Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να διανοηθούν ότι θα ξεκινήσουν τη μέρα τους χωρίς ένα-δύο φλιτζάνια καφέ. Παρότι δημοφιλής, όμως, ο καφές είναι κάπως αμφιλεγόμενος όσον αφορά την καρδιακή υγεία.
«Οι απόψεις σχετικά με τις επιδράσεις του καφέ στην καρδιά κυμαίνονται από το ένα άκρο στο άλλο», λέει ο δρ J. Michael Gaziano, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Τη δεκαετία του 1960, ο καφές θεωρούνταν ένας παράγοντας κινδύνου για στεφανιαία νόσο, αν και μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν ότι μόνο η μεγάλη κατανάλωση καφέ (περισσότερα από πέντε με έξι φλιτζάνια την ημέρα) μπορεί να βλάπτει την καρδιά. Όμως τα άτομα που καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα καφέ συχνά διαφέρουν με πολλούς άλλους τρόπους από όσους απολαμβάνουν μέτρια ποσότητα, επισημαίνει ο δρ Gaziano.
Μια ώθηση καφεΐνης;
Καθώς ο καφές περιέχει καφεΐνη, έναν διεγερτικό παράγοντα, πολλοί από καιρό αναρωτιούνταν κατά πόσο η κατανάλωση καφέ μπορεί να «διεγείρει» την καρδιά, προκαλώντας αίσθημα παλμών ή ταχυπαλμίες (η παράξενη αίσθηση έντονων καρδιακών παλμών ή ότι η καρδιά σας χάνει έναν παλμό) ή κολπική μαρμαρυγή (ένα πρόβλημα του καρδιακού ρυθμού –μια αρρυθμία, δηλαδή– που χαρακτηρίζεται από γρήγορο ή ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό).
Ωστόσο, εκείνοι που καταναλώνουν μέτρια ποσότητα καφέ (ένα έως τρία φλιτζάνια την ημέρα) φαίνεται να έχουν χαμηλότερο κίνδυνο κολπικής μαρμαρυγής, σύμφωνα με μια μελέτη του 2019, ένας από τους συγγραφείς της οποίας ήταν ο δρ Gaziano. Η μελέτη διαπίστωσε πως τα άτομα που έπιναν είτε περισσότερο είτε λιγότερο καφέ δεν είχαν περισσότερες ή λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κολπική μαρμαρυγή.
Όπως συμβαίνει με πολλές έρευνες για τη διατροφή, και αυτή ήταν μια μελέτη παρατήρησης: οι συμμετέχοντες ανέφεραν τι κατανάλωναν και οι ερευνητές παρακολουθούσαν την υγεία τους για διάστημα πολλών ετών. Μια νέα μελέτη, όμως, ακολούθησε μια διαφορετική προσέγγιση και κατέγραψε απευθείας τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της κατανάλωσης καφέ (βλ. «Τα επακόλουθα του καφέ: Περισσότερα βήματα, λιγότερος ύπνος, πιθανές ταχυπαλμίες;» στη σελ. ΧΧ).
Βήματα και ύπνος
«Αυτή η νέα μελέτη προσθέτει ένα σημαντικό κομμάτι στο παζλ», λέει ο δρ Gaziano. Ένα εύρημα –ότι οι άνθρωποι έκαναν περισσότερα βήματα τις ημέρες που έπιναν καφέ– υποστηρίζει άλλες έρευνες που δείχνουν ότι η καφεΐνη είναι δυνατό να ενισχύσει ελαφρώς τις σωματικές επιδόσεις. Από την άλλη πλευρά, οι ανεπιθύμητες ενέργειες της καφεΐνης στον ύπνο είναι επίσης γνωστές, και ο ανεπαρκής ύπνος αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως έναw παράγοντας κινδύνου για την καρδιαγγειακή υγεία.
Δεν είναι εύκολο να μάθουμε κατά πόσο η επιπλέον άσκηση εξισορροπεί τη μειωμένη διάρκεια ύπνου του κάθε ατόμου από την κατανάλωση καφέ. Οι περισσότεροι γνωρίζουν πώς αντιδρούν στον καφέ και προσαρμόζουν την κατανάλωσή τους αναλόγως, λέει ο δρ Gaziano, ο οποίος απολαμβάνει καθημερινά ένα φλιτζάνι καφέ, το μισό χωρίς καφεΐνη.
Περιορισμοί της μελέτης
Ωστόσο, όπως όλες οι μελέτες, και η νέα αυτή μελέτη έχει περιορισμούς. Παραδείγματος χάριν, περιλάμβανε μόνο σχετικά νέους, υγιείς λάτρεις του καφέ. Επομένως, τα ευρήματα μπορεί να μην ισχύουν για τους ηλικιωμένους, οι οποίοι συνήθως έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν ταχυπαλμίες. Όσοι μάλιστα αποφεύγουν τον καφέ (και συνεπώς δεν έλαβαν μέρος στη μελέτη) ίσως τον αποφεύγουν γιατί παρατηρούν ότι τους προκαλεί ταχυπαλμίες.
Επίσης, η μελέτη ανακάλυψε ότι η κατανάλωση καφέ οδήγησε σε ελαφριά αύξηση των πρόωρων συστολών των κοιλιών της καρδιάς. Αυτή η σύντομη διαταραχή του ρυθμού (η οποία μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως έντονος χτύπος ή φτερούγισμα της καρδιάς) είναι κοινή και συνήθως αβλαβής, ιδίως σε υγιή άτομα. Ωστόσο, ένας καρδιοπαθής που παρατηρεί επίμονη, ασυνήθιστη αρρυθμία θα πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του.
Προγενέστερη μελέτη έχει διερευνήσει τις επιδράσεις του καφέ σε άλλους, συνήθεις κινδύνους που σχετίζονται με την καρδιά. Αν και η κατανάλωση του καφέ αυξάνει την αρτηριακή πίεση, η δράση αυτή είναι προσωρινή και δεν σας κάνει πιο επιρρεπή στο να εμφανίσετε υπέρταση, αντίθετα μπορεί να μειώνει τον κίνδυνο για σας. Ο καφές που δεν φιλτράρεται, όπως ο γαλλικός καφές από καφετιέρα με έμβολο ή ο εσπρέσο, περιέχει συστατικά τα οποία ενδεχομένως να αυξήσουν την επιβλαβή LDL χοληστερόλη. Όμως η δράση αυτή είναι πιθανότατα αμελητέα σε σύγκριση με την υπόλοιπη διατροφή σας, ιδίως εάν δεν πίνετε πάνω από δύο φλιτζάνια αφιλτράριστου καφέ ημερησίως.
«Το ερώτημά μου είναι ποιος είναι ο συνολικός αντίκτυπος στην έκβαση που με ενδιαφέρει περισσότερο, δηλαδή την καρδιαγγειακή νόσο;» λέει ο δρ Gaziano. Όταν εξετάσετε τα δεδομένα στο σύνολό τους, ο καφές δεν φαίνεται να έχει μια θετική ή μια αρνητική επίδραση, σχολιάζει. Εάν σας αρέσει ο καφές, απολαύστε μερικά φλιτζάνια την ημέρα –υπό την προϋπόθεση ότι δεν διαταράσσει τον ύπνο σας. Και αποφύγετε να βάζετε μπόλικο γάλα και ζάχαρη στον καφέ σας, καθώς προσθέτουν κορεσμένα λιπαρά και άσκοπες θερμίδες, καταλήγει.
Τα επακόλουθα του καφέ: Περισσότερα βήματα, λιγότερος ύπνος, πιθανές ταχυπαλμίες;
Πολλοί λάτρεις του καφέ εκτιμούν την ενέργεια που τους δίνει ένας πρωινός καφές. Αλλά μήπως αυτή η ώθηση έχει βραχυπρόθεσμη επίδραση στην καρδιά ή σε άλλες συμπεριφορές ή παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την καρδιά – όπως στην άσκηση, στον ύπνο και στο επίπεδο σακχάρου στο αίμα;
Για να μάθουν την απάντηση, ερευνητές τοποθέτησαν φορετούς αισθητήρες σε εθελοντές για ένα διάστημα δύο εβδομάδων. Η μελέτη τους, με τίτλο Καφές και έκτοπες κολπικές και κοιλιακές συστολές σε πραγματικό χρόνο (CRAVE), δημοσιεύθηκε στις 23 Μαρτίου 2023 στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine. (Οι κολπικές και κοιλιακές έκτοπες συστολές αναφέρονται σε πρώιμες συστολές των ανώτερων και κατώτερων κοιλοτήτων της καρδιάς. Τα άτομα συνήθως τις αντιλαμβάνονται ως δυνατούς, γρήγορους ή ακανόνιστους χτύπους της καρδιάς ή αλλιώς ταχυπαλμίες.)
Ποιοι: 100 υγιείς άνδρες και γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 39 έτη.
Τι: Οι συμμετέχοντες φορούσαν τρεις διαφορετικές συσκευές: μία για την ανίχνευση του επιπέδου δραστηριότητας και του ύπνου, μία για τη μέτρηση του σακχάρου αίματος και μία για την παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού. Επίσης υποβλήθηκαν σε εξετάσεις για συνήθεις γενετικές μεταλλάξεις που επηρεάζουν την ταχύτητα μεταβολισμού της καφεΐνης στον άνθρωπο.
Πώς: Οι ερευνητές έδωσαν οδηγίες στους συμμετέχοντες να καταναλώσουν όσο καφέ –με καφεΐνη– επιθυμούσαν για δύο ημέρες και να ενεργοποιούν τη συσκευή παρακολούθησης της καρδιάς μετά από κάθε φλιτζάνι που έπιναν. Για δύο ημέρες απείχαν από την κατανάλωση καφέ. Επανέλαβαν αυτόν τον κύκλο για 14 ημέρες.
Κύρια ευρήματα: Τις ημέρες κατά τις οποίες οι συμμετέχοντες έπιναν καφέ, έκαναν κατά μέσο όρο 1.000 επιπλέον βήματα ημερησίως. Όμως, κοιμούνταν περίπου 36 λεπτά λιγότερο κάθε βράδυ, κατά μέσο όρο. Η κατανάλωση καφέ δεν είχε εμφανή αποτελέσματα στο επίπεδο σακχάρου αίματος. Επίσης, αν και η κατανάλωση καφέ δεν αύξησε τις πρόωρες συστολές των κόλπων της καρδιάς, φάνηκε ότι αύξησε ελαφρώς την εμφάνιση πρόωρων κοιλιακών συστολών. Οι γενετικές διαφορές στον μεταβολισμό της καφεΐνης δεν είχαν σημαντικές επιπτώσεις σε καμία από τις παραπάνω εκβάσεις.
