Η ισορροπία του ανθρώπου φθίνει καθώς γερνά, με συνέπεια να εκτίθεται σε κινδύνους. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με ένα μείγμα προβλημάτων που τελικά αυξάνουν το ενδεχόμενο πτώσεων, οι οποίες αποτελούν μία από τις κύριες αιτίες κατάγματος στο ισχίο, τραυματισμού της κεφαλής και ανικανότητας.
«Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να αντιδράσετε, αναγνωρίζοντας τους παράγοντες που διαταράσσουν την ισορροπία και να τους αντιμετωπίσετε. Καθετί που κάνουμε για να διατηρήσουμε την υγεία, την εγρήγορση, τη φυσική κατάσταση και την κινητικότητά μας θα επιβραδύνει τη διαταραχή της ισορροπίας μας», εξηγεί ο δρ Steven Rauch, ιατρικός διευθυντής του Κέντρου Ισορροπίας και Αιθουσαίου Συστήματος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ κέντρο ΩΡΛ, Massachusetts Eye and Ear.
Τι είναι η ισορροπία;
Η ισορροπία σας ελέγχεται από ένα «θαυματουργό» σύστημα, στο οποίο συμμετέχει ολόκληρο το σώμα.
«Τα μάτια σάς ενημερώνουν για το πού βρίσκεστε μέσα στον χώρο. Όργανα ισορροπίας στα αυτιά αναγνωρίζουν τις κινήσεις του κεφαλιού σας. Νεύρα στέλνουν πληροφορίες σχετικά με τη θέση του σώματός σας. Όλα αυτά τα σήματα από τα μάτια, τα αυτιά και τα νεύρα φθάνουν στον εγκέφαλο, ο οποίος τα επεξεργάζεται και στη συνέχεια στέλνει μηνύματα προς τα αισθητήρια νεύρα, τους μυς και τις αρθρώσεις που υποστηρίζουν τη διατήρηση της ισορροπίας σας.
Το αποτέλεσμα: μπορείτε να περπατάτε, να διατηρείτε σταθερό το βλέμμα ενώ κινείστε ή να παραμένετε όρθιοι εάν σκοντάψετε», εξηγεί ο δρ Rauch.
Αυτά τα διαφορετικά μέρη του συστήματος ισορροπίας μας φθίνουν με την ηλικία. «Η όραση και η ακοή δεν λειτουργούν τόσο καλά πλέον, τα μηνύματα στα νεύρα μπορεί να αλλοιώνονται, οι μύες συρρικνώνονται και εξασθενούν, ο αρθρώσεις φθείρονται και ο εγκέφαλός σας μπορεί να μην προσαρμόζεται το ίδιο γρήγορα ώστε να διατηρείτε την ισορροπία σας», λέει ο δρ Rauch.
Κίνδυνοι για την ισορροπία που σχετίζονται με την υγεία
Πολλές παθήσεις είναι δυνατό να επηρεάσουν την ισορροπία σας. Ακολουθούν μερικές από αυτές.
Προβλήματα όρασης. Οφθαλμολογικές παθήσεις είναι πιθανό να μειώσουν την ικανότητα διαβίβασης στον εγκέφαλο πληροφοριών που αφορούν τη θέση του σώματός σας. Ειδικότερα, τρεις είναι οι παθήσεις που παρουσιάζονται συχνότερα με τα χρόνια: ο καταρράκτης (στον οποίο οι φακοί των οφθαλμών θολώνουν), το γλαύκωμα (που προκαλεί απώλεια της πλευρικής όρασης) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (η οποία καταστρέφει την κεντρική όραση).
Παθήσεις του έσω ωτός. Ορισμένες παθήσεις μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στα όργανα που ρυθμίζουν την ισορροπία και να προκαλέσουν την αίσθηση ότι όλα γυρίζουν (ίλιγγο). Τρεις είναι οι πιο συχνές παθήσεις: ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης (που προκαλείται από τη μετακίνηση κρυστάλλων στο αυτί), οι λοιμώξεις (ωτίτιδες) του έσω ωτός και η νόσος Ménière (κατά την οποία η αυξημένη συσσώρευση υγρού προκαλεί πίεση και βλάβη στο αυτί).
Νευροπάθεια. Αυτός ο τύπος βλάβης των νεύρων συχνά προκαλείται από τον σακχαρώδη διαβήτη ή από τη συμπίεση νεύρων στη σπονδυλική στήλη, χαρακτηρίζεται από μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή πόνο στα άκρα και περιορίζει την ικανότητα του εγκεφάλου σας να αισθάνεται τα πόδια και τα πέλματά σας.
Παθήσεις του ποδιού. Οτιδήποτε επηρεάζει τον τρόπο που βαδίζετε, επηρεάζει την ισορροπία σας, είτε πρόκειται για πρόβλημα στο πέλμα (διαβάστε το άρθρο «Το πρόβλημα των πελμάτων που απειλεί την κινητικότητά σας» στη σελ. 4) είτε για πλατυποδία και πόνο στην καμάρα του ποδιού.
Ορθοστατική υπόταση. Αυτό σημαίνει ότι η πίεσή σας πέφτει τόσο πολύ και απότομα όταν σηκώνεστε σε όρθια θέση, που μπορεί να αισθανθείτε ζάλη και να πέσετε. Η κατάσταση αυτή είναι συχνότερη στα ηλικιωμένα άτομα και μπορεί να αποτελεί παρενέργεια φαρμάκων.
Ήπια έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας. Αυτή η ελαφριά αλλά αισθητή μεταβολή στη μνήμη και στην ικανότητα σκέψης αποτελεί μερικές φορές πρόδρομο της άνοιας. Η πάθηση μπορεί να επηρεάσει την προσοχή σας, τον χρόνο αντίδρασης και την ικανότητά σας να έχετε ακριβή αίσθηση της θέσης σας στον χώρο.
Σχετιζόμενοι με φάρμακα κίνδυνοι για την ισορροπία
Πολλά φάρμακα μπορεί να σας προκαλέσουν ελαφριά ζάλη και απώλεια ισορροπίας. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:
– ορισμένα αντικαταθλιπτικά,
– φάρμακα για την καταπολέμηση του άγχους, όπως οι βενζοδιαζεπίνες,
– αντιισταμινικά,
– αντιυπερτασικά φάρμακα, όπως οι αναστολείς ΜΕΑ, οι ανταγωνιστές υποδοχέων αγγειοτασίνης (ARBs) και οι βήτα αποκλειστές,
– αντιδιαβητικά φάρμακα, όπως η ινσουλίνη, η γλιπιζίδη και η γλιβενκλαμίδη,
– φάρμακα κατά της αρρυθμίας,
– συνταγογραφούμενα αναλγητικά, όπως τα οπιοειδή,
– φάρμακα κατά της αϋπνίας, όπως κατασταλτικά και υπνωτικά.
Σχετιζόμενοι με το περιβάλλον κίνδυνοι για την ισορροπία
Υπάρχουν κίνδυνοι στο περιβάλλον σας που απειλούν την ισορροπία σας και είναι πιθανό να σας κάνουν να σκοντάψετε και να πέσετε. Προσέξτε τα παρακάτω:
Κίνδυνοι εκτός σπιτιού, όπως παγωμένα πεζοδρόμια, ανώμαλο οδόστρωμα, πεζοδρόμια ή χώροι στάθμευσης με κακό φωτισμό, μονοπάτια με εμπόδια, όπως θάμνοι ή επιφανειακές ρίζες δέντρων.
Κίνδυνοι εντός σπιτιού, όπως αντικείμενα πεσμένα στο πάτωμα, χαλάκια, διάδρομοι ή κλιμακοστάσια με κακό φωτισμό, έπιπλα που εμποδίζουν την κίνηση στον χώρο, προεκτάσεις καλωδίων, χαλιά που δεν στρώνουν καλά, ασταθείς χειρολαβές, ολισθηρό πάτωμα στο μπάνιο, σκαλοπάτια που χρειάζονται επισκευή και πλακάκια.
Κατοικίδια που μπορεί να μπερδευτούν στα πόδια σας, όπως γάτες και μικροί σκύλοι.
Παπούτσια που δεν έχουν καλή εφαρμογή, τα οποία είναι πιθανό να εμποδίζουν την αίσθηση του εδάφους κάτω από τα πόδια σας, όπως παπούτσια που είναι πολύ χαλαρά ή μαλακά.
Τι μπορείτε να κάνετε
Πολλά είναι αυτά που μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε την ισορροπία σας και να μειώσετε τον κίνδυνο πτώσεων. Ξεκινήστε από το σπίτι σας: απαλείψτε τους κινδύνους και χρησιμοποιήστε αντιολισθητικά εξαρτήματα και εξοπλισμό.
«Εγκαταστήστε λαβές στην μπανιέρα και κοντά στη λεκάνη της τουαλέτας, αντιολισθητικές επιφάνειες σε σημεία που βρέχονται, φωτισμό ανάγκης, ώστε να μη σκοντάφτετε στα έπιπλα τη νύχτα, και κουπαστές κατάλληλες για το βάρος σας», συμβουλεύει ο δρ Rauch. Ρωτήστε τον γιατρό σας εάν κάποιο από τα προβλήματα της υγείας σας ή τα φάρμακα που λαμβάνετε μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο πτώσεων. Ρωτήστε εάν θα σας ωφελούσε η φυσικοθεραπεία και εάν ένα βοήθημα για το περπάτημα (όπως ένα μπαστούνι ή ένας περιπατητήρας) θα μπορούσε να βελτιώσει την ισορροπία σας.
Φοράτε υποστηρικτικά παπούτσια με κορδόνια, ώστε να τα δένετε εφαρμοστά στα πόδια σας.
Βελτιώστε τις δεξιότητές σας στην ισορροπία θέτοντας ασφαλείς προκλήσεις στον εαυτό σας.
«Σταθείτε στο ένα πόδι όταν βουρτσίζετε τα δόντια σας το πρωί και στο άλλο πόδι όταν τα βουρτσίζετε το βράδυ, κρατώντας τον νιπτήρα για υποστήριξη. Χρησιμοποιείτε τις σκάλες αντί του ανελκυστήρα. Και γυμναστείτε: περπατήστε, κάντε ποδήλατο, τάι τσι ή γιόγκα, ή χορέψτε», παροτρύνει ο δρ Rauch.
«Χρησιμοποιήστε την ισορροπία σας, γιατί αναμφίβολα η καλή ισορροπία είναι θέμα εξάσκησης. Εάν δεν τη χρησιμοποιείτε, θα τη χάσετε».
Δοκιμάστε αυτή την άσκηση ισορροπίας
Σταθείτε όρθιοι με τα πόδια ενωμένα και τα χέρια στο πλάι του σώματος. Λυγίστε το δεξί σας γόνατο, σηκώνοντας το πέλμα του ίδιου ποδιού αρκετά εκατοστά από το πάτωμα, και ισορροπήστε στο αριστερό σας πόδι. Μείνετε σε αυτή τη θέση και μετά κατεβάστε το πέλμα και επανέλθετε στην αρχική θέση. Τώρα δοκιμάστε την άσκηση με το αριστερό σας πόδι. Επαναλάβετε 10 φορές για κάθε πόδι.
