Η έξοδος στον ήλιο μοιάζει λίγο με εξόρμηση για μάχη. Για να προστατεύσετε το δέρμα σας από την επιβλαβή υπεριώδη (UV) ακτινοβολία, θα χρειαστείτε μια πανοπλία (αντηλιακή κρέμα και προστατευτικό ρουχισμό), μια συγκεκριμένη στρατηγική (αποφυγή εξόδου τις μεσημεριανές ώρες) και ένα μέρος για υποχώρηση (σκιά) – ιδίως κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, που η UV ακτινοβολία είναι εντονότερη.
Βέβαια, χρειαζόμαστε λίγο ήλιο στο δέρμα μας, γιατί βοηθάει να ενεργοποιηθεί η παραγωγή βιταμίνης D, να διατηρηθούν τα οστά μας γερά και ενδεχομένως συμβάλλει θετικά στη διάθεσή μας και στην αποφυγή των ασθενειών.
Όμως η έκθεση στη UV ακτινοβολία χωρίς προστασία μπορεί να προκαλέσει καρκίνους του δέρματος.
Οι συχνότεροι από αυτούς είναι οι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος.
Τι είναι;
Με απλά λόγια, οι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος δεν είναι μελανώματα – δεν είναι δηλαδή οι επιθετικοί καρκίνοι του δέρματος, που αντιπροσωπεύουν μόλις το 1% των συνολικών περιστατικών καρκίνου του δέρματος. Ωστόσο, προκαλούν την πλειονότητα των θανάτων από καρκίνο του δέρματος στις ΗΠΑ. Οι εξαιρετικά επιθετικοί μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος είναι σπάνιοι. Οι συνηθέστεροι τύποι, οι οποίοι πλήττουν εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο, εξελίσσονται αργά. Αναπτύσσονται στα βασικά κύτταρα (βασικοκυτταρικά καρκινώματα ή BCC) ή στα πλακώδη κύτταρα (καρκινώματα από πλακώδες επιθήλιο ή SCC).
Οι καρκίνοι αυτοί συνήθως δεν εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος και κατά κανόνα δεν είναι απειλητικοί για τη ζωή. Μπορεί όμως να γίνουν πολύ επικίνδυνοι. «Οι μικροί καρκίνοι του δέρματος μπορεί να αιμορραγούν, να πονάνε και να φθείρουν το δέρμα σας. Εάν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να διαβρώσουν σημαντικές δομές, όπως η μύτη, οι οφθαλμοί, τα οστά ή οι μύες.
Αν μεγαλώσουν πολύ, μπορεί να εξαπλωθούν και, σε σπάνιες περιπτώσεις, να προκαλέσουν θάνατο», αναφέρει η δρ Abigail Waldman, διευθύντρια του χειρουργικού κέντρου Mohs and Dermatologic Surgery Center στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Συμπτώματα
Παρόλο που οι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος μπορεί να αναπτυχθούν οπουδήποτε στο σώμα, συνήθως εμφανίζονται σε περιοχές που έχουν εκτεθεί στον ήλιο, όπως το κεφάλι, το πρόσωπο, ο λαιμός, τα αυτιά, τα χείλη, οι βραχίονες, τα πόδια ή τα χέρια.
Οι καρκίνοι μπορεί να είναι επίπεδες περιοχές που διαφέρουν μόνο λίγο από το υγιές δέρμα ή να έχουν διακριτά χαρακτηριστικά. Τα SCC μπορεί να μοιάζουν με λεπιδώδεις κηλίδες, πληγές με κρούστα ή εξογκώματα που θυμίζουν ρόζους. Τα BCC χαρακτηρίζονται συνήθως από ανυψωμένη περιφέρεια, βυθισμένο κέντρο και ορατά αιμοφόρα αγγεία. Μπορεί επίσης να μοιάζουν με ωχρή ουλή, πληγή που δεν επουλώνεται, ερυθρωπή κηλίδα ή εξόγκωμα, το οποίο μπορεί να έχει διάφορα χρώματα (κόκκινο, μπλε, καφέ ή μαύρο). Τα μελανώματα έχουν συνήθως καφέ, μαύρο ή μπλε χρώμα ή εμφανίζουν ποικιλοχρωμία, οδοντωτή περιφέρεια και ασύμμετρο σχήμα. Μπορεί να είναι επίπεδα ή εξογκωμένα.
Πολλοί άνθρωποι έχουν μικρά καφετιά, μαύρα ή μπλε στίγματα στο δέρμα τους (φακίδες), αλλά το χρώμα τους είναι ομοιόμορφο, τα άκρα τους λεία και το σχήμα τους συμμετρικό. Οι φακίδες μπορούν να εξελιχθούν σε μελανώματα και, επομένως, τα έγχρωμα στίγματα που αρχίζουν να αλλάζουν χρώμα ή σχήμα πρέπει να αξιολογούνται.
Διάγνωση
Τα BCC και SCC συνήθως ανευρίσκονται νωρίς (από εσάς ή τον γιατρό σας), όταν είναι πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν.
Για να θέσει διάγνωση, ο γιατρός σας θα ελέγξει ένα νέο ή μεταβαλλόμενο δερματικό σημάδι κάτω από ισχυρό μεγεθυντικό φακό. Αν η περιοχή δείχνει ύποπτη, ο γιατρός σας μπορεί να αφαιρέσει ένα δείγμα ιστού (βιοψία) και να το στείλει σε εργαστήριο για ανάλυση. Αν το δείγμα είναι θετικό για BCC ή SCC, ο καρκίνος θα πρέπει να αφαιρεθεί. Για τους μεγάλους όγκους ζητήστε από τον γιατρό σας πρόσθετο έλεγχο.
«Για τα SCC που είναι μεγαλύτερα από ένα κέρμα των 25 σεντς (2,4 cm), θα συνιστούσα να ζητήσετε από τον γιατρό σας να εξεταστούν και οι λεμφαδένες σας, προκειμένου να βεβαιωθείτε ότι ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί», προτείνει η δρ Waldman.
Θεραπεία
Η θεραπεία του μη μελανωματικού καρκίνου του δέρματος εξαρτάται από τον τύπο και τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου καρκίνου. «Για παράδειγμα, ένα in situ [εντοπισμένο και μη εξαπλούμενο] SCC στο μάγουλο μπορεί να αντιμετωπιστεί με συνταγογραφούμενη κρέμα. Αντιθέτως, ένα διηθητικό SCC στο μάγουλο θα πρέπει να αφαιρεθεί με επέμβαση Mohs», δηλώνει η δρ Waldman.
Η μικρογραφική επέμβαση Mohs περιλαμβάνει αφαίρεση του καρκίνου ανά μικρά τμήματα κάθε φορά, έτσι ώστε να διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο υγιές δέρμα. Κάθε τμήμα ελέγχεται αμέσως στο μικροσκόπιο. Εάν τα άκρα του είναι ελεύθερα από καρκίνο, δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί άλλο δέρμα.
«Η επέμβαση Mohs φυλάσσεται συνήθως για τους διηθητικούς καρκίνους του δέρματος σε περιοχές που είναι ευαίσθητες από αισθητική άποψη –το πρόσωπο, το τριχωτό της κεφαλής, ο λαιμός– ή λειτουργικές περιοχές, όπως τα χέρια, τα άκρα των ποδιών και τα γεννητικά όργανα ή περιοχές με πολύ επιθετικούς ή μεγάλους όγκους στον κορμό ή στα άκρα», αναφέρει η δρ Waldman.
Αν η επέμβαση Mohs δεν είναι απαραίτητη, ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να αποκοπεί ή να αποξεστεί με χειρουργικά εργαλεία, να καταψυχθεί ή να καταστραφεί με ακτινοβολία. Τα ενθαρρυντικά νέα είναι ότι τα περισσότερα SCC και BCC μπορούν να ιαθούν αν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.
Αναπτύξτε ένα σχέδιο μάχης
Το καλύτερο όπλο για την καταπολέμηση του καρκίνου είναι μια αυστηρή μέθοδος πρόληψης και ανίχνευσης. Θα πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα:
Κάλυψη. Εφαρμόστε αντηλιακό με δείκτη προστασίας (SPF) 30 έως 50 πριν βγείτε έξω. Προστατέψτε τα χείλη σας με ειδικό αντηλιακό προϊόν. Εάν είναι δυνατόν, φοράτε μπλούζα με μακριά μανίκια, παντελόνι, καπέλο με φαρδύ γείσο, γυαλιά ηλίου, παπούτσια και κάλτσες.
Αποφύγετε το άμεσο ηλιακό φως. Μείνετε μακριά από τον ήλιο τις ώρες που η ακτινοβολία είναι πιο έντονη (μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ.) και αναζητήστε σκιά όσο το δυνατόν περισσότερο.
Να είστε σχολαστικοί με την ανίχνευση. Προγραμματίστε ετήσιους δερματικούς ελέγχους με τον γιατρό σας και εξετάστε και μόνοι σας το δέρμα σας στο σπίτι κάθε μήνα. Μην ξεχνάτε το τριχωτό της κεφαλής και όλες τις πίσω επιφάνειες του σώματός σας. Ένας καθρέφτης (ή το αγαπημένο σας πρόσωπο) μπορεί να σας βοηθήσει να ελέγξετε την πλάτη σας και άλλες περιοχές που δεν μπορείτε να δείτε καλά.
Δράστε προληπτικά. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας αν δείτε οποιοδήποτε δερματικό σημάδι που δείχνει ύποπτο. «Πρέπει να σας δούμε προτού οι όγκοι αυξηθούν και γίνουν προβληματικοί», δηλώνει η δρ Waldman.
