Το χαρακτηριστικό σημάδι της κολπικής μαρμαρυγής –χαοτικοί, γρήγοροι καρδιακοί παλμοί– συχνά εμφανίζεται και υποχωρεί. Τα επεισόδια μπορεί να διαρκούν από λίγα λεπτά μέχρι μερικές ώρες ή ακόμη και ημέρες, πριν η καρδιά επανέλθει από μόνη της στον κανονικό της ρυθμό. Ορισμένα άτομα που εμφανίζουν αυτόν τον τύπο κολπικής μαρμαρυγής (ΚΜ), γνωστής ως παροξυσμική ή διαλείπουσα ΚΜ, δεν συνειδητοποιούν καν ότι πάσχουν από αυτή τη διαταραχή. Άλλοι όμως παρουσιάζουν μια σειρά από δυσάρεστα συμπτώματα, μεταξύ των οποίων λαχάνιασμα, ζάλη, άγχος, αδυναμία, λιποθυμίες, σύγχυση και κόπωση.
Οι πάσχοντες από ΚΜ συχνά αναρωτιούνται κατά πόσον ορισμένες συνήθειες, όπως η κατανάλωση καφέ ή η έλλειψη ύπνου, ενδέχεται να αποτελούν έναυσμα για τα επεισόδια ΚΜ. Αυτή η απορία αποτέλεσε την έμπνευση για μια συνεργατική κλινική μελέτη μεταξύ ερευνητών και ασθενών η οποία είχε ως στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι δυνατός –και δυνητικά χρήσιμος– ο εντοπισμός ανεξάρτητων, προσωποποιημένων παραγόντων πυροδότησης επεισοδίων ΚΜ (βλ. «Το αλκοόλ −και όχι η καφεΐνη− ο συχνότερος παράγοντας πυροδότησης ΚΜ»).
Ακαρπη και απογοητευτική;
Μεγάλο μέρος της δημοσιότητας που έλαβε αυτή η μελέτη στα ΜΜΕ αφορούσε δηλώσεις ιατρών οι οποίοι πρότειναν στους πάσχοντες από ΚΜ να πειραματιστούν με τον εαυτό τους προκειμένου να εντοπίσουν τους δικούς τους παράγοντες πυροδότησης της ΚΜ. Μια ιδέα που δεν είναι απαραίτητα καλή.
«Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για μια άσκηση ματαίωσης», λέει ο δρ Peter Zimetbaum, καθηγητής Καρδιαγγειακής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και εξειδικευμένος στις διαταραχές του καρδιακού ρυθμού. Όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να αναγνωρίσουν τους δικούς τους παράγοντες πυροδότησης, περνούν πολύ χρόνο σε εγρήγορση για κάθε τους πράξη. Τις περισσότερες φορές δεν καταφέρνουν να εντοπίσουν καμία συσχέτιση μεταξύ των συνηθειών τους και του πότε εμφανίζουν ένα επεισόδιο ΚΜ, εξηγεί. Ένας τέτοιος βαθμός εγρήγορσης συχνά έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνει το επίπεδο του στρες που βιώνουν. Εάν πράγματι εντοπίσουν δυνητικούς παράγοντες πυροδότησης, μπορεί να ανακαλύψουν πως το να τους αποφεύγουν δεν είναι πάντα βοηθητικό. Αυτή η απουσία ελέγχου, όπως την αντιλαμβάνονται οι πάσχοντες, επίσης ενδέχεται να αυξήσει το επίπεδο του στρες.
Αναστάτωση της ρουτίνας;
Παρ’ όλα αυτά, ορισμένοι μπορεί να αναγνωρίσουν κάποια μοντέλα που ακολουθούν τα επεισόδια ΚΜ. Μερικοί παρατηρούν ότι η αναστάτωση της κανονικής τους ρουτίνας είναι πιθανό να πυροδοτήσει ένα επεισόδιο ΚΜ – παραδείγματος χάριν, η εξάντληση που οφείλεται σε jet lag ή η δυσπεψία μετά από ένα πλούσιο, βαρύ γεύμα, λέει ο δρ Zimetbaum. Τα προβλήματα αυτά διαταράσσουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα του οργανισμού, το δίκτυο νεύρων που ελέγχουν τις «αυτόματες» λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης και της καρδιακής συχνότητας, της αναπνοής και της πέψης.
Όταν όμως πρόκειται για συνήθειες όπως η κατανάλωση καφέ ή αλκοόλ, είναι δύσκολο να αποσυνδέσει κανείς την επίδρασή τους από τους χιλιάδες άλλους παράγοντες που είναι συνυφασμένοι με αυτές, λέει ο δρ Zimetbaum. Σε αυτούς περιλαμβάνονται περιβαλλοντικά στοιχεία (ώρα της ημέρας ή ημέρα της εβδομάδας) ή συμπεριφορικοί λόγοι (η επιθυμία να σηκωθεί κανείς από το κρεβάτι ή να χαλαρώσει).
Ορισμένοι άνθρωποι είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στην καφεΐνη, αλλά οι περισσότεροι δεν είναι, λέει ο δρ Zimetbaum. «Λέω στους ασθενείς μου πως δεν υπάρχει πρόβλημα να καταναλώνουν μικρές ποσότητες καφεΐνης, καθώς η συσχέτιση μεταξύ καφεΐνης και ΚΜ είναι αρκετά αδύναμη», λέει. Όσον αφορά το αλκοόλ, τα επεισόδια υπερκατανάλωσης (η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ σε σύντομο διάστημα) αποτελούν γνωστό παράγοντα πυροδότησης κολπικής μαρμαρυγής. Υπάρχουν όμως όλο και περισσότερα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι μικρότερη ποσότητα αλκοόλ, ακόμη και ένα μόνο ποτό, μπορεί επίσης να αυξάνει τον κίνδυνο ενός ατόμου, και μερικοί μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς από άλλους.
Το αλκοόλ –και όχι η καφεΐνη– ο συχνότερος παράγοντας πυροδότησης ΚΜ
Η μελέτη I-STOP-Afib συμπεριέλαβε 446 άτομα με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή (ΚΜ), στους οποίους χορηγήθηκε μια συσκευή συνδεδεμένη με έξυπνο κινητό τηλέφωνο για να τη χρησιμοποιούν όταν πιστεύουν ότι έχουν ένα επεισόδιο ΚΜ. Η συσκευή ανιχνεύει την ΚΜ καταγράφοντας την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς μέσω της τοποθέτησης δύο δακτύλων σε έναν αισθητήρα.
Οι μισοί από τους συμμετέχοντες απλώς εντόπιζαν τα επεισόδιά τους για μια περίοδο έξι εβδομάδων (ομάδα απλής παρακολούθησης). Οι άλλοι μισοί προσπαθούσαν να διαπιστώσουν κατά πόσον παράγοντες πυροδότησης που επέλεγαν οι ίδιοι μπορεί να προκαλούσαν τις αρρυθμίες τους. Κάθε συμμετέχων επέλεγε από μια λίστα πιθανών παραγόντων πυροδότησης της ΚΜ, μεταξύ των οποίων η καφεΐνη, το αλκοόλ, η έλλειψη ύπνου, η άσκηση, το να ξαπλώνουν στην αριστερή τους πλευρά, η αφυδάτωση, τα πλούσια γεύματα, και το κρύο φαγητό ή ποτό. (Είχαν επίσης τη δυνατότητα να επιλέξουν παράγοντες με βάση τη δική τους υποψία, από τους οποίους ο πιο κοινός ήταν το στρες.)
Στη συνέχεια εξέθεσαν τον εαυτό τους στον δυνητικό παράγοντα πυροδότησης ΚΜ κατά τη διάρκεια τριών εβδομάδων και τον απέφευγαν για άλλες τρεις εβδομάδες, εναλλάξ. Έπειτα από έξι εβδομάδες, μπορούσαν να δουν τα αποτελέσματά τους ώστε να μάθουν ποιοι παράγοντες (αν υπήρχαν) οδηγούσαν σε αύξηση των επεισοδίων τους. Ακολούθως, τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες, εφάρμοζαν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους προκειμένου να αποφύγουν τον συγκεκριμένο παράγοντα.
Σε αυτό το διάστημα, η ομάδα εντοπισμού του παράγοντα πυροδότησης είχε 40% λιγότερα επεισόδια ΚΜ συγκριτικά με την ομάδα της απλής παρακολούθησης των επεισοδίων τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες τους στη μελέτη. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της διαφοράς αποδίδεται, στα άτομα που επέλεξαν το αλκοόλ, στην αφυδάτωση ή στην άσκηση ως παράγοντες πυροδότησης. Το αλκοόλ, μάλιστα, ήταν ο μοναδικός παράγοντας που συνδέθηκε σταθερά με περισσότερα επεισόδια ΚΜ. Εξάλλου, ενώ οι συμμετέχοντες ήταν πιθανότερο να επιλέξουν την καφεΐνη ως πιθανό παράγοντα πυροδότησης της ΚΜ, τα ευρήματα δεν υποστήριξαν αυτή την υποψία.
Επίσης, δεν τεκμηριώθηκε από τους ερευνητές ότι το να γνωρίζει κανείς τους δικούς του παράγοντες πυροδότησης επεισοδίων ΚΜ και να τα προλαμβάνει είναι δυνατόν να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ατόμου. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Cardiology.
