειδούς και αιμορραγία εντός του.
Αν και είναι ευρέως γνωστό ότι τόσο ο διαβήτης όσο και η υπέρταση συμβάλλουν στην εμφάνιση καρδιοπάθειας, εάν έχει κανείς χρόνια να εξεταστεί από γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας, μπορεί να μη γνωρίζει ότι πάσχει από αυτά, λέει ο δρ Patel.
«Μερικές φορές, μας επισκέπτονται ασθενείς με προβλήματα όρασης, και μια απεικόνιση ή εξέταση του αμφιβληστροειδούς αποκαλύπτει την ύπαρξη πλάκας η οποία φράσσει την αρτηρία του αμφιβληστροειδούς», αναφέρει. Η κατάσταση αυτή, η οποία είναι γνωστή ως απόφραξη της αρτηρίας του αμφιβληστροειδούς, υποδηλώνει την ύπαρξη μεγαλύτερου κινδύνου για εγκεφαλικό. Μπορεί επίσης να δημιουργηθεί θρόμβωση στις φλέβες με τις οποίες απομακρύνεται το αίμα από τον αμφιβληστροειδή. Και οι δύο περιπτώσεις, η απόφραξη αρτηρίας ή φλέβας του αμφιβληστροειδούς, αναφέρονται ως «οφθαλμικά εγκεφαλικά».
Τα άτομα που εμφανίζουν οφθαλμικά εγκεφαλικά πρέπει να υποβληθούν σε περαιτέρω εξετάσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν υπέρηχο στην περιοχή του τραχήλου και του αυχένα, προκειμένου να ελεγχθεί τυχόν ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας στο εσωτερικό των καρωτιδικών αρτηριών, και υπέρηχο καρδιάς, για τον έλεγχο της παρουσίας θρόμβων στο αίμα.
Πιο ήπιες μεταβολές στις απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς ενδεχομένως προμηνύουν μελλοντικά καρδιολογικά προβλήματα. Αναλύοντας τις απεικονίσεις με τεχνικές μηχανικής μάθησης (σε συνδυασμό με δεδομένα που αφορούν την υγεία, όπως η ηλικία και η αρτηριακή πίεση), διάφορες ομάδες ερευνητών έχουν δημιουργήσει αλγόριθμους για την πρόβλεψη του κινδύνου καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού. Ωστόσο, τα μοντέλα χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση και επικύρωση. Όμως, η πρόοδος που σημειώνεται στους τομείς των απεικονιστικών μεθόδων και της τεχνητής νοημοσύνης σημαίνει ότι οι εξετάσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμες στο όχι πολύ μακρινό μέλλον.
Κίτρινα εξογκώματα γύρω από τα μάτια: Ξανθελάσματα
Κάποιοι μεσήλικες και ηλικιωμένοι εμφανίζουν μαλακά, κιτρινωπά εξογκώματα που στο εσωτερικό τους συσσωρεύεται χοληστερόλη. Εντοπίζονται πάνω στα βλέφαρα ή γύρω από αυτά, και κυρίως στην εσωτερική γωνία των ματιών, κοντά στη μύτη (βλ. εικόνα). Αυτά τα μικρά εξογκώματα, που ονομάζονται ξανθελάσματα, δεν είναι επώδυνα και σπάνια επηρεάζουν την όραση. Μπορεί όμως να είναι ένδειξη υψηλών επιπέδων χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων ή άλλων λιπαρών (λιπιδίων) στο αίμα. Είναι σχετικά συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Εάν έχει κανείς ξανθελάσματα θα πρέπει οπωσδήποτε να υποβληθεί σε εξέταση χοληστερόλης, γνωστή επίσης ως εξέταση λιπιδίων ή λιπιδαιμικό προφίλ.
Τα ξανθελάσματα είναι συχνότερα σε άτομα με γενετικές διαταραχές που προκαλούν αφύσικα υψηλό επίπεδο χοληστερόλης, όπως η οικογενής υπερχοληστερολαιμία, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από τιμή χοληστερόλης LDL ίση με 190 ή υψηλότερη. (Τα πιο υγιή επίπεδα LDL είναι κάτω από 100.)
Εάν το επίπεδο της LDL χοληστερόλης σας είναι αυξημένο, η τακτική άσκηση και η πλούσια σε φυτικές ίνες χορτοφαγική διατροφή μπορεί να βοηθήσει στη μείωσή του. Σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν τη χοληστερόλη, όπως οι στατίνες, οι οποίες κάποιες φορές μειώνουν και το μέγεθος των ξανθελασμάτων – όχι όμως πάντα.
Στο 50% των ατόμων με ξανθελάσματα το επίπεδο των λιπιδίων είναι φυσιολογικό, και τα ογκίδια αυτά αποτελούν καθαρά αισθητικό πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά, τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιοπάθειας θα πρέπει να βεβαιώνονται ότι ο γιατρός τους γνωρίζει αυτή την πιθανή ένδειξη αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου.
Συμβουλές για τη φροντίδα των ματιών
Η Αμερικανική Οφθαλμολογική Ακαδημία συνιστά:
– Τα υγιή, κατά τα άλλα, άτομα ηλικίας 40 έως 64 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο από οφθαλμίατρο κάθε δύο έως τέσσερα έτη.
– Μετά την ηλικία των 65 ετών, θα πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο κάθε ένα έως δύο έτη.
– Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 θα πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο κατά τη διάγνωση και στη συνέχεια ανά δύο έτη.
Συγχρονισμός της κόρης των ματιών με τους καρδιακούς παλμούς και διαρροή καρδιακής βαλβίδας
– Όταν η αορτική βαλβίδα της καρδιάς δεν κλείνει πλήρως (πάθηση γνωστή ως ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας), μικρές ποσότητες αίματος παλινδρομούν προς την καρδιά, αντί να διοχετεύονται στο σώμα. Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν κόπωση και δύσπνοια.
– Σε σοβαρές περιπτώσεις, μια άλλη πιθανή ένδειξη είναι ένα σπάνιο οφθαλμολογικό φαινόμενο: οι κόρες των ματιών παρουσιάζουν διαστολή και συστολή σε συγχρονισμό με τους καρδιακούς παλμούς. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται σημείο Landolfi και περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Ιταλό ιατρό Michele Landolfi το 1909.
– Σε σύγκριση με όσους έχουν φυσιολογική καρδιά, τα άτομα με ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας έχουν μεγάλο εύρος πίεσης παλμού, υπάρχει δηλαδή ασυνήθιστα μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο αριθμών στις ενδείξεις της αρτηριακής πίεσης (δηλαδή, μεταξύ συστολικής και διαστολικής πίεσης). Ο συγχρονισμός της κόρης των ματιών με τους καρδιακούς παλμούς αντανακλά αυτή τη μεγάλη διακύμανση της πίεσης.
