Οι κρίσεις ιλίγγου μπορούν να τρομοκρατήσουν, να προκαλέσουν προσωρινή αναπηρία και να είναι επικίνδυνες για τους πάσχοντες, καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο πτώσεων και τραυματισμών. Μια κρίση ιλίγγου δημιουργεί την αίσθηση ότι όλα γύρω μας γυρίζουν ή ότι κατά κάποιον τρόπο κινούνται. «Πιθανώς να νιώθετε σαν να λικνίζεστε πέρα δώθε, όπως όταν βρίσκεστε στο κατάστρωμα πλοίου, να χοροπηδάτε πάνω σε ένα pogo stick (μπαστούνι αναπήδησης) ή να βρίσκεστε μέσα σε ένα ασανσέρ και ξαφνικά να πέφτει για λίγα εκατοστά», εξηγεί ο δρ Steven Rauch, ιατρικός διευθυντής του Κέντρου Ισορροπίας και Αιθουσαίου Συστήματος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear.
Οι εξάρσεις του ιλίγγου μπορεί να έχουν οποιαδήποτε διάρκεια, από λεπτά έως μήνες, ανάλογα με την αιτία. Πολλοί πάσχοντες εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις ιλίγγου κατά περιόδους. Ευτυχώς υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης ενός επεισοδίου, περιορίζοντας την ταλαιπωρία, ενώ ίσως να μπορέσετε να προλάβετε την εμφάνιση μιας νέας κρίσης.
Πού οφείλονται
Οι εξάρσεις ιλίγγου συνήθως οφείλονται σε διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος (ισορροπίας) στο εσωτερικό του αυτιού, όπου βρίσκονται πολλοί μικροσκοπικοί σωλήνες γεμάτοι υγρό –γνωστοί ως ημικύκλιοι σωλήνες– στο εσωτερικό του αυτιού. Υπάρχουν διάφορες διαταραχές του αιθουσαίου συστήματος.
Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως (ΚΠΙΘ / BPPV). Σε αυτή τη μορφή ιλίγγου, μικροσκοπικοί κρύσταλλοι ανθρακικού ασβεστίου στο έσω ους (ή ωτόλιθοι) μπορεί να αποκολληθούν ενώ κάνετε μια συγκεκριμένη κίνηση, όπως όταν γυρνάτε το κεφάλι σας προς τα πίσω για να βάλετε σταγόνες στα μάτια σας. Οι κρύσταλλοι που αποκολλώνται, αιωρούμενοι στο υγρό που υπάρχει εντός των ημικύκλιων σωλήνων, πέφτουν πάνω στα εσωτερικά τοιχώματα των ημικύκλιων σωλήνων, οι οποίοι κανονικά βοηθούν τον εγκέφαλο να αντιληφθεί τη θέση και την κίνηση του κεφαλιού. Οι αποκολλημένοι κρύσταλλοι στέλνουν μπερδεμένα σήματα στο κέντρο ισορροπίας του εγκεφάλου. «Την πρώτη ημέρα που εκδηλώνεται το επεισόδιο, μπορεί να νιώθετε αδυναμία και ζάλη όλη την ημέρα», λέει ο δρ Rauch. «Τι επόμενες 48 ώρες, ο ίλιγγος εκδηλώνεται μόνο όταν αλλάζετε θέση, δηλαδή όταν ξαπλώνετε, κάθεστε, αλλάζετε πλευρά ενώ ξαπλώνετε ή κουνάτε το κεφάλι σας προς τα πάνω ή κάτω. Μόλις μείνετε σε μια νέα θέση, οι κρύσταλλοι κάθονται σε ένα σημείο και ο ίλιγγος σταματά».
Αυχενικός ίλιγγος. Μερικοί τύποι ιλίγγου εμφανίζονται λόγω προβλημάτων στον αυχένα (αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης). «Οι μύες του αυχένα είναι μέρος του συστήματος ισορροπίας μας. Στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο σχετικά με τον προσανατολισμό και την κίνησή σας», λέει ο δρ Rauch. «Ορισμένα προβλήματα, όπως η αρθρίτιδα του αυχένα ή τραυματισμός του από βίαιη κίνηση, μπορούν να επηρεάσουν την επικοινωνία μεταξύ αυχένα και εγκεφάλου, και να στείλουν μη φυσιολογικά σήματα, που δημιουργούν την ψευδαίσθηση της κίνησης».
Οι κινήσεις που προκαλούν τον αυχενικό ίλιγγο είναι απρόβλεπτες. «Κάποιες φορές φορεί να εμφανιστεί επειδή στρέψατε το κεφάλι σας προς τα δεξιά. Άλλες φορές μπορεί να συμβεί επειδή κοιτάξατε κάτω και προς τα αριστερά», λέει ο Rauch.
Νόσος Meniere. Σε αυτή τη νόσο, ένας άλλος μικρός σωλήνας στο εσωτερικό του αυτιού παρουσιάζει οίδημα, για απροσδιόριστους λόγους. Δεν προκαλεί μόνο κρίσεις ιλίγγου, αλλά και ναυτία, αίσθηση πληρότητας του αυτιού ή εμβοές και απώλεια ακοής. Τα επεισόδια διαρκούν συνήθως περισσότερο από τον καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσεως. «Τα επεισόδια εμφανίζονται ξαφνικά και μπορεί να έχουν οποιαδήποτε διάρκεια, από 20 λεπτά έως 12 ώρες», λέει ο δρ Rauch.
Αιθουσαία ημικρανία. Όταν σκέφτεστε τις ημικρανίες, σας έρχονται στο μυαλό οι πονοκέφαλοι. Ο πόνος όμως είναι ένα μόνο χαρακτηριστικό των ημικρανιών. Οι ημικρανίες διαταράσσουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις αισθητηριακές πληροφορίες, προκαλώντας ευαισθησία στο φως, στην αφή, στους ήχους ή στις οσμές. «Και φαίνεται ότι περίπου 30% των ατόμων με ημικρανίες έχουν ζαλάδες. Αυτό ονομάζεται αιθουσαία ημικρανία. Δεν συνοδεύει πάντα τους πονοκεφάλους, ειδικά σε γυναίκες που έχουν περάσει στην εμμηνόπαυση, λέει ο δρ Rauch. «Αν κάθε φορά που ζαλίζεστε, ταυτόχρονα δεν μπορείτε να αντέξετε το έντονο φως ή οι ήχοι σάς είναι ανυπόφοροι, τότε έχετε ημικρανία».
Αντιμετώπιση
Παρότι μπορεί κανείς να αισθάνεται σχετικά συχνά στιγμιαία ζάλη ή έλλειψη ισορροπίας, οι αιφνίδιες κρίσεις ιλίγγου, όπου όλα γύρω μας κινούνται ή περιστρέφονται, είναι λιγότερο συχνές. Όταν εμφανίσετε πραγματικό ίλιγγο για πρώτη φορά, θεωρήστε το ως προειδοποίηση. Αν εκδηλώνεται ξαφνικά και συνοδεύεται από αιφνίδια δυσκολία στην ομιλία, αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος ή σύγχυση, μεταβείτε σε ένα Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, για να ελεγχθείτε για την πιθανότητα εγκεφαλικού επεισοδίου.
Οι κρίσεις ιλίγγου μπορούν να τρομοκρατήσουν, να προκαλέσουν προσωρινή αναπηρία και να είναι επικίνδυνες για τους πάσχοντες, καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο πτώσεων και τραυματισμών.
Διαφορετικά, επισκεφθείτε τον γιατρό σας για να αποκλείσετε προσωρινά αίτια ιλίγγου, όπως παρενέργεια μιας φαρμακευτικής αγωγής. Εάν ο ίλιγγος παραμένει, ίσως να πρέπει να επισκεφθείτε ωτορινολαρυγγολόγο, ο οποίος μπορεί να διαπιστώσει αν ευθύνεται κάποια διαταραχή που σχετίζεται με την ισορροπία. Ίσως το πρώτο βήμα αντιμετώπισης να περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για να θέσετε υπό έλεγχο την αιθουσαία διαταραχή.
Φυσικοθεραπεία
Η φυσικοθεραπεία, η οποία απευθύνεται ειδικά σε διαταραχές ισορροπίας, είναι ένας ακόμη ωφέλιμος τρόπος αντιμετώπισης του ιλίγγου. «Σας μαθαίνουμε να αισθάνεστε άνετα να κινηθείτε», λέει η Kathy Joy, φυσικοθεραπεύτρια στο Massachusetts Eye and Ear. «Ένα τυπικό πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοής, ώστε να μην πανικοβάλλεστε όταν σας πιάνει ίλιγγος, ασκήσεις που σας βοηθούν να νιώθετε μεγαλύτερη σταθερότητα στις κινήσεις σας, όπως το τάι-τσι, όπου μεταφέρετε αργά το βάρος από τη μία πλευρά του σώματός σας στην άλλη, και η απελευθέρωση μαλακών ιστών (ένα είδος μασάζ) στις σφιγμένες περιοχές του αυχένα».
Οι φυσικοθεραπευτές μπορούν ενδεχομένως να σας δείξουν ασκήσεις επανεκπαίδευσης του αυτιού, ώστε να ανέχεται τις κινήσεις του κεφαλιού. Για παράδειγμα:
«Σταθείτε σε όρθια θέση, με τα πέλματά σας να ακουμπούν το πάτωμα, και δοκιμάστε να γυρίσετε αργά το κεφάλι σας στο πλάι, αριστερά και δεξιά, για μερικά δευτερόλεπτα», λέει η Joy. «Επαναλάβετε την άσκηση 5 έως 10 φορές».
Τεχνική αντιμετώπισης του ΚΠΙΘ
Όταν εκδηλώνεται ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως, ένας απλός χειρισμός για την επανατοποθέτηση των ελεύθερων κρυστάλλων στο εσωτερικό του αυτιού μπορεί να μειώσει ή να εξαλείψει τα συμπτώματα.
«Υπάρχουν διάφοροι τύποι χειρισμών, καθένας από τους οποίους περιλαμβάνει μια σειρά θέσεων που εκτελούνται ενώ κάθεστε ή ξαπλώνετε», λέει η Joy. «Από όλους αυτούς τους χειρισμούς, ο χειρισμός του Epley είναι ο χρυσός κανόνας. Ο γιατρός σας μπορεί να σας δώσει ένα σχεδιάγραμμα για τον δοκιμάσετε στο σπίτι. Χρειάζεται όμως προσοχή. Αν δεν εκτελέσετε σωστά τον χειρισμό, οι ελεύθεροι κρύσταλλοι (ωτόλιθοι) μπορεί να καταλήξουν στη λάθος θέση και ο ίλιγγος να επιδεινωθεί. Το καλύτερο είναι την πρώτη φορά να εκτελέσετε τον χειρισμό υπό την καθοδήγηση κλινικού ιατρού ή φυσικοθεραπευτή».
Μόλις εξοικειωθείτε με αυτή την τεχνική, θα μπορέσετε να τη δοκιμάσετε στο σπίτι (αν ο γιατρός σας λέει ότι είναι ασφαλές) με την πρώτη ένδειξη ιλίγγου. Η παρακολούθηση βίντεο με οδηγίες θα μπορούσε να σας βοηθήσει (υπάρχουν πολλά στο YouTube). Απλώς βεβαιωθείτε ότι ο/η ειδικός στο βίντεο είναι πιστοποιημένος/η φυσικοθεραπευτής/τρια.
Θα σας βοηθήσει επίσης να αποφύγετε θέσεις που θα πυροδοτήσουν εξάρσεις του καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσεως, όπως στάσεις της γιόγκα στις οποίες γυρνάτε ανάποδα ή ξαπλώνετε ανάσκελα.
Αυτές και άλλες προσεγγίσεις δεν αποτελούν εγγύηση ότι ο ίλιγγος δεν θα επιστρέψει. «Ίσως όμως μπορέσουν να σας βοηθήσουν να αποφύγετε ένα νέο επεισόδιο», λέει η Joy. «Θα σας βοηθήσουν επίσης να αποκαταστήσετε την ισορροπία σας, ώστε να επιστρέψετε στις αγαπημένες σας δραστηριότητες».
