Το πένθος είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα της ζωής. Κάποια στιγμή, σχεδόν όλοι βιώνουν την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, είτε πρόκειται για συγγενή ή φίλο, σύζυγο ή ακόμη και το αγαπημένο κατοικίδιο. Ο συναισθηματικός και σωματικός πόνος που ακολουθεί, μπορεί να μοιάζει εξουθενωτικός.
«Το πένθος είναι μια φυσιολογική διαδικασία που οι περισσότεροι άνθρωποι απλά καλούνται να διαχειριστούν», δηλώνει ο δρ David H. Rosmarin, διευθυντής του Προγράμματος Πνευματικότητας και Ψυχικής Υγείας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital. «Καθένας πενθεί με τον δικό του ρυθμό και τον δικό του τρόπο, και η διαδικασία αυτή είναι βασική για την επούλωση.»
Τύποι πένθους
Το πένθος μπορεί να χαρακτηρίζεται από αισθήματα λύπης, απελπισίας, κατάθλιψης, θυμού, μουδιάσματος και ενοχής. Το παρατεταμένο πένθος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα, όπως διαταραχές της μνήμης, πόνο και κόπωση και ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, όπως υπερβολική ενασχόληση με τα εγκόσμια.
Υπάρχουν πολλές κατηγορίες πένθους (ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι φθάνουν τις 16). Ωστόσο, ο δρ Rosmarin θεωρεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν έναν από τους εξής τρεις τύπους: φυσιολογικό, παραγνωρισμένο ή περιπλεγμένο.
Οι διαφορές μεταξύ τους είναι μερικές φορές ανεπαίσθητες. Οι εκδηλώσεις ποικίλλουν ανάλογα με το πώς αντιδρούν αρχικά οι άνθρωποι στην απώλεια, τη βαρύτητα του πένθους και τη διάρκειά του. «Ο καθένας από αυτούς τους τρεις τύπους έχει το δικό του επίπεδο δυσκολίας», δηλώνει ο δρ Rosmarin. «Ο φυσιολογικός είναι δύσκολος, ο παραγνωρισμένος λίγο δυσκολότερος και ο περιπλεγμένος ο πιο δύσκολος από όλους.»
Ας δούμε τον κάθε τύπο πένθους ξεχωριστά.
Φυσιολογικό. Είναι επίσης γνωστό ως μη περιπλεγμένο πένθος και είναι ο συχνότερος τύπος. Φυσιολογικά, το πένθος διαρκεί περίπου έξι μήνες έως δύο με τρία χρόνια.
Παραγνωρισμένο. Αυτό το είδος δεν είναι συνήθως αναγνωρισμένο ή κοινωνικά αποδεκτό. Μπορεί να παρατηρηθεί κατά την απώλεια ενός κατοικίδιου, ενός πιο μακρινού φίλου ή ακόμη και ενός ξένου. «Οι άνθρωποι θεωρούν ότι δεν δικαιούνται να πενθήσουν ή ότι το πένθος οφείλει να είναι ελάχιστο», δηλώνει ο δρ Rosmarin. «Η επιβολή αυτού του περιορισμού και χρονοδιαγράμματος στο πένθος μπορεί να κάνει τη διαδικασία να διαρκέσει περισσότερο και να είναι πιο σοβαρή.»
Περιπλεγμένο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να δεχτούν την απώλεια. Αποκόβονται από τους φίλους τους και την οικογένειά τους και βιώνουν εκρήξεις κατάθλιψης, αισθήματος μοναξιάς και παράλυσης. Αυτό κάνει την ανάρρωση δύσκολη και συνήθως απαιτείται βοήθεια από ψυχοθεραπευτή. Χωρίς ψυχοθεραπεία, το περιπλεγμένο πένθος μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια.
Το καλό πένθος
Το ρητό «ο χρόνος τα γιατρεύει όλα» εμπεριέχει αρκετή δόση αλήθειας σε ό,τι αφορά το πένθος. Για ορισμένους, μπορεί να είναι μια σύντομη και σχετικά ανώδυνη διαδικασία. Για άλλους, είναι ένα μεγάλο και αγωνιώδες ταξίδι. Ακόμη και όταν η περίοδος πένθους έχει τελειώσει, τα αισθήματα μπορεί να επανεμφανίζονται, με αφορμή τις επετείους, τα γενέθλια ή καταστάσεις που ξυπνούν μνήμες στον πενθούντα.
Δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούμε να κάνουμε για τη διαχείριση του πένθους, δηλώνει ο δρ Rosmarin. «Η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης του πένθους είναι η αναζήτηση τρόπων ώστε η διαδικασία του πένθους και της ανάρρωσης να περάσει λίγο πιο ανώδυνα.» Δείτε μερικές προτάσεις.
Αποδεχτείτε τη θλίψη σας. Δώστε στον εαυτό σας την άδεια να πενθήσει. «Μην κρατάτε τον πόνο μέσα σας, ελπίζοντας ότι θα φύγει από μόνος του», συνιστά ο δρ Rosmarin. «Εστιάζοντας μόνο στους εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες και όχι στα εσωτερικά συναισθήματα και καταπιέζοντας τα συναισθήματά σας, περιπλέκετε τη διαδικασία του πένθους και δυσκολεύετε τη διαχείρισή του.»
Φυλάξτε αναμνηστικά. Το να κρατάτε αντικείμενα που συμβολίζουν τη σχέση σας με τον εκλιπόντα είναι μια υγιής και φυσιολογική πρακτική. «Είναι ένας τρόπος να διαφυλάξετε τη σύνδεσή σας μαζί του και να κρατήσετε την ανάμνησή του ζωντανή ενόσω θρηνείτε», εξηγεί ο δρ Rosmarin.
Συνδεθείτε με τον κόσμο του εκλιπόντα. Πλησιάστε τον κοινωνικό κύκλο του εκλιπόντα –την οικογένεια, τους φίλους, τους γείτονες και τους συνεργάτες– ακόμη και αν δεν τους γνωρίζετε καλά. «Η διαδικασία κατά την οποία μαθαίνετε περισσότερα για το αγαπημένο σας πρόσωπο από άλλους και μοιράζεστε ιστορίες είναι κάτι που βοηθά όλους τους συμμετέχοντες», εξηγεί ο δρ Rosmarin. «Επιπλέον, ο καθένας μπορεί να γίνει ακροατής, κάτι ιδιαίτερα βοηθητικό για τους ανθρώπους που πενθούν.»
Μιλήστε με άλλους ανθρώπους που έχουν βιώσει πένθος. Μπορεί να γνωρίζετε ανθρώπους που έχουν βιώσει μια παρόμοια απώλεια. Ρωτήστε τους πώς πένθησαν. «Ακούγοντας την εμπειρία ενός άλλου ανθρώπου μπορεί να βρείτε νέους τρόπους διαχείρισης του δικού σας πένθους», αναφέρει ο δρ Rosmarin.
Ασχοληθείτε με πνευματικές αναζητήσεις. Η πνευματική αναζήτηση μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο θεραπείας, ανεξάρτητα από το τι μορφή θα πάρει. «Ο αναστοχασμός για τη φυσική πορεία της ζωής και του θανάτου είναι κάτι που μπορεί πραγματικά να σας μεταμορφώσει», δηλώνει ο δρ Rosmarin. «Μπορεί ακόμη και να σας βοηθήσει να αποδεχτείτε καλύτερα την απώλεια, αποδεχόμενοι τη δική σας θνητότητα.»
Άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν πένθος
Το πένθος μπορεί να μη σχετίζεται απαραίτητα με τον θάνατο. Μπορεί να προκληθεί αν κάποιος δικός σας άνθρωπος υποφέρει από μια ανίατη πάθηση, όπως άνοια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρκίνο. Το τέλος μιας σχέσης, η μετακόμιση σε νέο μέρος ή οποιοδήποτε άλλο είδος προσωπικού αποχωρισμού μπορεί επίσης να προκαλέσει αισθήματα πένθους.
