Φαίνεται να έρχεται από το πουθενά – μια παράξενη, δυσάρεστη σκέψη ή ενοχλητική εικόνα που σας έρχεται ξαφνικά στο μυαλό. Μπορεί να είναι βίαιη ή ερωτικής φύσης, είτε ένας επαναλαμβανόμενος φόβος ότι θα κάνετε κάτι ανάρμοστο ή εξευτελιστικό. Όποιο και αν είναι το περιεχόμενό τους, αυτές οι σκέψεις (ή ιδεοληψίες) συχνά προκαλούν αναστάτωση, ενώ μπορεί να συνοδεύονται από συναισθήματα ανησυχίας ή ντροπής. Όσο προσπαθείτε να διώξετε τη σκέψη από το μυαλό σας, τόσο επιμένει.
Οι παρεισφρύουσες, ανεπιθύμητες σκέψεις εκτιμάται ότι αφορούν περίπου έξι εκατομμύρια Αμερικανούς, σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση για το Άγχος και την Κατάθλιψη (Anxiety and Depression Association of America).
Μερικές φορές αυτές οι ιδεοληψίες συνδέονται με μια ψυχική διαταραχή, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Στην περίπτωση αυτή, γίνονται τόσο ενοχλητικές, ώστε προκαλούν επαναλαμβανόμενες ή καταναγκαστικές συμπεριφορές στην προσπάθεια του ατόμου να αποτρέψει την εμφάνισή τους. Είναι επίσης συχνές στη διαταραχή μετατραυματικού στρες, η οποία μπορεί να προκληθεί από ένα επικίνδυνο για τη ζωή ή εξαιρετικά στρεσογόνο γεγονός, όπως ένα ατύχημα ή μια βίαιη επίθεση. Ωστόσο, πολλά άτομα που βιώνουν τέτοιες σκέψεις δεν έχουν κάποια ψυχική διαταραχή, επισημαίνει η δρ Kerry-Ann Williams, λέκτορας Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Το στρες ή το άγχος συχνά πυροδοτούν παρεισφρύουσες, ανεπιθύμητες σκέψεις. Επίσης, υπάρχει περίπτωση να αποτελούν ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα που να οφείλεται σε βιολογικούς παράγοντες, όπως ορμονικές μεταβολές. Παραδείγματος χάριν, μια γυναίκα μπορεί να παρουσιάσει τάση για περισσότερες ανεπιθύμητες σκέψεις μετά τη γέννα.
«Οποιοσδήποτε στρεσογόνος παράγοντας της ζωής, εάν είναι αρκετά μεγάλος, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ιδεοληψιών», λέει η δρ Williams.
Περίοδοι στρες και απομόνωσης
Τον τελευταίο καιρό, πολλές γυναίκες έχουν βιώσει σημαντικό στρες λόγω της απομόνωσης εξαιτίας της πανδημίας, λέει η δρ Olivera Bogunovic, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Είναι σύνηθες συμπτώματα άγχους να παρουσιάζονται καθώς οι γυναίκες περνούν σε ένα διαφορετικό στάδιο της ζωής τους. Μπορεί να απομονωθούν περισσότερο ή να αναπτύξουν φόβο για τη γήρανση ή φόβο εμφάνισης σωματικών παθήσεων, αναφέρει. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια αύξηση του άγχους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε εμμονές.
Παρότι οι παρεισφρύουσες, ενοχλητικές σκέψεις μπορεί να είναι δυσάρεστες, δεν είναι επιβλαβείς, ούτε αποτελούν ένδειξη ότι έχετε μια κρυφή επιθυμία να κάνετε όλα όσα ήρθαν ξαφνικά στο μυαλό σας.
Συχνά οι άνθρωποι νιώθουν μεγάλη αμηχανία ή ντροπή να συζητήσουν γι’ αυτές, λέει η δρ Williams. «Πολλές φορές, όταν οι ασθενείς μου τις αναφέρουν, μπορεί να κάνουν μια εισαγωγή όπως “Δεν έχω τρελαθεί, αλλά αυτή η παράξενη σκέψη μού έρχεται στο μυαλό”», λέει. «Ίσως να σκέφτονται ότι βλάπτουν ένα μέλος της οικογένειας, για παράδειγμα ένα μωρό. Όταν εμφανίζεται η σκέψη, τρομοκρατούνται: “Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μου πέρασε από το μυαλό. Δεν πρέπει να το πω σε κανέναν, μπορεί να νομίσουν ότι κάτι δεν πάει καλά με εμένα”».
Εντοπίζοντας τις παρεισφρύουσες σκέψεις
Πώς μπορείτε, λοιπόν, να καταλάβετε εάν έχετε ιδεοληψίες (παρεισφρύουσες σκέψεις); Διαβάστε μερικές ενδείξεις για να τις αναζητήσετε:
Η σκέψη είναι ασυνήθιστη για εσάς. Μια ιδεοληψία είναι συχνά πολύ διαφορετική από τις συνηθισμένες σας σκέψεις. «Για παράδειγμα, μπορεί να είναι απροσδόκητα βίαιη», επισημαίνει η δρ Williams.
Η σκέψη είναι ανησυχητική. Εάν μια σκέψη είναι δυσάρεστη, αλλά είναι και κάτι που θέλετε να διώξετε από το μυαλό σας, μπορεί να είναι μια ιδεοληψία.
Η σκέψη σάς φαίνεται ανεξέλεγκτη. Οι ιδεοληψίες είναι συχνά επαναλαμβανόμενες και δεν φεύγουν από το μυαλό.
«Όσο περισσότερο το σκέφτεστε, τόσο περισσότερο αγχώνεστε και τόσο οι σκέψεις χειροτερεύουν», λέει η δρ Williams. Αντί να καταπολεμάτε τις παρεισφρύουσες σκέψεις, καλύτερα είναι να μάθετε να ζείτε με αυτές. Όταν εμφανίζονται αυτές οι σκέψεις, ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα:
1. Αναγνωρίστε ότι πρόκειται για ιδεοληψία. «Πείτε νοερά “αυτή είναι απλώς μια ιδεοληψία, δεν είναι αυτός ο τρόπος που σκέφτομαι, δεν είναι αυτό που πιστεύω και δεν είναι αυτό που θέλω να κάνω”», συμβουλεύει η δρ Williams.
2. Μην αντιστέκεστε στη σκέψη. Όταν έχετε μια ιδεοληψία, απλώς αποδεχτείτε το. «Μην προσπαθείτε να την κάνετε να εξαφανιστεί».
3. Μην κρίνετε τον εαυτό σας. Να ξέρετε ότι το να έχετε μια παράξενη ή δυσάρεστη σκέψη δεν αποτελεί ένδειξη ότι κάτι σας συμβαίνει.
Πότε να ζητήσετε βοήθεια
Επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας εάν οι ανεπιθύμητες σκέψεις αρχίζουν να διαταράσσουν την καθημερινότητά σας, ιδίως εάν επιβαρύνουν την απόδοσή σας στην εργασία ή επηρεάζουν τις δραστηριότητες που απολαμβάνετε. Βέβαια, ακόμη κι αν οι ιδεοληψίες δεν επηρεάζουν τη ζωή σας σημαντικά, μπορείτε και πάλι να συμβουλευτείτε έναν ειδικό για βοήθεια.
Η γνωστική (ή γνωσιακή) συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί μια συχνά επιτυχημένη στρατηγική, που βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν τις ιδεοληψίες. Η διαδικασία αυτή μπορεί να συμβάλει στο να αλλάξετε κάποια από τα γενικά μοτίβα σκέψης σας, δίνοντάς σας τη δυνατότητα να διαχειριστείτε καλύτερα αυτές τις σκέψεις όταν εμφανίζονται και ενδεχομένως να μειώσετε τη συχνότητά τους.
Ένας άλλος τρόπος να διαχειριστείτε τις ιδεοληψίες είναι εξετάζοντας το υποκείμενο πρόβλημα, όπως το άγχος, το στρες ή ένα ατομικό ιστορικό ψυχικού τραύματος. Μπορεί να είναι χρήσιμο να μοιραστείτε τις συγκεκριμένες σκέψεις που κάνετε, έχετε υπόψη ότι ακόμη κι αν δεν νιώθετε άνετα να τις συζητήσετε λεπτομερώς, ένας ψυχοθεραπευτής είναι σε θέση να σας βοηθήσει. Οι γυναίκες θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν ότι οι παρεισφρύουσες σκέψεις συνήθως δείχνουν καλή ανταπόκριση στην ψυχοθεραπεία, λέει η δρ Bogunovic.
«Έχετε υπόψη ότι μάλλον δεν θα χρειάζεστε βοήθεια για πάντα», επισημαίνει η δρ Williams. «Μπορεί να είναι μια θεραπεία πολύ μικρής διάρκειας».
