Για τη θεραπεία του καρκίνου που είναι εντοπισμένος στον προστάτη παρέχεται ένα μεγάλο φάσμα επιλογών. Στο ένα άκρο βρίσκεται η αναμονή με παρακολούθηση (έναρξη θεραπείας μόνο εάν εμφανιστούν συμπτώματα) ή η ενεργή επιτήρηση (περιοδικές εξετάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί εάν ο καρκίνος εξελίσσεται). Στο άλλο άκρο βρίσκεται η χειρουργική αφαίρεση του προστάτη.
Ανάλογα με το στάδιο του εντοπισμένου καρκίνου, ο γιατρός μπορεί να συστήσει κάτι ενδιάμεσο: ακτινοθεραπεία, η οποία μπορεί να χορηγηθεί ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία, που είναι επίσης γνωστή ως θεραπεία στέρησης ανδρογόνων (ADT).
«Η ορμονοθεραπεία είναι ένα ισχυρό όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου του προστάτη, γιατί αποστερεί τον καρκίνο από το καύσιμο που τροφοδοτεί την αύξηση και την εξάπλωσή του», δηλώνει ο δρ Atish D. Choudhury, συνδιευθυντής του Κέντρου για τον Καρκίνο του Προστάτη στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Επιβράδυνση της αύξησης του όγκου
Η ορμονοθεραπεία μειώνει το επίπεδο των ανδρογόνων, των ανδρικών γεννητικών ορμονών. Τα ανδρογόνα σχετίζονται στους άνδρες με χαρακτηριστικά όπως η κατανομή της τριχοφυΐας στο πρόσωπο και στο σώμα, η βαθιά φωνή και οι μεγάλοι μυς. Βοηθούν επίσης στη φυσιολογική ανάπτυξη και λειτουργία του προστάτη.
Τα ανδρογόνα που παράγονται σε μεγαλύτερη ποσότητα είναι η τεστοστερόνη και η διυδροτεστοστερόνη (DHT). Οι όρχεις παράγουν περίπου το 90% με 95% των ανδρογόνων, ενώ τα επινεφρίδια (αδένες πάνω από τους νεφρούς) παράγουν τα υπόλοιπα. Ο καρκίνος του προστάτη χρησιμοποιεί σήματα που εκπέμπονται από τα ανδρογόνα για να αυξηθεί και να εξαπλωθεί. «Τα ανδρογόνα, ιδίως η τεστοστερόνη, λειτουργούν ως καύσιμο για τα καρκινικά κύτταρα», αναφέρει ο δρ Choudhury. «Η ορμονοθεραπεία μειώνει το επίπεδο των ανδρογόνων και στερεί τα καρκινικά κύτταρα από αυτά τα σήματα, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του καρκίνου.»
Ποιοι ασθενείς είναι κατάλληλοι υποψήφιοι;
Στους άνδρες με καρκίνο τεκμηριωμένο μέσω βιοψίας, ο οποίος δεν έχει επεκταθεί εκτός του προστάτη, προσφέρονται θεραπευτικές επιλογές ανάλογα με την ηλικία τους, τη συνολική τους υγεία και τη βαθμολογία Gleason (ένα σύστημα που κατατάσσει τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη ανάλογα με το πόσο παθολογικά δείχνουν σε σύγκριση με τα φυσιολογικά κύτταρα του προστάτη). Η συνήθης σύσταση για ενδιάμεσου ή υψηλού κινδύνου εντοπισμένο καρκίνο είναι η χειρουργική επέμβαση ή η ακτινοθεραπεία (με ή χωρίς ορμονοθεραπεία).
Η ορμονοθεραπεία μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της ακτινοθεραπείας, κάνοντας τα καρκινικά κύτταρα να «αρρωστήσουν» και μειώνοντας το μέγεθος του όγκου. Η θεραπεία χρησιμοποιείται επίσης όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί πέρα από το σημείο στο οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς με χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία, ή όταν οι άνδρες δεν μπορούν να λάβουν αυτές τις θεραπείες για κάποιο λόγο.
Εξελίξεις στην ADT
Στο παρελθόν, ο μόνος τρόπος για να σταματήσουν τα ανδρογόνα να τροφοδοτούν τον καρκίνο ήταν ο χειρουργικός ευνουχισμός με αφαίρεση των όρχεων. Σήμερα, το ίδιο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με πολλούς τύπους φαρμάκων, χωρίς χειρουργική επέμβαση. Τα περισσότερα φάρμακα επηρεάζουν την έκκριση των ανδρογόνων από τους όρχεις. Άλλα αναστέλλουν το ένζυμο που απαιτείται για την παραγωγή των ανδρογόνων κι άλλα αναστέλλουν τα σήματα αύξησης που μεταδίδονται από τα ανδρογόνα προς τα καρκινικά κύτταρα. «Ο γιατρός σας θα συζητήσει μαζί σας ποιο είναι η καλύτερη επιλογή για εσάς», δηλώνει ο δρ Choudhury.
Τα φάρμακα αυτά έχουν παρόμοια αποτελέσματα, αλλά ο τρόπος και η συχνότητα λήψης τους ποικίλλουν ανάλογα με τους στόχους της θεραπείας και τις προτιμήσεις του ασθενούς. Γενικά, οι ενέσεις χορηγούνται σε μηνιαία βάση ή κάθε τρεις, τέσσερις ή έξι μήνες. Στη διάρκεια της θεραπείας, παρακολουθείται το επίπεδο του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA).
Για τον εντοπισμένο καρκίνο ενδιάμεσου κινδύνου, οι άνδρες λαμβάνουν τη θεραπεία για έξι μήνες. Για τον εντοπισμένο καρκίνο υψηλού κινδύνου, η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει έως δύο χρόνια. Για τον καρκίνο που έχει επεκταθεί εκτός του προστάτη, η ADT συνήθως χορηγείται επ’ αόριστον. Η διαλείπουσα ADT είναι άλλη μία στρατηγική. Η θεραπεία διακόπτεται μόλις το PSA μειωθεί κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο και στη συνέχεια ξεκινά ξανά εάν οι τιμές αυξηθούν.
Οι πιθανές παρενέργειες
Η μείωση του επιπέδου των ανδρογόνων (των γεννητικών ορμονών του άνδρα) μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες. Κάποιοι άνδρες εμφανίζουν ήπια μόνο συμπτώματα, ενώ κάποιοι άλλοι πιο ενοχλητικά. Η χαμηλή λίμπιντο και η στυτική δυσλειτουργία είναι οι πιο συχνές. (Η λήψη φαρμάκων για στυτική δυσλειτουργία στη διάρκεια ορμονοθεραπείας ενδέχεται να μη βοηθήσει.) Άλλα τυπικά προβλήματα είναι η κόπωση, οι εξάψεις, η αύξηση βάρους, η μειωμένη διάθεση και η διόγκωση του στήθους. Ωστόσο, όταν σταματήσει η θεραπεία, τα προβλήματα αυτά συνήθως εξαφανίζονται. Αν λαμβάνετε ορμονοθεραπεία για μεγάλες περιόδους ή αν ο καρκίνος σας ελέγχεται καλά, ο γιατρός σας μπορεί να σταματήσει τη θεραπεία σας για λίγο ώστε να μπορέσει ο οργανισμός σας να ξεκουραστεί από τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η ορμονοθεραπεία μπορεί επίσης να αυξήσει την ολική χοληστερόλη, το επίπεδο τριγλυκεριδίων και το επίπεδο σακχάρου στο αίμα. Ακολουθώντας μια διατροφή χαμηλών θερμίδων και παραμένοντας δραστήριοι με αεροβική άσκηση και ασκήσεις με βάρη, μπορείτε να περιορίσετε την πιθανή αύξηση βάρους, να διαχειριστείτε το επίπεδο της χοληστερόλης και του σακχάρου του αίματος, να μειώσετε τις ανεπιθύμητες σεξουαλικές ενέργειες και να αυξήσετε την ενέργειά σας. Οι άνδρες μπορούν να περιορίσουν τις εξάψεις χρησιμοποιώντας ψυχρά επιθέματα και πίνοντας δροσερό νερό. Οι τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν στην αντιμετώπιση των μεταβολών της διάθεσης.
