Εκτός κι αν τύχει να εισπνεύσετε τα καυσαέρια λεωφορείου ή φορτηγού, το πιθανότερο είναι ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν θα σας απασχολεί και πολύ συχνά. Μολονότι συνήθως την παραβλέπουμε, η ρύπανση συμβάλλει σημαντικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, σύμφωνα με μια ανασκόπηση η οποία δημοσιεύθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine (NEJM).
Αν και ο αέρας που αναπνέουμε είναι πολύ καθαρότερος σήμερα από ό,τι ήταν πριν από 50 χρόνια, εξακολουθεί να είναι μολυσμένος κυρίως από άοσμα, αόρατα αέρια και μικροσκοπικά σωματίδια, τα οποία παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων. Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, τα χαλυβουργεία και οι εξατμίσεις των οχημάτων αποτελούν τους κύριους ρυπογόνους παράγοντες. Ο καπνός από δασικές πυρκαγιές −ειδικά οι εκτεταμένες πυρκαγιές, όπως αυτές οι οποίες κατέστρεψαν τα δάση της δυτικής ακτής των ΗΠΑ αλλά και άλλων περιοχών του πλανήτη τα τελευταία χρόνια− επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εκτιμούν σωστά τις επιπτώσεις της κακής ποιότητας του αέρα για την υγεία, λέει ο δρ Murray Mittleman, καθηγητής Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Ακόμη και σε σχετικά καθαρές πόλεις, οι οποίες συμμορφώνονται με τα πρότυπα του αμερικανικού Οργανισμού Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) για την ποιότητα του αέρα, τα σχετικά χαμηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού», αναφέρει.
Μικροσκοπικά σωματίδια, τεράστια προβλήματα
Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα σωματίδια με διάμετρο κάτω των 2,5 micron, τα οποία είναι γνωστά ως PM2.5. Είναι τόσο μικροσκοπικά, ώστε δεν συγκρατούνται από τα φίλτρα τα οποία βρίσκονται στη μύτη και στο ανώτερο τμήμα της αναπνευστικής οδού, αποτελώντας φυσική άμυνα του οργανισμού κατά των αερομεταφερόμενων επιμολυντικών παραγόντων. Τα σωματίδια εισχωρούν στους πνεύμονες, διεγείρουν τους υποδοχείς και ερεθίζουν τα νεύρα που συμμετέχουν στη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού και άλλων ζωτικών λειτουργιών. Αυτό το φαινόμενο πιθανώς εξηγεί γιατί ακόμη και η βραχυχρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαταραχών του καρδιακού ρυθμού, όπως η κολπική μαρμαρυγή, λέει ο δρ Mittleman.
Όμως, ο ερεθισμός ο οποίος προκαλείται από τα PM2.5 και άλλα σωματίδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί επίσης να πυροδοτήσει την εκδήλωση φλεγμονής − μια μη φυσιολογική παρουσία κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και άλλων ουσιών που επιταχύνουν την αθηροσκλήρωση (συσσώρευση λιπώδους πλάκας στο εσωτερικό των αρτηριών). Επίσης, μικροσκοπικά έμμορφα στοιχεία του αίματος, τα αιμοπετάλια, γίνονται περισσότερο «κολλώδη», με συνέπεια να ευνοείται ο σχηματισμός θρόμβων. Ο συνδυασμός όλων αυτών των μεταβολών αυξάνει τις πιθανότητες καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.
Η έρευνα δείχνει ότι οι κίνδυνοι αυτοί φαίνεται να αυξάνονται παράλληλα με το επίπεδο των PM2.5, τόσο βραχυπρόθεσμα (ώρες έως ημέρες) όσο και μακροπρόθεσμα (ένα έως πέντε έτη), σύμφωνα με το άρθρο του NEJM. Η βαθμιαία αύξηση του επιπέδου των PM2.5 συνδέεται επίσης με αύξηση του κινδύνου νοσηλείας ή θανάτου από καρδιακή ανεπάρκεια.
Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής
Τα σωματίδια PM2.5 και άλλοι παράγοντες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, συμπεριλαμβανομένου του τροποσφαιρικού όζοντος (αυτού που βρίσκεται στην επιφάνεια του εδάφους), συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή, με τη σειρά της, μπορεί να επιδεινώσει τις βλαπτικές για την υγεία επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με πολλούς, αλληλένδετους μεταξύ τους, τρόπους. Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν τη δημιουργία τροποσφαιρικού όζοντος και αυξάνουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών και θυελλών σκόνης, που δημιουργούν με τη σειρά τους περισσότερα PM2.5. Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν ακόμη περισσότερο την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (και, κατ’ επέκταση, την καύση ορυκτών καυσίμων). Τέλος, οι ακραίες θερμοκρασίες αυξάνουν τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.
Η προσπάθεια που καταβάλλεται τα τελευταία χρόνια για τη μετάβαση προς καθαρότερες μορφές ενέργειας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή, αναμένεται να επηρεάσει θετικά την ποιότητα του αέρα, αναφέρει ο δρ Mittleman. Για να μειώσετε τον κίνδυνο που διατρέχετε και τις επιδράσεις που συνδέονται με τη ρύπανση, διαβάστε τη στήλη «Πώς να μειώσετε τις επιβαρυντικές συνέπειες της ρύπανσης».
Πώς να μειώσετε τις επιβαρυντικές συνέπειες της ρύπανσης
Υπάρχουν δύο στρατηγικές, οι οποίες είναι χρήσιμες για τους καρδιοπαθείς ή όσους διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης καρδιοπάθειας:
– Ελέγξτε την καθαρότητα της ατμόσφαιρας στην περιοχή σας. Στις ΗΠΑ, ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος προσφέρει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για την ποιότητα του αέρα για το σύνολο της χώρας (περισσότερα στη διεύθυνση www.airnow.gov). Εάν η ποιότητα της ατμόσφαιρας δεν είναι καλή, μείνετε στο σπίτι. Εάν πρέπει να βγείτε, η χρήση μάσκας N95 (ο ίδιος τύπος που συνιστάται για την προφύλαξη από τη μετάδοση της Covid-19 σε κλειστούς χώρους) αποτρέπει την εισπνοή μικροσκοπικών αερομεταφερόμενων επιμολυντικών σωματιδίων.
– Σκεφτείτε μήπως χρησιμοποιήσετε μια συσκευή καθαρισμού αέρα. Παρότι δεν αφαιρούν όλους τους ρύπους, οι συσκευές αυτές, γνωστές ως καθαριστές αέρα, είναι δυνατόν να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα των κλειστών χώρων, η οποία μπορεί να επηρεαστεί από την εξωτερική ρύπανση, ειδικά από τον καπνό των δασικών πυρκαγιών. Επιλέξτε έναν καθαριστή αέρα με υψηλό ποσοστό παροχής καθαρού αέρα (τιμή CADR) ανάλογα με τα τετραγωνικά του χώρου σας. Θυμηθείτε να αντικαθιστάτε τακτικά το φίλτρο της συσκευής, καθώς και οποιασδήποτε μονάδας κλιματιστικού ή κεντρικού κλιματισμού, για να βελτιώσετε την ποιότητα του αέρα και να μειώσετε την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, όλοι –ανεξάρτητα από την κατάσταση υγείας της καρδιάς τους– θα πρέπει να προσπαθούν να συμβάλουν στον περιορισμό της ρύπανσης. Περπατήστε, μετακινηθείτε με ποδήλατο, μοιραστείτε μαζί με άλλους μια κοινή διαδρομή με το αυτοκίνητο ή χρησιμοποιήστε τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Όποτε είναι δυνατόν, συγκεντρώστε όλες τις διαδρομές σας με το αυτοκίνητο σε ένα δρομολόγιο. Αγοράστε ένα υβριδικό ή ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Στραφείτε στην κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (όπως ηλιακή ή αιολική), αφού επικοινωνήσετε με τον τοπικό πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας, εάν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Εξοικονομήστε ενέργεια, αγοράζοντας ενεργειακά αποδοτικές συσκευές, και σβήστε τα φώτα, απενεργοποιήστε τους υπολογιστές, τις τηλεοράσεις και άλλες ηλεκτρικές συσκευές, όταν δεν τις χρησιμοποιείτε.
