Η ανησυχία εμφανίζεται με το που προγραμματίζουμε μια εκλεκτική χειρουργική επέμβαση – είτε πρόκειται για αρθροπλαστική, υστερεκτομή, αποκατάσταση κήλης είτε για οποιαδήποτε άλλη μεταξύ της πληθώρας επεμβάσεων, που φτάνουν τα 15 εκατομμύρια ετησίως για τους Αμερικανούς. Αν όμως δούμε το θέμα από ένα διαφορετικό πρίσμα, ο χρόνος αναμονής αποτελεί μια ευκαιρία: όχι για ανησυχία, αλλά για να προετοιμάσετε τον οργανισμό σας για τη δοκιμασία του χειρουργείου και τη βέλτιστη ανάρρωση μετά την ολοκλήρωσή του.
Αυτού του είδους η προσπάθεια ονομάζεται προεγχειρητική ετοιμασία του ασθενούς (στα αγγλικά: prehabilitation ή prehab). Ορισμένες φορές αποτελεί μέρος ενός τυποποιημένου προγράμματος –συχνότερα όμως όχι– και η προεγχειρητική ετοιμασία περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα μέτρων κοντά στον χρόνο της επέμβασης, στοχεύοντας στην επιτυχή της έκβαση. Η έρευνα δείχνει ότι η προεγχειρητική ετοιμασία αυξάνει τις πιθανότητες να αναρρώσετε ταχύτερα, να παρουσιάσετε λιγότερες επιπλοκές και να αναρρώσετε γενικά πιο ομαλά, ιδίως εάν ανήκετε σε ομάδα υψηλότερου κινδύνου λόγω ηλικίας, νόσου ή ευαλωτότητας.
«Μια επέμβαση είναι στην πραγματικότητα ένα ελεγχόμενο τραύμα, ιδίως για άτομα με πολλές άλλες χρόνιες παθήσεις», λέει η δρ Zara Cooper, διευθύντρια του Κέντρου Γηριατρικής Χειρουργικής στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. «Επιδιώκουμε, λοιπόν, να φροντίσουμε ώστε να βρίσκεστε στην καλύτερη δυνατή κατάσταση για να αντεπεξέλθετε σε ένα τραύμα».
Η πορεία προς τον στόχο
Η προεγχειρητική ετοιμασία είναι μια εξαιρετικά πολύτιμη διαδικασία για ηλικιωμένους 70 ετών και άνω, δεδομένου ότι ένας στους τρεις δεν επανέρχεται στο ίδιο επίπεδο λειτουργικότητας στους έξι μήνες μετά από μια σοβαρή επέμβαση, σύμφωνα με μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε το 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Hospital Medicine. Μεγαλύτερες πιθανότητες ανάρρωσης, αναφέρει η μελέτη, έχουν τα ηλικιωμένα άτομα που υποβάλλονται σε εκλεκτικές επεμβάσεις για τις οποίες έχουν τη δυνατότητα να προετοιμαστούν νωρίς – που είναι ο ορισμός της προεγχειρητικής ετοιμασίας.
«Όταν έχουμε χρόνο για προετοιμασία, έχουμε ευκαιρίες να πετύχουμε μετρήσιμα αποτελέσματα στη μετεγχειρητική πορεία των ασθενών», λέει η δρ Cooper.
Αν και η προεγχειρητική ετοιμασία υφίσταται με κάποια μορφή για περισσότερα από 75 χρόνια, πολλοί δεν τη γνωρίζουν ακόμη και σήμερα, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ. Όμως, τώρα έχει έρθει η ώρα αυτής της ιδέας. Η δρ Rachelle Bernacki, διευθύντρια Μετασχηματισμού της Περίθαλψης και Μετεγχειρητικών Υπηρεσιών στο Κέντρο Γηριατρικής Χειρουργικής στο Brigham and Women’s Hospital, παρουσιάζει την ιδέα σε ασθενείς που έχουν μια προγραμματισμένη επέμβαση, ρωτώντας τους ποιος είναι ο στόχος τους.
«Η προεγχειρητική ετοιμασία θα σας βοηθήσει να πετύχετε γρηγορότερα αυτόν τον στόχο», λέει. «Όταν κανείς υποβάλλεται σε μια επέμβαση, χάνει απολύτως τον έλεγχο, αλλά η προεγχειρητική ετοιμασία μπορεί να διοχετεύσει το άγχος σας για την επέμβαση σε κάτι θετικό».
Προσαρμογή στις ανάγκες σας
Η προεγχειρητική ετοιμασία περιλαμβάνει ένα προσωποποιημένο μείγμα των παρακάτω συστατικών, το οποίο προσαρμόζεται στη συγκεκριμένη επέμβαση στην οποία θα υποβληθείτε και στους κινδύνους για τη δική σας υγεία:
1. Ενίσχυση της θρέψης. Μια επέμβαση είναι ακόμα πιο επιβαρυντική για τον οργανισμό εάν έχετε χάσει βάρος χωρίς αιτία, εμφανίζετε απώλεια μυϊκής μάζας ή δεν τρώτε αρκετά. Το ίδιο ισχύει εάν έχετε πολλά παραπάνω κιλά. Εάν είστε λιποβαρής ή υπέρβαρη, υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις για τον εντοπισμό ελλείψεων σε σημαντικές θρεπτικές ουσίες οι οποίες παρέχουν τα θεμέλια για την ανάρρωση (δείτε «Τροφές που θα σας βοηθήσουν στη μετεγχειρητική ανάρρωση», σελ. ΧΧ). Ενδεχομένως να χρειαστεί να πάρετε ή να χάσετε βάρος ή να λάβετε συμπληρώματα για να ενισχύσετε τα αποθέματα θρεπτικών ουσιών του οργανισμού σας.
2. Δύναμη και φυσική κατάσταση. Με τη βοήθεια απλών τεστ δύναμης μπορείτε να λάβετε υποδείξεις για ασκήσεις στοχευμένες για μυς που είναι αδύναμοι και για τη βελτίωση της ισορροπίας σας. Πριν από την επέμβαση, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει ένα πρόγραμμα αεροβικής άσκησης, όπως ζωηρό περπάτημα ή ασκήσεις με αντιστάσεις για μυϊκή ενδυνάμωση. Βοηθητικές μπορεί να είναι επίσης ασκήσεις σε καρέκλα ή το τάι τσι.
3. Έλεγχος του σακχάρου. Η διατήρηση υπό έλεγχο του σακχάρου αίματος είναι ζωτικής σημασίας για οποιονδήποτε πρόκειται να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Ο λόγος είναι γιατί το ασταθές επίπεδο σακχάρου αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων και άλλων επιπλοκών στη συνέχεια. Ο γιατρός σας μπορεί να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης του επιπέδου του σακχάρου σας ή ακόμη και να αναβάλει την επέμβαση, εάν έχετε διαβήτη και το επίπεδο σακχάρου σας δεν ελέγχεται.
H προεγχειρητική ετοιμασία αυξάνει τις πιθανότητες να παρουσιάσετε λιγότερες επιπλοκές και να αναρρώσετε ταχύτερα και πιο ομαλά.
4. Διαχείριση φαρμάκων. Ενημερώστε τον γιατρό σας πολύ πριν από την επέμβαση για το ποια συνταγογραφούμενα και μη φάρμακα, καθώς και ποια συμπληρώματα λαμβάνετε. Ορισμένα από αυτά ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγίας και άλλα ίσως να επιβραδύνουν την επούλωση. Ο γιατρός σας πιθανόν να σας ζητήσει να διακόψετε προσωρινά ορισμένα φάρμακα, για παράδειγμα αντιθρομβωτικά ή φάρμακα που σχετίζονται με σύγχυση, παραλήρημα και πτώσεις, όπως μερικά αγχολυτικά φάρμακα και βοηθήματα για την αϋπνία, λέει η δρ Bernacki.
5. Διακοπή καπνίσματος. Το κάπνισμα ποτέ δεν είναι καλό για την υγεία σας, αλλά αυτό είναι ακόμα πιο επίκαιρο εάν ετοιμάζεστε για μια επέμβαση. Είναι δυνατό να δυσκολέψει αρκετά την αναπνοή και να αυξήσει τον κίνδυνο μετεγχειρητικής λοίμωξης ή καρδιακής προσβολής. «Η διακοπή του καπνίσματος είναι ένα από τα δυσκολότερα και πιο αποτελεσματικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για την ανάρρωσή σας», λέει η δρ Bernacki.
6. Διαχείριση του πόνου. Ορισμένοι τύποι επεμβάσεων προκαλούν περισσότερο πόνο απ’ ό,τι άλλοι. Ρωτήστε τον γιατρό σας για τις επιλογές αναλγησίας που έχετε μετά την επέμβαση και, αν είναι δυνατό, για τους τρόπους περιορισμού στο ελάχιστο της ανάγκης να λάβετε οπιοειδή, τα οποία παρουσιάζουν κίνδυνο εθισμού.
7. Πρόληψη παραληρήματος. Περισσότεροι από επτά εκατομμύρια Αμερικανοί που νοσηλεύονται κάθε χρόνο εμφανίζουν παραλήρημα, μια αιφνίδια και τρομακτική κατάσταση σύγχυσης που μπορεί να διαρκέσει για μέρες. Αυτή η επιπλοκή της γνωστικής λειτουργίας δεν αφορά μόνο ηλικιωμένα άτομα. Ακόμη και η λήψη απλών μέτρων προεγχειρητικά, όπως ο επαρκής ύπνος, μειώνει τις πιθανότητες παραληρήματος. Επίσης, εάν οι συνήθειές σας περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα οινοπνευματώδη ποτά καθημερινά, η δρ Bernacki συνιστά να τα μειώσετε αρκετό καιρό πριν από την επέμβαση, καθώς το παραλήρημα συνδέεται και με το σύνδρομο στέρησης αλκοόλ.
Ευρύτερα οφέλη
Επίσημα προγράμματα προεγχειρητικής ετοιμασίας των ασθενών συνηθίζονται περισσότερο σε ορισμένες ιατρικές ειδικότητες. Για τον λόγο αυτόν, η έρευνα σχετικά με τα οφέλη της προεγχειρητικής ετοιμασίας επίσης τείνει να αφορά τη χρήση γύρω από συγκεκριμένες επεμβάσεις.
Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε σοβαρές επεμβάσεις στην κοιλιά, παραδείγματος χάριν, εμφανίζουν σημαντικά λιγότερες επιπλοκές του αναπνευστικού και λιγότερες επιπλοκές συνολικά, εάν ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα προεγχειρητικής ετοιμασίας που περιλαμβάνει άσκηση, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2020 στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Gastrointestinal Surgery. Ωστόσο τα δεδομένα δείχνουν ότι πολλές μορφές προεγχειρητικής ετοιμασίας παρέχουν πλεονεκτήματα στον ασθενή, όπως συντομότερη νοσηλεία, χαμηλότερο ποσοστό επανεισαγωγής στο νοσοκομείο, λιγότερες επιπλοκές και λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο επιστημονικό περιοδικό BJA Education. «Πρόκειται για αποτελέσματα που όλοι οι ασθενείς θα επιθυμούσαν», λέει η δρ Cooper.
Τα επίσημα προγράμματα προεγχειρητικής ετοιμασίας είναι ακόμη σποραδικά, όπως και η κάλυψή τους από την ασφάλιση υγείας. Επομένως, συχνά εναπόκειται σε εσάς εάν θα ρωτήσετε τον χειρουργό ή την ομάδα του κατά πόσο μπορεί να ωφεληθείτε από μια δομημένη προσέγγιση προετοιμασίας για την επέμβασή σας. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορείτε να ρωτήσετε σχετικά με προγράμματα που στοχεύουν στη διακοπή του καπνίσματος ή στη φυσική κατάσταση. «Πρέπει εσείς να πάρετε την πρωτοβουλία», λέει η δρ Bernacki.
Οι ειδικοί του Χάρβαρντ συνιστούν επίσης να ρωτήσετε τα παρακάτω:
Τι άλλο μπορώ να κάνω πριν από την επέμβαση, ώστε να διασφαλίσω ότι θα έχω τα καλύτερα αποτελέσματα;
Είναι προτιμότερο για μένα να προετοιμαστώ για μεγαλύτερο διάστημα πριν από την επέμβαση ή να κάνω την επέμβαση νωρίτερα;
Πώς μπορεί η οικογένειά μου να βοηθήσει στην καλύτερη δυνατή ανάρρωσή μου;
«Όσο περισσότεροι ασθενείς γνωρίζουν σχετικά με την προεγχειρητική ετοιμασία, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να γίνουν αποδέκτες της», λέει η δρ Cooper. «Όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι υποβάλλονται σε επεμβάσεις, επομένως η προεγχειρητική ετοιμασία είναι βέβαιο ότι θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί ένα σημαντικότερο μέρος της διαδικασίας».
Τροφές που θα σας βοηθήσουν στη μετεγχειρητική ανάρρωση
Εάν κάνατε προπόνηση για Μαραθώνιο, μέρος της προετοιμασίας θα ήταν να ενισχύσετε τη διατροφή σας, για μέγιστη απόδοση. Μια επέμβαση επιβαρύνει τον οργανισμό σας με παρόμοιο εξαντλητικό τρόπο και ό,τι καταναλώνετε μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο πόσο καλά θα αναρρώσετε, λέει η Nancy Oliveira, πιστοποιημένη διαιτολόγος και διευθύντρια της Υπηρεσίας ∆ιατροφής και Ευεξίας στο Brigham and Women’s Hospital.
Πολλές τροφές έχει αποδειχθεί ότι καταστέλλουν τη φλεγμονή, βελτιώνουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και προάγουν την επούλωση. «Σίγουρα έχει σημασία να προμηθεύσετε με αυτές τον οργανισμό σας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», λέει η Oliveira. «Ορισμένες θρεπτικές ουσίες, βιταμίνες και μέταλλα συνδέονται με την επούλωση των κυττάρων, του δέρματος και εσωτερικών πληγών. Έτσι, το να διαθέτετε ένα απόθεμα θρεπτικών ουσιών σε ετοιμότητα, το οποίο θα αξιοποιήσετε, σας δίνει ένα πλεονέκτημα».
Η Oliveira προτείνει να επικεντρωθείτε στις παρακάτω θρεπτικές ουσίες:
Πρωτεΐνες. Συμβάλλουν στη δημιουργία μυϊκής μάζας και στη διατήρηση δυνατών οστών, ενώ παράλληλα υποστηρίζουν την παραγωγή σημαντικών ενζύμων και ορμονών. Επίσης, με τις πρωτεΐνες το αίσθημα του κορεσμού διαρκεί περισσότερο. Προτιμήστε τις άπαχες πρωτεΐνες, όπως πουλερικά και ψάρια, καθώς και όσπρια, αυγά, τόφου ή τέμπε. «Τα κύτταρά σας θα βρίσκονται σε διαδικασία επιδιόρθωσης, γι’ αυτό οι πρωτεΐνες είναι σημαντικές πριν και μετά το χειρουργείο», λέει η Oliveira.
Φρούτα και λαχανικά. Αυτές οι επιλογές, εκτός του ότι γεμίζουν με χρώματα το πιάτο σας, είναι και πλούσιες σε βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Τα κατεψυγμένα προϊόντα ή σε κονσέρβα (με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο) είναι εύκολο να αποθηκευτούν από πριν, έτσι ώστε να τα καταναλώσετε κατά την ανάρρωσή σας.
Μη επεξεργασμένοι καρποί. Φασόλια πλούσια σε ίνες, αρτοσκευάσματα και ζυμαρικά ολικής άλεσης, καστανό ρύζι, κριθάρι, κινόα και βρόμη μπορούν να αποτρέψουν τη δυσκοιλιότητα, η οποία αποτελεί μια πιθανή παρενέργεια της επέμβασης.
Καθώς η επέμβασή σας πλησιάζει, είναι καλό να μειώσετε τις λιπαρές και υπερ-επεξεργασμένες τροφές, οι οποίες τροφοδοτούν τη φλεγμονή και εμποδίζουν την επούλωση, συμβουλεύει η Oliveira. Μετά την επέμβαση, μπορείτε σταδιακά να επανέλθετε σε κανονικές διατροφικές συνήθειες, με ελαφρά για το στομάχι αλλά και θρεπτικά γεύματα, όπως ομελέτα, στραγγιστό γιαούρτι, σμούθι φρούτων και σούπες με βάση έναν ζωμό. Άλλα συστατικά με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες περιλαμβάνουν το πράσινο τσάι, τον κουρκουμά, τον σολομό και τα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά.
«Εάν έχετε συγγενείς ή φίλους που είναι πρόθυμοι να σας μαγειρέψουν μετά την επέμβαση, ζητήστε σούπες», λέει. «Είναι εύκολο να τις ετοιμάσουν και πολύ καλύτερες για εσάς από ένα βαρύ μαγειρευτό κρέας με τυρί και τόνους ζυμαρικών».
