Σε όλους μας έχει τύχει να στραβοκαταπιούμε ή να αισθανθούμε ότι η τροφή ή το νερό έχουν «λοξοδρομήσει». Εάν όμως δυσκολεύεστε συστηματικά να καταπιείτε και έχετε την αίσθηση ότι κάτι έχει κολλήσει στον λαιμό σας ή αν πονάτε όταν καταπίνετε, αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει κάποιο υποκείμενο πρόβλημα.
«Η ικανότητα σωστής κατάποσης δεν χάνεται ξαφνικά με την ηλικία. Επομένως, οι δυσκολίες στην κατάποση θα μπορούσαν να μαρτυρούν ότι κάτι δεν πάει καλά και ότι θα πρέπει να το ελέγξετε», δηλώνει ο δρ Kyle Staller, γαστρεντερολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
«Η δυσκολία στην κατάποση μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μειωμένη πρόσληψη τροφής ή σε αντικατάσταση των θρεπτικών τροφών με πιο ανθυγιεινές, απλά και μόνο επειδή η κατάποσή τους είναι πιο εύκολη».
Υπάρχουν δύο τύποι προβλημάτων στην κατάποση. Η δυσκολία στην κατάποση ονομάζεται δυσφαγία. Η επώδυνη κατάποση (πόνος κατά την κατάποση) ονομάζεται οδυνοφαγία. Οι δύο καταστάσεις μπορεί να συνυπάρχουν ή να υπάρχουν ξεχωριστά. Ας δούμε τι συμβαίνει στην καθεμία από αυτές.
Δυσφαγία
Η δυσκολία στην κατάποση διακρίνεται σε δύο γενικές κατηγορίες: στοματοφαρυγγική και οισοφαγική. «Μπορούν να γίνουν κατανοητές ως εξής: προτού ξεροκαταπιείτε και αφού ξεροκαταπιείτε», εξηγεί ο δρ Staller.
Στη στοματοφαρυγγική δυσφαγία (προτού ξεροκαταπιείτε), δυσκολεύεστε να μετακινήσετε τη μασημένη τροφή προς το πίσω μέρος του λαιμού για να μπορέσετε να την καταπιείτε.
Αυτό συνήθως προκαλείται από κάποια νευρολογική διαταραχή η οποία μπορεί να εξασθενήσει ή να βλάψει τους μυς του λαιμού, όπως η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος του Χάντινγκτον, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η αμυατροφική ετερόπλευρη σκλήρυνση (νόσος του Lou Gehrig) και η μυϊκή δυστροφία.
Οι μύες που εμπλέκονται στην κατάποση μπορεί επίσης να μη λειτουργούν σωστά εξαιτίας ενός εγκεφαλικού επεισοδίου ή ενός τραυματισμού της κεφαλής.
Επίσης, η στοματοφαρυγγική δυσφαγία μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο της κεφαλής, του αυχένα, του στόματος ή του θυρεοειδούς, αν και η περίπτωση αυτή είναι πιο σπάνια.
Στην οισοφαγική δυσφαγία (αφού ξεροκαταπιείτε), έχετε την αίσθηση ότι κάτι έχει κολλήσει στον λαιμό σας όταν καταπίνετε. Μπορεί επίσης να αισθάνεστε ότι η τροφή κολλάει στον θώρακά σας καθώς κατεβαίνει προς τα κάτω.
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως προκαλούνται από στένωση, φλεγμονή ή παθολογικές συσπάσεις των μυών του οισοφάγου – του μήκους 25 εκατοστών ελαστικού μυϊκού σωλήνα ο οποίος συνδέει το πίσω μέρος του λαιμού (τον φάρυγγα) με το στομάχι. Ορισμένες από τις παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν αυτές τις αλλαγές είναι οι εξής:
Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ). Η ΓΟΠ εμφανίζεται όταν τα οξέα του στομάχου ρέουν προς τα πάνω στον οισοφάγο, ερεθίζοντας τον βλεννογόνο που τον καλύπτει εσωτερικά. Με την πάροδο του χρόνου, ο ερεθισμός μπορεί να προκαλέσει ουλές, που στενεύουν τον οισοφάγο στην περιοχή κοντά στο στομάχι.
Δυσκινησία του οισοφάγου. Σε αυτή την πάθηση, οι μύες του οισοφάγου δεν συσπώνται φυσιολογικά μετά την κατάποση. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες, αλλά η παλινδρόμηση οξέων θα μπορούσε να είναι ο πυροδότης. Τα άτομα με δυσκινησία του οισοφάγου έχουν συνήθως δυσφαγία, αλλά οι συσπάσεις μπορεί επίσης να είναι επώδυνες.
Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα. Σε αυτή τη φλεγμονώδη πάθηση, που προκαλείται από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού, ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων, που ονομάζονται ηωσινόφιλα, συσσωρεύονται στον βλεννογόνο που επενδύει εσωτερικά τον οισοφάγο. Ο οισοφάγος εμφανίζει φλεγμονή και μπορεί να πρηστεί και να στενέψει, δυσκολεύοντας την κατάποση.
Αχαλασία. Αυτή είναι μια σπάνια διαταραχή, κατά την οποία ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας –μια δομή που μοιάζει με βαλβίδα και βρίσκεται στο όριο οισοφάγου και στομάχου– δεν καταφέρνει να χαλαρώσει και να ανοίξει αρκετά ώστε να περάσει η τροφή. Επιπλέον, οι μύες του οισοφάγου δεν συσπώνται σωστά, έτσι ώστε να προωθήσουν την τροφή προς τα κάτω.
Οδυνοφαγία
Κατά την οδυνοφαγία, αισθάνεστε πόνο ή έχετε μια αίσθηση καύσου (καψίματος) στον λαιμό ή στον οισοφάγο όταν καταπίνετε.
Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως οισοφαγίτιδα, ΓΟΠ, οισοφαγική δυσκινησία και λοιμώξεις. Ορισμένα φάρμακα, όπως το αντιβιοτικό δοξυκυκλίνη, μπορούν επίσης να προκαλέσουν ερεθισμό, που καθιστά την κατάποση επώδυνη.
Κάντε τις απαραίτητες εξετάσεις
Υπάρχουν αρκετές εξετάσεις που βοηθούν τον γιατρό να διαγνώσει τα προβλήματα κατάποσης. Για παράδειγμα, μπορεί να σας ζητηθεί να πιείτε μια λευκή ουσία που είναι γνωστή ως βάριο, αναμεμειγμένη με νερό. Το υγρό επικαλύπτει τον οισοφάγο και βοηθά τον γιατρό να παρατηρήσει το σχήμα του σε μια ακτινογραφία. Η εξέταση του pH μπορεί να καθορίσει αν το επίπεδο των οξέων στον οισοφάγο σας είναι πολύ υψηλό, οδηγώντας σε διάγνωση ΓΟΠ.
Ορισμένες φορές απαιτούνται κάποιες εξειδικευμένες διαδικασίες. Κατά την ενδοσκόπηση, ο γιατρός προωθεί έναν μακρύ, εύκαμπτο σωλήνα από το στόμα σας έως χαμηλά στον λαιμό σας. Στην άκρη του σωλήνα υπάρχει μια μικροσκοπική κάμερα που βοηθά τον γιατρό να δει τυχόν αποφράξεις ή κάποια φλεγμονή στον οισοφάγο.
Με το όργανο αυτό μπορεί επίσης να λάβει μικρά δείγματα ιστού που θα αναλυθούν στο μικροσκόπιο, βοηθώντας να εντοπιστεί η αιτία του προβλήματος κατάποσης.
Με τη μανομετρία του οισοφάγου, ο γιατρός λαμβάνει μετρήσεις της πίεσης εντός του οισοφάγου, προκειμένου να δει πόσο καλά λειτουργούν οι οισοφαγικοί μύες και ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας.
Για τη διαδικασία αυτή, ένας εύκαμπτος σωλήνας διαμέτρου περίπου 4 χιλιοστών προωθείται μέσω της μύτης προς τον οισοφάγο και έως το εσωτερικό του στομάχου.
Πολλές επιλογές
Η θεραπεία τόσο της δυσφαγίας όσο και της οδυνοφαγίας εξαρτάται από την αιτία. Για παράδειγμα, η ΓΟΠ αντιμετωπίζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής και αντιόξινα.
Στη δυσκινησία του οισοφάγου, το έλαιο μέντας (βλ. «Η μέντα μπορεί να βοηθήσει τα γεύματα να κατέβουν»), τα αντιόξινα και ορισμένα αντικαταθλιπτικά μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα. Για την αχαλασία, μπορεί να γίνει διάταση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα μέσω ενδοσκοπικής ή χειρουργικής επέμβασης.
Εάν η αιτία είναι νευρολογική, ο γιατρός σας μπορεί να σας παραπέμψει σε λογοθεραπευτή ή σε κάποιον ειδικό σε θέματα κατάποσης. Ο ειδικός αυτός θα σας καθοδηγήσει να εκτελέσετε ασκήσεις οι οποίες ενδυναμώνουν τους μυς που σχετίζονται με την κατάποση και βελτιώνουν τον συντονισμό.
Επιπλέον, ίσως πρέπει να μάθετε να τοποθετείτε το σώμα σας ή το κεφάλι σας με συγκεκριμένο τρόπο που βοηθά στην κατάποση της τροφής. Ενδέχεται επίσης να πρέπει να τροποποιήσετε τη διατροφή σας – αποφεύγοντας τις τροφές που είναι δύσκολες στην κατάποση και αντικαθιστώντας τες με τροφές με πιο μαλακή υφή ή προσθέτοντας περισσότερες υγρές επιλογές, όπως σμούθι και σούπες.
Γιατί «τρέχει» η μύτη σας όταν κάνει κρύο;
Το να συναχωθείτε τον χειμώνα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είστε άρρωστοι. Συνήθως δείχνει απλώς ότι η μύτη σας κάνει καλά τη δουλειά της. Η μύτη θερμαίνει, φιλτράρει και υγραίνει τον εισπνεόμενο αέρα προτού αυτός φτάσει στους πνεύμονες. Τα οστά της μύτης καλύπτονται από μεμβράνες με πλούσια αιμάτωση. Οι μεμβράνες αυτές καλύπτουν εσωτερικά τις ρινικές κοιλότητες και η ροή αίματος κρατά την περιοχή ζεστή.
Όταν αναπνέετε κρύο αέρα, οι ρινικές μεμβράνες εκκρίνουν νερό και βλέννα. Είναι σαν μια μικρογραφία του μπάνιου σας, όπου οι ατμοί κάνουν τα πλακάκια στους τοίχους να στάζουν υγρασία. Όσο πιο ψυχρός και ξηρός είναι ο αέρας, τόσο περισσότερο νερό και βλέννα παράγονται, οδηγώντας σε εντονότερο συνάχι
και σε περισσότερα χαρτομάντιλα.
Αυτός είναι επίσης ο λόγος που ένα ζεστό ντους ή μπάνιο βοηθά να καθαρίσουν οι ρινικές κοιλότητες και να στεγνώσει η μύτη. Επιτρέπει στις μεμβράνες να σταματήσουν να εκκρίνουν βλέννα, καθώς ήδη εισπνέετε υγρό, θερμό αέρα.
Η μύτη σας «τρέχει» για εντελώς διαφορετικούς λόγους όταν έχετε αρπάξει κάποιο κρυολόγημα. Ο οργανισμός σας παράγει επιπλέον βλέννα ώστε να απομακρυνθούν οι μικροοργανισμοί που προκαλούν το κρυολόγημα κάθε φορά που φυσάτε τη μύτη σας. Το χρώμα της βλέννας μπορεί να αλλάξει καθώς το κρυολόγημα χειροτερεύει. Τα λευκά αιμοσφαίρια που καταπολεμούν μια λοίμωξη μπορεί να κάνουν τη βλέννα θολή, κίτρινη ή πράσινη.
Ανεξαρτήτως χρώματος της βλέννας, το κρυολόγημα προκαλείται από ιούς, επομένως τα αντιβιοτικά δεν θα βοηθήσουν. Πάρτε καλύτερα ένα μη συνταγογραφούμενο φάρμακο που αντιμετωπίζει τα συμπτώματά σας, όπως ένα παυσίπονο ή ένα αποσυμφορητικό. (Διαβάστε τις οδηγίες, για να βεβαιωθείτε ότι τα συστατικά είναι ασφαλή για εσάς ή ρωτήστε τον γιατρό σας.) Επιπλέον, βοηθήστε τη μύτη σας να στεγνώσει, κάνοντας τακτικά μπάνιο ή ντους με πολύ ατμό.
Η μέντα μπορεί να βοηθήσει τα γεύματα να κατέβουν
Η λήψη ελαίου μέντας πριν από το φαγητό μπορεί να βοηθήσει στα προβλήματα κατάποσης, σύμφωνα με μελέτη του 2019 που δημοσιεύτηκε στο Digestive Diseases and Sciences. Τα άτομα με οισοφαγικές διαταραχές που είχαν δυσκολία στην κατάποση παρατήρησαν βελτίωση όταν έλαβαν έλαιο μέντας (σε αυτή την περίπτωση, δύο καραμέλες μέντας) πριν από τα γεύματα.
Δεν είναι σαφές ποια ποσότητα μέντας είναι η ιδανική. Και ενώ το έλαιο μέντας είναι γενικά ασφαλές όταν λαμβάνεται στις συνιστώμενες δόσεις, ίσως είναι καλύτερα να ρωτήσετε τον γιατρό σας προτού τη χρησιμοποιήσετε, ιδίως εάν έχετε ΓΟΠ, καθώς η μέντα μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
