Γνωρίζετε πόσο σωματικό λίπος έχετε; Ο αριθμός στη ζυγαριά του μπάνιου μπορεί να σας δώσει μια ιδέα, αλλά δεν λέει πάντοτε ολόκληρη την ιστορία.
Για δεκαετίες, οι ερευνητές χρησιμοποιούσαν τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) για να καθορίσουν κατά πόσο το βάρος ενός ανθρώπου είναι ιδανικό, καθώς και για να εκτιμήσουν το ποσοστό λίπους του σώματος. Ο μαθηματικός τύπος υπολογισμού του ΔΜΣ χρησιμοποιεί το βάρος του σώματος σε κιλά, διαιρεμένο διά του τετραγώνου του ύψους σε μέτρα (ή, στις αμερικανικές μετρήσεις, το βάρος του σώματος σε λίβρες διαιρεμένο διά του τετραγώνου του ύψους σε ίντσες και στη συνέχεια πολλαπλασιασμένο επί 703). (Εάν θέλετε να αποφύγετε τους μαθηματικούς υπολογισμούς, χρησιμοποιήστε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή του ΔΜΣ, σαν αυτόν που διατίθεται στην ιστοσελίδα www.health.harvard.edu/bmi.)
Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες βάρους με βάση τις τιμές του ΔΜΣ:
➤ λιποβαρής: κάτω από 18,5
➤ φυσιολογικό βάρος: 18,5 έως 24,9
➤ υπέρβαρος: 25 έως 29,9
➤ παχύσαρκος: 30 και πάνω.
«Ο ΔΜΣ παρέχει μια καλή εκτίμηση της ποσότητας του σωματικού λίπους ενός ατόμου και η τιμή του μπορεί να σας υποδείξει κατά πόσο πρέπει να κάνετε αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, για παράδειγμα να τροποποιήσετε τη διατροφή σας και να αυξήσετε τις καρδιοαναπνευστικές ασκήσεις και τις ασκήσεις ενδυνάμωσης», δηλώνει ο δρ Frank Hu, καθηγητής Διατροφολογίας και Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ.
Ωστόσο, ο ΔΜΣ απέχει πολύ από το να είναι ένα ιδανικό σύστημα μέτρησης και για πολλούς ηλικιωμένους ενδέχεται να μην είναι ο καλύτερος τρόπος μέτρησης του σωματικού λίπους.
Προβλήματα λίπους
Είναι βασικό να παρακολουθείτε το σωματικό λίπος καθώς μεγαλώνετε. Το σώμα μας χρειάζεται κάποια ποσότητα λίπους για να μπορεί να επιτελεί τις καθημερινές λειτουργίες. Το υπερβολικό λίπος, όμως, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας, διαβήτη και ορισμένων τύπων καρκίνου. Γενικά, όσο υψηλότερος είναι ο ΔΜΣ τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι.
Παρότι έρευνες έχουν δείξει ότι ο ΔΜΣ είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας των κινδύνων υγείας, έχει και μειονεκτήματα. Πρώτον, αν και συσχετίζεται με το συνολικό σωματικό λίπος, ο ΔΜΣ δεν μπορεί να διακρίνει μεταξύ του υποδόριου λίπους (αυτού που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα) και του πιο επικίνδυνου σπλαχνικού λίπους, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στο σώμα και περιβάλλει τα όργανα.
Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι η κλίμακα του ΔΜΣ μπορεί να είναι λιγότερο ακριβής για ορισμένες εθνοτικές ομάδες, όπως οι Ασιάτες, που από τη φύση τους τείνουν να έχουν περισσότερο σωματικό λίπος από ό,τι τα άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής, ή οι μαύροι, που τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά σωματικού λίπους από τους λευκούς.
Επιπλέον, ο ΔΜΣ δεν μπορεί να προσαρμοστεί έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι φυσιολογικές σωματικές αλλαγές. «Με την αύξηση της ηλικίας, οι άνθρωποι χάνουν μυϊκή μάζα, η οποία μπορεί να αντικατασταθεί από λίπος», εξηγεί ο δρ Hu. «Έτσι, παρότι το βάρος τους μπορεί να είναι το ίδιο, ενδέχεται να έχουν επιπλέον λίπος το οποίο ο ΔΜΣ δεν το αναγνωρίζει».
Μέτρο της επιτυχίας
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις έναντι του ΔΜΣ; Ο πιο ακριβής τρόπος μέτρησης του σωματικού λίπους είναι μέσω αξονικής τομογραφίας (CT) ή μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Αυτές οι τεχνικές απεικόνισης μπορούν επίσης να αναγνωρίσουν τις ποσότητες υποδόριου και σπλαχνικού λίπους.
Μια άλλη προσέγγιση υψηλής τεχνολογίας είναι η διπλής ενέργειας απορροφησιομετρία ακτίνων Χ (DEXA), η οποία μετρά το λίπος μέσω δεσμών ακτίνων Χ που περνούν διά μέσου των ιστών του σώματος με διαφορετικές ταχύτητες. Ωστόσο, η DEXA δεν μπορεί να κάνει διάκριση μεταξύ του υποδόριου και του σπλαχνικού λίπους. «Το κύριο μειονέκτημα αυτών των μεθόδων είναι ότι απαιτούν ειδικά μηχανήματα, γεγονός που καθιστά τον έλεγχο δαπανηρό», δηλώνει ο δρ Hu. «Επιπλέον, δεν είναι ευρέως διαθέσιμες για τους περισσότερους ανθρώπους».
Ποια είναι η λύση; Πιάστε μια μεζούρα.
«Δεν πρόκειται για κάποια υψηλή τεχνολογία, αλλά η μέτρηση της περιμέτρου της μέσης είναι ένας εύκολος τρόπος να αντιληφθείτε την αυξημένη μάζα λίπους, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνδρες συσσωρεύουν λίπος γύρω από τη μέση τους», εξηγεί ο δρ Hu. (Βλ. «Η γραμμή που μαρτυρά το μέγεθος της μέσης.»)
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ΔΜΣ είναι… άχρηστος. Μάλιστα, ο δρ Hu προτείνει στους ηλικιωμένους άνδρες να χρησιμοποιούν τόσο τον ΔΜΣ όσο και την περίμετρο της μέσης για να μετρούν και να παρακολουθούν τη μάζα λίπους.
«Καμία από τις δύο δεν είναι τέλεια, αλλά και οι δύο μαζί σε συνδυασμό μπορούν να σας βοηθήσουν να επιτύχετε μια πιο ακριβή μέτρηση του συσσωρευμένου λίπους», παρατηρεί. «Το καλύτερο από όλα είναι ίσως ότι οι μετρήσεις αυτές σας βοηθούν να παραμείνετε σε εγρήγορση σχετικά με το βάρος σας, έτσι ώστε να μπορείτε να παρατηρήσετε τυχόν αυξήσεις, προτού η κατάσταση ξεφύγει».
Η γραμμή που μαρτυρά το μέγεθος της μέσης
Το μέγεθος της μέσης σας είναι η περίμετρος γύρω από τη μέση σας σε εκατοστά. Δείτε πώς μπορείτε να τη μετρήσετε με ακρίβεια:
1. Σταθείτε όρθιος και τοποθετήστε μια μεζούρα γύρω από τη γυμνή σας μέση – ή ακριβώς κάτω από τον αφαλό.
2. Φροντίστε η μεζούρα να εφαρμόζει, αλλά όχι τόσο σφιχτά ώστε να συμπιέζει το δέρμα.
3. Χαλαρώστε και εκπνεύστε προτού μετρήσετε.
4. Κάντε τη διαδικασία αυτή τουλάχιστον δύο φορές, για να πάρετε ακριβή μέτρηση.
Ιδανικά, το μέγεθος της μέσης σας δεν θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο από το ήμισυ του ύψους σας. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει ύψος 1,80 μέτρα μπορεί να αισθάνεται καλά με ένα μέγεθος μέσης 90 εκατοστά ή λιγότερο. Ακόμη και αν είστε πάνω από τον ιδανικό σας στόχο, παρακολουθείτε τη μέτρηση σε μηνιαία βάση, για να δείτε αν βαδίζετε προς τη σωστή κατεύθυνση.
