Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν 40 εκατομμύρια Αμερικανοί υποφέρουν από ημικρανίες – σφύζουσες κεφαλαλγίες, τόσο εξουθενωτικές, που οι πάσχοντες χρειάζονται συχνά να αποσυρθούν σε ένα σκοτεινό, ήσυχο δωμάτιο.
Όμως, οι πραγματικοί αριθμοί των ατόμων που πλήττονται από αυτή την «εγκεφαλική καταιγίδα» είναι πιθανότατα περίπου 50% υψηλότεροι, δηλώνουν οι ειδικοί του Χάρβαρντ, το οποίο σημαίνει ότι δεκάδες εκατομμύρια άτομα δεν έχουν λάβει επίσημη διάγνωση και δεν επωφελούνται από τις διαρκώς βελτιούμενες θεραπείες.
Η ημικρανία δεν είναι απλός πονοκέφαλος. Ο σφύζων πόνος, που συνήθως εντοπίζεται πίσω από το ένα μάτι ή το ένα αυτί, μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία, έμετο, κόπωση, ομίχλη του εγκεφάλου και αυξημένη ευαισθησία στο φως ή στους ήχους, που διαρκούν για ώρες ή ημέρες.
«Γνωρίζουμε ότι η ημικρανία διαγιγνώσκεται ανεπαρκώς, άρα αντιμετωπίζεται και ανεπαρκώς», δηλώνει ο δρ Paul Rizzoli, κλινικός διευθυντής του Κέντρου Κεφαλαλγίας Graham στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Faulkner Hospital.
«Αυτοί που δεν έχουν λάβει διάγνωση δεν είναι άτομα που δεν έχουν συμπτώματα – έχουν ενεργά συμπτώματα, αλλά δεν αναζητούν φροντίδα ή δεν αναγνωρίζουν ότι θα έπρεπε».
Οι νεότερες προσεγγίσεις, οι οποίες έχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες –συμπεριλαμβανομένου ενός νέου φαρμάκου που στοχεύει τους υποκείμενους μηχανισμούς της ημικρανίας– θα πρέπει να ενθαρρύνουν αυτούς που καθυστερούν τη διάγνωση και την αναζήτηση βοήθειας.
«Δεν χρειάζεται να συνεχίσετε να υποφέρετε χωρίς να διερευνήσετε όλες τις πιθανές μορφές ανακούφισης», δηλώνει ο δρ Rizzoli.
Ορμονικοί εκλυτικοί παράγοντες
Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην κατανοούν όλες τις αιτίες για την εμφάνιση της ημικρανίας. Είναι όμως σαφές ότι συχνά τείνουν να εμφανίζονται σε μέλη της ίδιας οικογένειας και μπορούν να πυροδοτηθούν από παράγοντες όπως το στρες, τα διαταραγμένα μοτίβα ύπνου, η πείνα ή η αφυδάτωση, ορισμένες τροφές ή φάρμακα και το έντονο φως ή ο δυνατός θόρυβος.
Στις γυναίκες –οι οποίες πλήττονται τρεις φορές περισσότερο από ό,τι οι άνδρες– οι ορμόνες φαίνεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς και πότε ξεκινούν –και τελειώνουν– αυτές οι κεφαλαλγίες. «Η αλλαγή του επιπέδου των ορμονών στο πλαίσιο του έμμηνου κύκλου είναι συχνά εκλυτικός παράγοντας, αλλά μπορεί να υπάρχουν και άλλοι λόγοι που απλώς η παρουσία ορμονών αυξάνει τη συχνότητα των ημικρανιών στις γυναίκες», δηλώνει ο δρ Rizzoli.
Η μέση ηλικία, ειδικότερα, αποτελεί συχνά ένα σημείο καμπής. Ορισμένες γυναίκες αρχίζουν να έχουν ημικρανίες για πρώτη φορά, ενώ άλλες που είχαν κεφαλαλγίες επί χρόνια –οι οποίες αναπτύσσονταν για αρκετές ημέρες ή και περισσότερο κάθε μήνα– παρατηρούν ότι οι ημικρανίες τους επιδεινώνονται, επισημαίνει η δρ Amanda Macone, νευρολόγος και ειδική στις κεφαλαλγίες στο ιατρικό κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Τα διαταραγμένα μοτίβα ύπνου, το στρες, η πείνα ή η αφυδάτωση, ορισμένες τροφές ή φάρμακα και το έντονο φως ή ο δυνατός θόρυβος μπορούν να πυροδοτήσουν ημικρανίες.
Θεραπευτικές εξελίξεις
Ακόμη και στα άτομα που αντιμετωπίζουν τις ημικρανίες τους αποφεύγοντας τους παράγοντες που τις προκαλούν, η φαρμακευτική αγωγή είναι βασική. Τα φάρμακα είτε σταματούν τις κεφαλαλγίες που βρίσκονται σε εξέλιξη είτε τις εμποδίζουν να ξεκινήσουν.
Οι κλασικές επιλογές για τη διακοπή των επεισοδίων ημικρανίας είναι οι τριπτάνες, όπως η σουματριπτάνη, και τα αλκαλοειδή της ερυσιβώδους όλυρας (ergot), όπως η μεσυλική διυδροεργοταμίνη, που σταματούν τις κρίσεις ημικρανίας διεγείροντας τους υποδοχείς σεροτονίνης του εγκεφάλου. Άλλες επιλογές είναι τα συνταγογραφούμενα παυσίπονα, όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη, η ναπροξένη ή η ακεταμινοφαίνη.
Για την πρόληψη της κεφαλαλγίας, οι γιατροί συχνά συνταγογραφούν ορισμένα αντιεπιληπτικά φάρμακα, όπως η τοπιραμάτη και το βαλπροϊκό νάτριο, ή β-αποκλειστές, όπως η ναδολόλη και η μετοπρολόλη. Οι ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης (Botox) είναι μια πιθανή επιλογή για άτομα με χρόνια ημικρανία (15 ή περισσότερες κεφαλαλγίες τον μήνα).
Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν εμφανιστεί στοχευμένες θεραπείες, που λειτουργούν καλύτερα και έχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. «Χρειάζεται να χτυπήσουμε την κεφαλαλγία στη ρίζα της», δηλώνει ο δρ Rizzoli, «και τα κλασικά φάρμακα που διαθέτουμε δεν λειτουργούν σε όλους». Δείτε τις πλέον ελπιδοφόρες νέες επιλογές:
Αποκλειστές του CGRP. Τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν μια πρωτεΐνη η οποία ονομάζεται πεπτίδιο σχετιζόμενο με το γονίδιο της καλσιτονίνης (CGRP) και μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή και πόνο στις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο. Στα σκευάσματα περιλαμβάνονται η ατογκεπάντη και η ριμεγκεπάντη (καθημερινό δισκίο), η ερενουμάμπη ή η φρεμανεζουμάμπη (αυτοχορηγούμενη ένεση μία φορά τον μήνα) και η επτινεζουμάμπη ή η γκαλκανεζουμάμπη (χορηγούμενο ως έγχυση κάθε τρεις μήνες σε ιατρείο).
«Όλα λειτουργούν βάσει της ίδιας αρχής», σχολιάζει ο δρ Rizzoli. «Το CGRP είναι μέρος μιας ακολουθίας συμβάντων που προκαλούν κεφαλαλγία. Αν μπορούμε να αναστείλουμε το CGRP, μπορούμε να αναστείλουμε την εκδήλωση κεφαλαλγίας». Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σπάνιες, προσθέτει και «αυτό συνιστά σημαντική εξέλιξη».
Ρινικά σπρέι. Η χορήγηση φαρμάκων για την ημικρανία μέσω της μύτης δεν είναι κάτι νέο. Όμως, η μεσυλική διυδροεργοταμίνη, ένα τεκμηριωμένο αλκαλοειδές της ερυσιβώδους ολύρας, διατίθεται σε ένα νέο ρινικό σκεύασμα, ενώ εξακολουθεί να διατίθεται και σε μια πιο πρώιμη μορφή ρινικού σπρέι.
Το νέο σκεύασμα ξεχωρίζει για την ταχεία απορρόφησή του από τον εγκέφαλο, γεγονός που το καθιστά χρήσιμη θεραπεία για τη διακοπή μιας ημικρανίας που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Θεραπεία με πράσινο φως. Η έκθεση σε πράσινο φως –σε αντίθεση με το κόκκινο, το μπλε ή άλλα χρώματα– μπορεί να συντομεύσει ή να αποτρέψει μια ημικρανία.
Δεν πρόκειται για μια προσέγγιση που έχει αποτελέσματα από μόνη της, αλλά έρευνες του Χάρβαρντ έχουν δείξει ότι το πράσινο φως είναι το πλέον καταπραϋντικό από όλο το φάσμα, εξηγεί ο δρ Rizzoli. Στο εμπόριο διατίθενται λάμπες πράσινου φωτός και πράσινα γυαλιά.
