HARVARD HEALTH PUBLISHING
Ακούστε το άρθρο
Tο ήπαρ (συκώτι) είναι το μεγαλύτερο εσωτερικό όργανο του σώματος. Με μέγεθος περίπου ίσο με μια μπάλα ποδοσφαίρου και βάρος περίπου 1,3 κιλά, το ήπαρ επιτελεί περισσότερες από 500 λειτουργίες. Μερικές από τις καθημερινές λειτουργίες του είναι η παραγωγή χοληστερόλης, η σύνθεση χολής για την πέψη των λιπών και το φιλτράρισμα επιβλαβών τοξινών από το αίμα. (Επίσης, το ήπαρ κρατά περίπου 0,5 λίτρο από το αίμα του σώματος σε κάθε δεδομένη στιγμή.)
Παρά τις ικανότητές του, το ήπαρ δεν είναι άτρωτο στις νόσους. Μία από τις πιο απειλητικές καταστάσεις είναι η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD), η πιο συχνή πάθηση του ήπατος παγκοσμίως.
«Η NAFLD πλήττει περίπου το 24% των ενηλίκων στις ΗΠΑ, αλλά οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι έχουν την πάθηση, εν μέρει επειδή σπανίως εμφανίζονται συμπτώματα από νωρίς», αναφέρει ο δρ Howard LeWine, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και ιατρικός αρχισυντάκτης στις εκδόσεις Harvard Health Publishing.
Ο διαβήτης και η παχυσαρκία είναι οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για όλες τις μορφές λιπώδους ήπατος. Για την ακρίβεια, περίπου 75% των ατόμων με μία ή και τις δύο αυτές παθήσεις έχουν κάποια μορφή NAFLD.
Τύποι NAFLD
Η NAFLD είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει αρκετές μορφές ηπατικής νόσου. Τα περισσότερα άτομα με NAFLD έχουν έναν τύπο που είναι γνωστός ως απλό λιπώδες ήπαρ ή στεάτωση – υπερβολική εναπόθεση λίπους στο ήπαρ, η οποία δεν προκαλείται από κατάχρηση αλκοόλ, ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων ή γενετική νόσο.
Ωστόσο, έως και το 20% των ατόμων με NAFLD αναπτύσσουν φλεγμονή στο ήπαρ, η οποία είναι γνωστή ως μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH). Αν δεν ελεγχθεί, αυτή η πιο επικίνδυνη μορφή μπορεί να εξελιχθεί σε ίνωση (ανάπτυξη ουλώδους ιστού) και ενδεχομένως σε κίρρωση (σοβαρή ανάπτυξη ουλώδους ιστού και ηπατική βλάβη).
«Οι ακριβείς λόγοι για τους οποίους σε ορισμένα άτομα η κατάσταση εξελίσσεται σε αυτό το στάδιο φλεγμονής είναι άγνωστοι», δηλώνει ο δρ LeWine. «Ωστόσο, η παθολογικά μεγάλη περίμετρος μέσης, που αντικατοπτρίζει μεγαλύτερες ποσότητες σπλαγχνικού λίπους –λίπους γύρω από τα όργανα της κοιλιάς– φαίνεται ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου.»
Το απλό λιπώδες ήπαρ και η NASH συνήθως δεν ανιχνεύονται μέσω της εμφάνισης συμπτωμάτων, αλλά στη διάρκεια μιας απεικονιστικής εξέτασης (π.χ. υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία κοιλιάς) που πραγματοποιείται για άλλο λόγο, για παράδειγμα για χολόλιθους.
Άλλες φορές, οι εξετάσεις αίματος ρουτίνας δείχνουν παθολογικές ηπατικές τιμές, που συνήθως σημαίνουν ότι υπάρχει φλεγμονή χαρακτηριστική της NASH. Ωστόσο, έως και 50% των ατόμων με NASH έχουν φυσιολογικές εξετάσεις αίματος σε ό,τι αφορά τους δείκτες της ηπατικής λειτουργίας.
Οι κλινικοί γιατροί πρωτοβάθμιας φροντίδας διαθέτουν πλέον εύκολους, μη επεμβατικούς τρόπους εντοπισμού των ατόμων με υψηλότερο κίνδυνο για NASH και πρώιμη ίνωση. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι μετρήσεις βιολογικών δεικτών και τα συστήματα βαθμολόγησης που βασίζονται σε εξετάσεις αίματος (όπως η βαθμολογία ίνωσης NAFLD και ο δείκτης Fibrosis-4). «Ο δείκτης Fibrosis-4 είναι ένας απλός υπολογισμός που βασίζεται σε συνηθισμένα αποτελέσματα εξετάσεων αίματος και στην ηλικία του ατόμου», αναφέρει ο δρ LeWine. «Ο δείκτης παρέχει κατευθύνσεις σχετικά με τη θεραπεία και τον χρόνο παραπομπής σε ειδικό ηπατολόγο».
Μια άλλη τεχνολογία, που ονομάζεται ελαστογραφία, χρησιμοποιεί κύματα υπερήχων για να εκτιμήσει την ίνωση με βάση τη δυσκαμψία του ήπατος.
η τακτική άσκηση, ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους, μπορεί να βοηθήσει άμεσα στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της NAFLD.
Ενα βαρύνον ζήτημα
Δεν υπάρχουν ειδικά, εγκεκριμένα από τον FDA, φάρμακα για κανένα στάδιο της NAFLD. Επομένως, η καλύτερη προσέγγιση είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Επειδή τα περισσότερα άτομα με NAFLD είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, η διαχείριση του βάρους είναι η υπ’ αριθμόν ένα ενέργεια στην οποία μπορεί να προβεί κάποιος για να αποφύγει την NAFLD και να εμποδίσει το απλό λιπώδες ήπαρ να εξελιχθεί σε NASH, δηλώνει ο δρ LeWine. Η απώλεια βάρους μπορεί επίσης να προστατεύσει τους ανθρώπους και από άλλους κινδύνους για την υγεία ,που είναι συχνοί στα άτομα με NAFLD, όπως ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη και η καρδιαγγειακή νόσος.
«Ακόμη και άνδρες που είναι ελαφρώς υπέρβαροι θα πρέπει να προσέχουν το βάρος τους, καθώς οποιαδήποτε σταδιακή αύξηση μπορεί να τους στείλει στη λάθος κατεύθυνση και να αυξήσει τον κίνδυνο για NAFLD», επισημαίνει ο δρ LeWine.
Εάν είστε υπέρβαρος, η απώλεια μόλις του 5% του σωματικού σας βάρους μπορεί να είναι αρκετή για να μειωθεί το λίπος στο ήπαρ. Η απώλεια μεταξύ του 7% και του 10% του σωματικού σας βάρους μπορεί να μειώσει την ποσότητα της φλεγμονής και της βλάβης στα ηπατικά κύτταρα ή ακόμη και να αναστρέψει σε έναν βαθμό την ίνωση. Στοχεύστε σε μια σταδιακή απώλεια μισού με ένα κιλό την εβδομάδα. Για τα άτομα με διαβήτη και τα άτομα που αδυνατούν να επιτύχουν το επιθυμητό βάρος, ο γιατρός μπορεί να συστήσει φάρμακα που είναι γνωστό ότι επάγουν απώλεια βάρους, όπως ο αγωνιστής του GLP-1 σεμαγλουτίδη.
Έχετε υπόψη σας ότι ακόμη και άτομα με φυσιολογικό βάρος μπορεί να αναπτύξουν NAFLD. «Ο εντοπισμός του λίπους του σώματος, ιδίως αν βρίσκεται γύρω από την κοιλιά, είναι επίσης ένας ισχυρός δείκτης κινδύνου για NAFLD», δηλώνει ο δρ LeWine. Ένας τρόπος μέτρησης του πιθανού κινδύνου είναι η περίμετρος της μέσης. «Μια ιδανική περίμετρος μέσης για τους άνδρες είναι έως το ήμισυ του ύψους, δηλαδή σε έναν άνδρα με ύψος 1,82 μ., η περίμετρος μέσης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 91 εκ.», εξηγεί ο δρ LeWine.
Τι τρώτε, πώς κινείστε
Παρόλο που οποιαδήποτε διατροφή που ευνοεί την απώλεια βάρους βοηθά στην NAFLD, μια διατροφή μεσογειακού τύπου με χαμηλές θερμίδες είναι μια εξαιρετική επιλογή. Αυτός ο τρόπος διατροφής δίνει έμφαση στα φρούτα, στα λαχανικά, στα δημητριακά ολικής άλεσης, στα όσπρια, στους ξηρούς καρπούς και στο ελαιόλαδο. Περιορίστε το κόκκινο κρέας και προτιμήστε να τρώτε περισσότερα λιπαρά ψάρια και άπαχα πουλερικά. Εάν σκέφτεστε ποιες τροφές να προσθέσετε στη διατροφή σας, ακολουθήστε τη συμβουλή της μητέρας σας να τρώτε τα λαχανικά σας. Μελέτη του 2020 διαπίστωσε σύνδεση ανάμεσα στην κατανάλωση μιας διατροφής πλούσιας σε σταυρανθή λαχανικά (π.χ. λαχανίδα, κουνουπίδι, μπρόκολο και λαχανάκια Βρυξελλών) και τον μειωμένο κίνδυνο για NASH.
Η κατανάλωση καφέ μπορεί επίσης να προσφέρει κάποια προστασία από το NAFLD. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση ανάμεσα στην τακτική κατανάλωση καφέ (περίπου τρία με τέσσερα φλιτζάνια την ημέρα) και τον χαμηλότερο κίνδυνο εξέλιξης από το απλό λιπώδες ήπαρ σε NASH και ίνωση.
Έρευνες δείχνουν ότι η τακτική άσκηση, ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους, μπορεί επίσης να βοηθήσει άμεσα στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της NAFLD. Ανάλυση στο τεύχος Οκτωβρίου 2021 του Frontiers in Nutrition διαπίστωσε ότι η άσκηση μπορεί να μειώσει το λίπος στο σώμα, ιδίως το σπλαγχνικό λίπος, την πιο επικίνδυνη βαθιά στιβάδα λίπους που σχετίζεται με ηπατική φλεγμονή.
Έρευνες δείχνουν ότι τόσο η αεροβική όσο και η μη αεροβική άσκηση (όπως η διαλειμματική προπόνηση υψηλής έντασης και η προπόνηση ενδυνάμωσης) είναι καλές για τα άτομα με NAFLD. Μελέτη βρήκε ότι τα 20 έως 60 λεπτά μέτριας αεροβικής και μη αεροβικής άσκησης, τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα, βοήθησαν στη μείωση του ηπατικού λίπους και στην αντιστροφή της ηπατικής βλάβης σε ασθενείς με NASH.
Μείνετε καθιστοί
Ο διαλογισμός μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση, να μειώσει το στρες και να βελτιώσει τη συγκέντρωση. Πώς ξεκινά όμως κάποιος; ∆είτε έναν απλό τύπο διαλογισμού για να ξεκινήσετε. ∆οκιμάστε τον μέρα παρά μέρα για πέντε έως δέκα λεπτά. Στη συνέχεια προσπαθήστε να γίνει καθημερινή σας συνήθεια:
1 Καθίστε ήσυχα σε μια άνετη στάση και κλείστε τα μάτια σας. Πάρτε μια πλήρη, βαθιά αναπνοή, κρατήστε τη για λίγο και στη συνέχεια εκπνεύστε εντελώς. Επαναλάβετε αρκετές φορές, έως ότου φθάσετε σε έναν σταθερό, ήρεμο ρυθμό αναπνοής.
2 Χαλαρώστε όλους τους μυς σας διαδοχικά, ξεκινώντας από τα άκρα των ποδιών σας, τις γάμπες και τους μηρούς. Σηκώστε τους ώμους και στρέψτε τον λαιμό σας προς τα αριστερά και προς τα δεξιά.
3 Στη συνέχεια, με κάθε εκπνοή πείτε μέσα σας ή δυνατά τη λέξη «ειρήνη», «αγάπη» ή κάποιο άλλο σύντομο θετικό μάντρα.
4 Μην αποθαρρύνεστε αν οι σκέψεις σας περιπλανώνται (θα το κάνουν). Επιστρέψτε στην επανάληψη του μάντρα με κάθε εκπνοή.
Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε έναν σύντομο διαλογισμό στη διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα:
∆ιατηρήστε την ενσυνειδητότητά σας στη διάρκεια των οικιακών εργασιών. Εστιάστε ολόκληρη την προσοχή σας στην εκτέλεση των καθημερινών εργασιών.
Κάντε διαλογισμό με πεζοπορία. Συντονίστε τα βήματά σας με τις εισπνοές και τις εκπνοές. Για παράδειγμα, κάντε τέσσερα βήματα καθώς εισπνέετε και τέσσερα βήματα καθώς εκπνέετε.
Κάντε ένα διάλειμμα για μια στιγμή. Κλείστε τα μάτια σας και πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές προτού βάλετε εμπρός το αυτοκίνητό σας ή προτού μπείτε σε ένα κατάστημα.
