Έχετε το χαμόγελο του πατέρα σας, τα ίδια καστανά μάτια με την αδερφή σας και τα σγουρά μαλλιά της γιαγιάς σας. Ωστόσο, την ίδια στιγμή που ευχαριστείτε τα γονίδιά σας για κάποια από τα καλύτερα χαρακτηριστικά σας, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι τα ίδια γονίδια είναι υπεύθυνα και για μερικά όχι και τόσο «ευπρόσδεκτα» κληρονομικά χαρακτηριστικά, όπως ο υψηλότερος κίνδυνος εμφάνισης ορισμένων νοσημάτων.
Οι πιθανότητες να εμφανίσετε καρδιοπάθεια, διαβήτη και καρκίνο μπορεί να είναι υψηλότερες από τον μέσο όρο, εάν στην οικογένειά σας υπάρχει ιστορικό αυτών των παθήσεων.
Αναζητώντας στοιχεία στο ιατρικό ιστορικό της οικογένειάς σας, πιθανόν να μπορέσετε να εντοπίσετε παράγοντες κινδύνου εμφάνισης κάποιας πάθησης στο μέλλον, ίσως ακόμη και να μπορέσετε να τους περιορίσετε, λέει η δρ Jennifer Haas, καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Ξεκινώντας εγκαίρως την εφαρμογή στρατηγικών πρόληψης, μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο.
Συγκέντρωση σημαντικών στοιχείων
Όταν συγκεντρώνετε πληροφορίες σχετικά με το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό σας, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία στα οποία θα πρέπει να δώσετε προτεραιότητα, λέει η δρ Haas.
«Το σημαντικότερο είναι να ρωτήσετε εάν υπάρχει ιστορικό καρκίνου ή χρόνιων νοσημάτων στην οικογένειά σας», εξηγεί. Στα χρόνια νοσήματα συγκαταλέγονται ο διαβήτης, η καρδιοπάθεια, η υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση) και η νόσος Αλτσχάιμερ. Αυτά τα νοσήματα οφείλονται εν μέρει σε γενετικούς παράγοντες, επομένως εάν άλλα μέλη της οικογένειάς σας πάσχουν από αυτά, οι πιθανότητες να τα εμφανίσετε κι εσείς ίσως είναι μεγαλύτερες.
Στις περιπτώσεις που είναι εφικτό, είναι επίσης σημαντικό να συγκεντρώσετε συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με την πάθηση του συγγενούς σας.
Για παράδειγμα, εάν κάποιος στην οικογένειά σας νόσησε από καρκίνο, θα πρέπει να μάθετε σε ποια περιοχή του σώματος εμφανίστηκε αρχικά ο καρκίνος.
«Πολλοί τύποι καρκίνου εξαπλώνονται στο ήπαρ», λέει η δρ Haas. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο ασθενής είχε καρκίνο του ήπατος.
Πρέπει επίσης να ρωτήσετε για την ηλικία του συγγενούς σας κατά τη διάγνωση. «Είναι σημαντικό να γνωρίζετε την ηλικία κατά την οποία εμφανίστηκε η νόσος. Εάν κάποιος συγγενής σας διαγνώστηκε με κάποιο νόσημα ή καρκίνο σε νεαρή ηλικία, θα ήταν ωφέλιμο για εσάς να ξεκινήσετε τον προσυμπτωματικό έλεγχο ή την πρόληψη νωρίτερα από ό,τι συνιστάται γενικά», συμβουλεύει η δρ Haas.
Ενημερώστε τον γιατρό σας εάν στην οικογένειά σας πάσχουν περισσότερα άτομα από την ίδια νόσο και σε ποια ηλικία διαγνώσθηκαν, λέει η δρ Haas.
Πώς να συλλέξετε τις πληροφορίες
Κατά τη συγκέντρωση των στοιχείων του οικογενειακού ιατρικού ιστορικού σας, ξεκινήστε από τα άμεσα μέλη της οικογένειάς σας: τους γονείς και τα αδέλφια, αμφιθαλή και ετεροθαλή. Στη συνέχεια, προχωρήστε με τους παππούδες και τις γιαγιάδες, τις θείες, τους θείους, τα ξαδέλφια και τα ανίψια.
«Πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι μόνο οι εξ αίματος συγγενείς διατρέχουν κοινούς γενετικούς κινδύνους, παρότι οι εξ αγχιστείας συγγενείς μπορεί να εκτίθενται εξίσου σε παράγοντες όπως το παθητικό κάπνισμα, οι οποίοι μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον βαθμό του κινδύνου», λέει η δρ Haas.
Παρότι είναι πιθανόν αρκετά εύκολο να αποφασίσετε ποιον θα μπορούσατε να ρωτήσετε για το οικογενειακό ιστορικό σας, το να μπορέσετε πραγματικά να το κάνετε πολλές φορές αποτελεί σωστή πρόκληση. Ενώ κάποιοι συγγενείς μπορεί να είναι ανοιχτοί και πρόθυμοι να μοιραστούν μαζί σας προσωπικές πληροφορίες, άλλοι μπορεί να θεωρήσουν το αίτημά σας εξαιρετικά αδιάκριτο. Προσεγγίστε το ζήτημα με ευαισθησία και σεβαστείτε τη διαφορετικότητα κάθε ατόμου.
Ακολουθούν μερικές συμβουλές που μπορούν να διευκολύνουν τη διαδικασία.
Αξιοποιήστε τις οικογενειακές συναθροίσεις. Οι οικογενειακές συναθροίσεις την περίοδο των γιορτών είναι μια καλή ευκαιρία να θίξετε το ζήτημα, επειδή όλοι είναι συγκεντρωμένοι στο ίδιο μέρος την ίδια στιγμή.
Ορίστε έναν υπεύθυνο. Η ανάθεση της συγκέντρωσης των πληροφοριών στον «αρχηγό» της οικογένειας μπορεί να είναι μια καλή προσέγγιση. «Σχεδόν κάθε οικογένεια έχει ένα πρόσωπο που ασχολείται με ιστορικά θέματα, το οποίο μπορεί να αποτελέσει μια καλή αφετηρία για να ξεκινήσετε την έρευνά σας», λέει η δρ Haas.
Δοκιμάστε διάφορες μεθόδους. Θα πρέπει να αποφασίσετε κατά πόσον είναι προτιμότερο να μιλήσετε με όλη την οικογένεια συγκεντρωμένη ή με τον καθένα ξεχωριστά. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο ειλικρινείς σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, λέει η δρ Haas. «Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική», προσθέτει.
Επίσης, σκεφτείτε αν είναι καλύτερο να συζητήσετε από κοντά ή είναι προτιμότερο να τους τηλεφωνήσετε ή να τους στείλετε ένα email. Η στρατηγική που θα ακολουθήσετε μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το άτομο στο οποίο απευθύνεστε. Κάποιοι μπορεί να προτιμούν τις κατ’ ιδίαν συζητήσεις, ενώ άλλοι είναι πιο πρόθυμοι να μιλήσουν στο τηλέφωνο ή να στείλουν τις πληροφορίες με email ή να συμπληρώσουν ένα έντυπο διαδικτυακά.
Να είστε σαφείς. Θα πρέπει πάντα να εξηγείτε γιατί ζητάτε πληροφορίες. Εάν οι ερωτώμενοι κατανοήσουν ότι οι πληροφορίες μπορεί να ωφελήσουν και άλλους συγγενείς τους, μπορεί να είναι πιο πρόθυμοι να σας μιλήσουν, λέει η δρ Haas.
Μπορεί επίσης να βοηθήσει, εάν τους εξηγήσετε ότι μπορείτε να μοιραστείτε μαζί τους πληροφορίες σχετικά με ζητήματα υγείας άλλων συγγενών, ούτως ώστε να μπορέσουν και οι ίδιοι να εκτιμήσουν καλύτερα τους δικούς τους κινδύνους.
Σεβαστείτε το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων. Ζητήστε την άδεια του συγγενούς σας πριν αναφέρετε σε άλλους συγγενείς το ιατρικό ιστορικό του. Σεβαστείτε την ιδιωτικότητα κάθε ατόμου, εκτός εάν έχετε συζητήσει συγκεκριμένα σχετικά με την κοινοποίηση πληροφοριών.
Εργαλεία και συμβουλές για την καταγραφή του οικογενειακού ιατρικού ιστορικού σας
Υπάρχουν πολλά εργαλεία και στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν να συντάξετε ένα ολοκληρωμένο οικογενειακό ιατρικό ιστορικό.
Ο επικεφαλής του σώματος υγειονομικών υπηρεσιών των ΗΠΑ δημιούργησε την πλατφόρμα My Family Portrait (https://phgkb.cdc.gov/FHH), ένα διαδικτυακό εργαλείο ειδικά σχεδιασμένο για τη δημιουργία οικογενειακού ιατρικού ιστορικού. Ένα τέτοιο εργαλείο μπορεί να λειτουργήσει ως ένα διαρκώς εξελισσόμενο αποθετήριο πληροφοριών για την οικογένειά σας.
«Το καλό με αυτό είναι ότι μπορεί κανείς να ανατρέξει στις πληροφορίες που τον αφορούν. Επομένως, καθένας έχει μεν διαφορετικό οικογενειακό δέντρο, αλλά υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών με άλλους», λέει η δρ Jennifer Haas, καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο σε περίπτωση που διστάζει κανείς να μοιραστεί τις πληροφορίες του».
Μια άλλη επιλογή είναι η χρήση ενός φακέλου ιατρικού ιστορικού, τον οποίο οι συγγενείς θα συμπληρώνουν και θα μοιράζονται μεταξύ τους. Μπορεί η καταγραφή να γίνεται σε χαρτί ή ο φάκελος να τηρείται ηλεκτρονικά ως έγγραφο Google, λέει η δρ Haas.
Αυτά τα εργαλεία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να σας βοηθήσουν να παρακολουθείτε ποιος συνδέεται μαζί σας βιολογικά και πόσο στενός είναι ο βαθμός συγγένειας – για παράδειγμα, εάν έχετε αμφιθαλή ή ετεροθαλή αδέλφια, λέει. Εάν έχετε υιοθετηθεί, έχετε μικρή οικογένεια ή δεν έχετε πρόσβαση στους βιολογικούς συγγενείς σας, υπάρχουν και πάλι τρόποι με τους οποίους μπορείτε να πάρετε μια ιδέα των γενετικών χαρακτηριστικών σας.
«Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να προμηθευτείτε ένα κιτ εξέτασης DNA, για να αναζητήσετε κοινούς δείκτες νοσημάτων ή να έρθετε σε επαφή με τη βιολογική οικογένειά σας», λέει η δρ Haas. Ωστόσο, λάβετε υπόψη ότι αυτές οι αποφάσεις μπορεί να είναι σύνθετες και θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά, λέει.
