Στις ταινίες, το καταπληκτικό σεξ μοιάζει πάντα τόσο εύκολο όσο μια βόλτα στη λιακάδα. Στην πραγματική ζωή, όμως, το σεξ μπορεί να μας ρίξει μερικούς κεραυνούς, όπως είναι ο πόνος, που έρχεται να χαλάσει στιγμές οι οποίες κάποτε μας χάριζαν μόνο ευχαρίστηση.
Η επώδυνη σεξουαλική επαφή είναι ένα πρόβλημα που πολλές γυναίκες κρύβουν κάτω από το χαλί, γιατί ντρέπονται να μιλήσουν γι’ αυτό, ακόμη και με τον γιατρό τους. Εάν όμως το αντιμετωπίζετε, δεν είστε οι μόνες.
Η ενόχληση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής είναι εξαιρετικά συχνή, καθώς σχεδόν τα τρία τέταρτα των γυναικών τη βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων.
Επίσης, έως και 6 στις 10 γυναίκες αναφέρουν επώδυνη σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης.
«Ισχυρά ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες συνήθως δεν μοιράζονται αυτή την ανησυχία με τον γιατρό τους παρά μόνο εάν ερωτηθούν – και οι γιατροί σπάνια ρωτούν», σχολιάζει η δρ Jan Shifren, διευθύντρια του Κέντρου Υγείας Γυναικών Μέσης Ηλικίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. «Νομίζω ότι υπάρχει ένα αίσθημα αμηχανίας και από τις δύο πλευρές».
Τι χαρακτηρίζει την επώδυνη σεξουαλική επαφή (γνωστή και ως δυσπαρευνία); Μπορεί να μην περιλαμβάνει μόνο επώδυνες «σουβλιές» ή επώδυνη σύσπαση των κολπικών μυών, αλλά επίσης αίσθηση καύσου (τσούξιμο), ξηρότητα ή ένα συνολικό αίσθημα ενόχλησης. Συνήθως είναι πιο έντονο στον κόλπο και στο αιδοίο, αλλά μπορεί να εκτείνεται και στις γειτονικές περιοχές, που περιλαμβάνουν την πύελο και τη μέση.
Ο πόνος μπορεί επίσης να εμφανιστεί στη διάρκεια αυνανισμού ή στη διάρκεια σεξουαλικής δραστηριότητας με συντρόφους οποιουδήποτε φύλου.
Δεν χρειάζεται όμως να συμβιβαστείτε με το επώδυνο σεξ. Όταν η ευχαρίστηση μετατρέπεται σε πόνο, είναι καιρός να διερευνήσετε γιατί συμβαίνει αυτό – και να βρείτε τρόπους για να ξαναφέρετε τη διασκέδαση στην κρεβατοκάμαρα.
«Η σωματική οικειότητα είναι σημαντική για τα ζευγάρια», δηλώνει η δρ Shifren. «Είχα γυναίκες ασθενείς που ήρθαν και μου είπαν: “Θέλουμε και οι δύο πραγματικά να επανέλθει το διεισδυτικό σεξ στη σχέση μας”».
Αιτίες του πόνου
Γιατί μπορεί η σεξουαλική επαφή να γίνει επώδυνη, ιδίως μετά από χρόνια που η ερωτική πράξη ήταν πάντα άνετη; Οι αιτίες σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την περίοδο της ζωής, αλλά περιλαμβάνουν και πολλούς άλλους παράγοντες.
Γυναικολογικές παθήσεις, όπως τα ινομυώματα, οι ωοθηκικές κύστεις και η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου, μπορεί να συμβάλλουν. Το ίδιο ισχύει και για άλλα προβλήματα υγείας, όπως ο καρκίνος, η χειρουργική επέμβαση ή η ακτινοθεραπεία στην πυελική χώρα ή η αρθρίτιδα.
Η αιδοιοδυνία, μια χρόνια διαταραχή πόνου που επηρεάζει το αιδοίο, μπορεί να κάνει αδιανόητη ακόμη και την ιδέα της σεξουαλικής πράξης. Τα παρακάτω σενάρια εξηγούν τις περισσότερες περιπτώσεις επώδυνου σεξ, αναφέρει η δρ Shifren.
Τοκετός. Ο κολπικός τοκετός είναι αναμφισβήτητα μια δοκιμασία για τον κόλπο – ιδίως για τις γυναίκες που υπέστησαν περινεοτομία ή ρήξη του περινέου. «Μπορεί να χρειαστούν αρκετοί μήνες για να επουλωθεί ο κόλπος», δηλώνει η δρ Shifren. Επίσης, οι ορμονικές διακυμάνσεις μετά τον τοκετό και κατά τη διάρκεια του θηλασμού μπορούν να οδηγήσουν σε κολπική ξηρότητα, η οποία επιδεινώνει το πρόβλημα.
Εμμηνόπαυση. Η μείωση του επιπέδου των οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης μπορεί να προκαλέσει μια υφέρπουσα, χρόνια έλλειψη φυσικής λίπανσης του κόλπου. «Συνήθως ξεκινά με μια αίσθηση ξηρότητας ή πόνου χαμηλά στον κόλπο, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να γίνει πραγματικά ενοχλητική σε όλη την περιοχή», προσθέτει η δρ Shifren.
Η ενόχληση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής είναι εξαιρετικά συχνή, καθώς σχεδόν τα τρία τέταρτα των γυναικών τη βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Υπερτονικό πυελικό έδαφος. Αυτή η αυτόματη σύσπαση των μυών γύρω από το άνοιγμα του κόλπου μπορεί να εμφανιστεί μετά από ένα τραυματικό συμβάν, όπως μια σεξουαλική επίθεση.
Αλλά ακόμη και η σκέψη του πόνου στην κρεβατοκάμαρα μπορεί, κατά έναν περίεργο τρόπο, να προκαλέσει αυτή την κατάσταση. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: όσο περισσότερο περιμένεις ότι η σεξουαλική επαφή θα είναι επώδυνη, τόσο περισσότερο σφίγγονται οι μύες του πυελικού εδάφους.
«Είναι σαν να προσπαθεί το σώμα σου να σε προστατεύσει και οι μύες του πυελικού εδάφους σφίγγονται με κάθε απόπειρα σεξουαλικής επαφής, καθιστώντας το σεξ ακόμη πιο επώδυνο», εξηγεί η δρ Shifren. «Είναι σαν να υπάρχει εκεί ένας τοίχος».
Τρόποι για να νιώσετε πιο άνετα
Το σεξ μπορεί να χάσει τη γοητεία του αν φοβάστε ότι θα πονέσετε. Το ρητό «όταν το αφήνεις, σε αφήνει» δεν εφαρμόζεται εδώ: το λιγότερο σεξ καθώς πλησιάζει η εμμηνόπαυση δεν καθιστά περισσότερο πιθανή την επώδυνη σεξουαλική επαφή, σύμφωνα με μια νέα ανάλυση.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε την 1η Ιουνίου 2022 στο Obstetrics and Gynecology, περιλάμβανε 2.247 γυναίκες ηλικίας 42 έως 52 ετών οι οποίες στην αρχή της μελέτης ανέφεραν ότι δεν είχαν καθόλου πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή και συμφώνησαν να καταγράφουν τη συχνότητα των σεξουαλικών επαφών τους και τα συμπτώματα.
Στη διάρκεια έως και 10 επισκέψεων παρακολούθησης κατά τα επόμενα 13 χρόνια, σχεδόν οι μισές ανέφεραν ότι είχαν αισθανθεί πόνο στη διάρκεια του σεξ τουλάχιστον κάποιες φορές.
Η κολπική ξηρότητα φάνηκε να είναι ο ισχυρότερος παράγοντας, ενώ το στοματικό σεξ ή η συχνότερη διέγερση (με ή χωρίς σεξουαλική δραστηριότητα) συνδέθηκαν με λιγότερες πιθανότητες πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή. Ωστόσο, η ποσότητα του σεξ δεν φάνηκε να παίζει ρόλο.
«Προηγουμένως πιστεύαμε ότι η σεξουαλική επαφή κάνει καλό στον κόλπο, καθώς τον διαστέλλει και ενισχύει τις εκκρίσεις και τη ροή αίματος», λέει η δρ Shifren. «Δεν υπάρχουν όμως στοιχεία που να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Δεν θα έλεγα ποτέ σε μια ασθενή που νιώθει πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή ότι η θεραπεία είναι να κάνει σεξ».
Εάν ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι συχνός ή έντονος, η δρ Shifren συνιστά επίσκεψη στον γυναικολόγο, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομερές ιστορικό και πυελική εξέταση. Θα πρέπει να γίνει υπερηχογράφημα εάν νιώθετε πόνο βαθιά μέσα στην πύελο κατά τη σεξουαλική επαφή.
Η εξέταση, σε συνδυασμό με τις περιγραφές σας, θα οδηγήσει σε μεγάλο βαθμό στη διάγνωση και στην επιλογή θεραπείας. Οι συνηθέστερες επιλογές είναι οι εξής:
Λιπαντικά. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να μειώσουν την τριβή, τον ερεθισμό και την ευαισθησία στη διάρκεια της διείσδυσης. Πολλά διατίθενται χωρίς συνταγή, όπως τα υδατοδιαλυτά προϊόντα ή αυτά που έχουν ως βάση τη σιλικόνη και τα οποία διαρκούν περισσότερο και γενικά δημιουργούν μεγαλύτερη ολισθηρότητα. Ακόμη και τα μαγειρικά έλαια, όπως το ελαιόλαδο ή το έλαιο καρύδας, μπορούν να είναι χρήσιμα στην κρεβατοκάμαρα.
Ό,τι και αν διαλέξετε, βεβαιωθείτε ότι είναι υποαλλεργικό, χωρίς πρόσθετες χρωστικές ή αρώματα που μπορεί να ερεθίσουν τους ιστούς. Εάν όμως χρησιμοποιείτε προφυλακτικό, αποφύγετε τη βαζελίνη, το baby oil ή το ορυκτέλαιο, γιατί μπορεί να σκιστεί το προφυλακτικό.
Προϊόντα ενυδάτωσης του κόλπου. Τα προϊόντα αυτά διαφέρουν από τα λιπαντικά στο ότι διευκολύνουν τα κύτταρα του κόλπου να απορροφήσουν νερό, αντί να κάνουν απλώς πιο ολισθηρή τη δίοδο.
«Είναι όπως όταν ενυδατώνετε τα χέρια σας ή το πρόσωπό σας», εξηγεί η δρ Shifren. Τα περισσότερα έχουν μακρά δράση και είναι σχεδιασμένα για να χρησιμοποιούνται αρκετές ημέρες την εβδομάδα.
Κολπικό οιστρογόνο. Η επικάλυψη του εσωτερικού του κόλπου με ένα συνταγογραφούμενο οιστρογονικό προϊόν μπορεί να αποκαταστήσει τον όγκο των ιστών, αυξάνοντας τόσο την υγρασία όσο και την άνεση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Διατίθεται σε διάφορες μορφές, όπως κρέμες και υπόθετα, που χρησιμοποιούνται μερικές φορές την εβδομάδα. Μια επιλογή πιο μακράς δράσης είναι ένας μαλακός, εύκαμπτος οιστρογονικός δακτύλιος που απελευθερώνει συνεχώς μικροσκοπικές ποσότητες ορμόνης για ένα διάστημα τριών μηνών.
Τα συνταγογραφούμενα οιστρογόνα μπορεί να είναι ακριβά, επισημαίνει η δρ Shifren, αλλά θεωρούνται εξαιρετικά ασφαλή. Δεν αυξάνουν το επίπεδο των οιστρογόνων στο αίμα, αποτρέποντας έτσι τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία με τους οποίους σχετίζεται η υψηλότερης δόσης, συστηματική ορμονοθεραπεία που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των εξάψεων και άλλων συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
Φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους. Πολλοί θεραπευτές έχουν εκπαιδευτεί να εστιάζονται μόνο στο πυελικό έδαφος, με διατάσεις ή ενδυνάμωση των ιστών όπως απαιτείται και διδάσκοντας στις γυναίκες ασκήσεις για να χαλαρώνουν τους μυς του πυελικού εδάφους.
«Η θεραπεία αυτή μπορεί να αλλάξει τη ζωή των γυναικών που υποφέρουν από πόνο στην πύελο και από επώδυνες σεξουαλικές επαφές που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες», αναφέρει η δρ Shifren.
Όταν πρόκειται για την άνεση στο σεξ, μερικές φορές αυτό που χρειάζεται να είναι πιο ελαστικό, είναι το μυαλό σας. Σκεφτείτε εναλλακτικούς τρόπους να δώσετε και να πάρετε ευχαρίστηση, προτείνει η δρ Shifren.
«Το σεξ πρέπει να ορίζεται με ευρύ τρόπο και μπορεί να είναι ευχάριστο και χωρίς διείσδυση», προσθέτει. «Πολλές γυναίκες και πολλά ζευγάρια έχουν σεξουαλική ζωή που περιλαμβάνει τα εξωτερικά σεξουαλικά όργανα και στοματική δραστηριότητα, επιδεικνύοντας μεγαλύτερη δημιουργικότητα καθώς περνούν τα χρόνια».
