Mερικές φορές έχετε την αίσθηση ότι όλα στη ζωή σας είναι υπό έλεγχο. Άλλοτε, όμως, όχι. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι παλεύουν εν μέσω πανδημίας, όντας αβέβαιοι για το τι τους επιφυλάσσει το μέλλον.
Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, η απώλεια του ελέγχου προκαλεί έναν ιδιαίτερα ισχυρό τύπο άγχους και μπορεί να μειώσει την ικανότητά του να εκτιμά με ακρίβεια τον κίνδυνο.
Έτσι εξηγείται γιατί ίσως ανησυχεί κανείς περισσότερο μήπως συναντήσει καρχαρία ενώ κολυμπάει παρά για το αν επιστρέφει στο σπίτι του οδηγώντας υπό την επήρεια οινοπνεύματος – παρότι το τελευταίο είναι πολύ πιο ριψοκίνδυνο, λέει η Andrea Roberts, ανώτερη επιστημονική ερευνήτρια στο Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγείας της Σχολής Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ.
«Παρότι η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, μπορεί παρ’ όλα αυτά η πιθανότητα να συναντήσει καρχαρία να μοιάζει πιο ανησυχητική, επειδή νιώθει ότι πρόκειται για μια κατάσταση την οποία μπορεί να ελέγξει λιγότερο», λέει.
Η πανδημία είναι ένα παράδειγμα αγχωτικής κατάστασης, την οποία δεν μπορείτε να ελέγξετε, παρόμοια όμως μπορεί να είναι και τα συναισθήματα εάν έχετε να αντιμετωπίσετε μια ασθένεια, όπως ο καρκίνος. Οι γυναίκες διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης διαταραχής μετατραυματικού στρες μετά τη διάγνωση καρκίνου, όχι μόνο λόγω του άγχους που προκαλεί η βίωση αυτής της κατάστασης, αλλά και μετά τη θεραπεία, λόγω της ανησυχίας επανεμφάνισής του, λέει η Roberts.
Το άγχος που οφείλεται στην έλλειψη ελέγχου μπορεί επίσης να πυροδοτηθεί από την οικονομική αβεβαιότητα ή τα προβλήματα στις σχέσεις. «Η διάρκεια της αβεβαιότητας μπορεί επίσης να παίζει ρόλο», λέει η Archana Basu, ψυχολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital και επιστημονική ερευνήτρια στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Για παράδειγμα, η πανδημία είναι σε εξέλιξη εδώ και πολλούς μήνες, και πολλοί από εμάς νιώθουμε μια “κόπωση” στη λήψη αποφάσεων». Έχει μεσολαβήσει μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας και αλλαγών στην αξιολόγηση των κινδύνων. Η πανδημία μάς έχει επηρεάσει με ποικίλους τρόπους, κάνοντας πολλούς από εμάς να νιώθουμε εξουθενωμένοι».
Είναι απίθανο να καταφέρετε ποτέ να ζήσετε σε έναν κόσμο όπου θα μπορείτε να έχετε τον πλήρη έλεγχο ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν, ωστόσο, τρόποι να μειώσετε τον βαθμό της αβεβαιότητας. Παρακάτω θα βρείτε μερικές χρήσιμες συμβουλές.
Επικεντρωθείτε σε ό,τι μπορείτε να ελέγξετε και όχι σε ό,τι δεν μπορείτε. Ίσως να μην μπορείτε να σταματήσετε την πανδημία της Covid-19, αλλά μπορείτε να λάβετε μέτρα για να προστατεύσετε τον εαυτό σας καλύτερα, όπως να εμβολιαστείτε και να φοράτε μάσκα σε κλειστούς χώρους, όταν η μετάδοση στην κοινότητα είναι αυξημένη.
«Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι στο παρελθόν έχετε υπάρξει αποτελεσματικοί», λέει η Basu. «Μπορεί να μην έχουμε όλες τις απαντήσεις, αλλά μπορούμε να βρούμε μερικές λύσεις ή τρόπους ώστε να λαμβάνουμε περισσότερες πληροφορίες».
Ακολουθήστε μια προσέγγιση απλούστευσης σε όλους τους τομείς. Όταν η ζωή σάς καταβάλλει, κάντε περικοπές. «Σκεφτείτε τι μπορείτε να αναβάλετε, να περιορίσετε ή ίσως και να παρακάμψετε εντελώς», λέει η Basu.
«Σε ποιες περιπτώσεις μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα πιο απλά ή πιο αποτελεσματικά για εμάς τους ίδιους; Πώς θα μπορέσουμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας το δώρο του χρόνου, της ανάπαυσης ή έστω της προσωρινής ανακούφισης που μας προσφέρει η δυνατότητα να λάβουμε έστω και μία απόφαση λιγότερη», λέει.
Θέστε υγιεινά όρια. Είναι φυσιολογικό να θέλετε να αναζητήσετε πληροφορίες όταν νιώθετε αβεβαιότητα. «Μας δίνουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουμε μια κατάσταση και να κάνουμε επιλογές», λέει η Basu.
Αλλά το να κάνετε ασταμάτητα τις ίδιες σκέψεις, να περνάτε υπερβολικό χρόνο στο διαδίκτυο, αναζητώντας πληροφορίες ή διαβάζοντας τη μία αρνητική είδηση μετά την άλλη (ελέγχοντας συνεχώς κάθε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρά το γεγονός ότι επιτείνουν το άγχος σας), δεν βοηθάει.
«Αυτό μπορεί να σας συμβαίνει εάν νιώθετε συχνά ότι θα προτιμούσατε να κάνετε κάτι άλλο από αυτό που κάνετε, αλλά συνεχίζετε να το κάνετε ούτως ή άλλως», λέει η Roberts. Θέστε όρια και περιορισμούς στον χρόνο που αφιερώνετε σε αυτή τη δραστηριότητα. Για να σπάσετε αυτόν τον φαύλο κύκλο, προσπαθήστε να απομακρυνθείτε από τη δραστηριότητα έστω και για ένα λεπτό.
«Αποστασιοποιηθείτε σωματικά», λέει η Roberts. «Στη συνέχεια, προσπαθήστε να κατανοήσετε τα συναισθήματά σας».
Μπορείτε να αποφασίσετε να επιστρέψετε ξανά στην ίδια δραστηριότητα, αλλά με την προσωρινή απομάκρυνσή σας αναγκάζεστε να αναγνωρίσετε ότι έχετε λάβει ενεργά την απόφαση να συνεχίσετε.
Επαναπροσδιορίστε την κατάσταση. Θυμηθείτε ότι η αβεβαιότητα δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε αρνητική εξέλιξη, λέει η Basu. «Αβεβαιότητα σημαίνει απλώς ότι τη δεδομένη αυτή στιγμή δεν γνωρίζουμε αρκετά. Μπορούμε να θυμίσουμε στον εαυτό μας ότι η αβεβαιότητα μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την επίτευξη θετικής αλλαγής», λέει.
Αποδεχτείτε την αβεβαιότητα. «Τόσο η πανδημία όσο και οι ζωές μας γενικότερα περικλείουν πολλά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα και έλλειψη ελέγχου», λέει η Basu. «Η αποδοχή της αβεβαιότητας είναι το κλειδί στην αντιμετώπιση». Να έχετε όμως υπόψη σας ότι αυτή είναι μια δεξιότητα που απαιτεί εξάσκηση για να την κατακτήσετε.
Φροντίστε την ψυχική υγεία σας γενικότερα. Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να αναζητήσετε υποστήριξη από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ειδικότερα εάν ανησυχείτε διαρκώς σε βαθμό που να επηρεάζονται οι σχέσεις σας ή η ικανότητά σας να εργαστείτε, να ανταποκριθείτε στα μαθητικά ή φοιτητικά σας καθήκοντα ή να εκπληρώσετε άλλες υποχρεώσεις, λέει η Basu.
Ένα πρώτο χρήσιμο βήμα είναι να μιλήσετε με τον οικογενειακό γιατρό σας.
