Γνωρίζετε πολλά για την υγεία των αγαπημένων σας προσώπων. Αν όμως ένα αγαπημένο σας πρόσωπο έχει απώλεια μνήμης, θα το καταλαβαίνατε;
«Είναι λιγότερο πιθανό να παρατηρήσετε αλλαγές στη γνωστική λειτουργία ενός μέλους της οικογένειας με το οποίο είστε μαζί κάθε μέρα. Οι αλλαγές είναι πιο εμφανείς σε κάποιον που συναντάτε σπάνια», σχολιάζει η Dana Kelly, νευροψυχολόγος που ειδικεύεται στις διαταραχές άνοιας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.
Φυσιολογικές αλλαγές στη μνήμη έναντι παθολογικών
Η ηλικία έχει διάφορες επιπτώσεις στη μνήμη. Οι αλλαγές που επέρχονται φυσιολογικά με την ηλικία δυσκολεύουν τη συγκέντρωση και την ανάκληση λεπτομερειών.
«Τα παράπονα που ακούω συχνά είναι ότι κάποιος ξεχνά γιατί μπήκε σε ένα δωμάτιο ή δεν μπορεί να θυμηθεί το όνομα κάποιου γνωστού. Αυτά δεν αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια γνωστικής διαταραχής», παρατηρεί η Kelly.
Πιο ανησυχητικά παραδείγματα απώλειας της μνήμης, προσθέτει, είναι να ξεχνά κάποιος συχνά:
• το όνομα ενός στενού συγγενούς
• σημαντικές συζητήσεις
• τα ονόματα καθημερινών αντικειμένων
• απλήρωτους λογαριασμούς
• την ώρα λήψης ή τις δόσεις των φαρμάκων
• τον δρόμο για οικείους προορισμούς.
Κάτω από το ραντάρ
Μπορεί να είναι δύσκολο να ανιχνευθεί ένας ενδεχομένως σοβαρός τύπος απώλειας της μνήμης σε ένα αγαπημένο πρόσωπο. Μπορεί να μην είστε σε θέση να παρατηρήσετε ορισμένες αλλαγές.
Για παράδειγμα, μπορεί να μη συνειδητοποιείτε ότι ένα μέλος της οικογένειας «δυσκολεύεται στη δουλειά του, κάνει συχνά οικονομικά λάθη, πέφτει θύμα οικονομικής απάτης ή λαμβάνει λάθος τα φάρμακά του», δηλώνει η Kelly.
Επίσης, κανένας δεν θέλει να πιστέψει ότι ένα αγαπημένο του πρόσωπο εμφανίζει έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας, οπότε μπορεί να αγνοεί ορισμένα σημάδια.
Για να οξύνετε την ικανότητά σας να ανιχνεύσετε την απώλεια μνήμης σε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, η Kelly προτείνει να παρατηρείτε περιστατικά που συμβαίνουν σταθερά ή πράγματα που φαίνονται αντίθετα με τα γνωστά σ’ εσάς χαρακτηριστικά του αγαπημένου σας προσώπου.
Ίσως είναι χρήσιμο να καταγράφετε τα περιστατικά σε ένα ημερολόγιο, ώστε να μπορείτε να παρατηρήσετε κάποια μοτίβα.
Τι σημαίνει;
Τα συμπτώματα απώλειας μνήμης δεν σημαίνουν αυτόματα ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει άνοια.
«Τα προβλήματα μνήμης θα μπορούσαν να οφείλονται σε άλλα προβλήματα υγείας, για παράδειγμα σε χρόνιο στρες, σε ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων ή σε κάποιο υποκείμενο πρόβλημα, όπως η άπνοια ύπνου», επισημαίνει η Kelly.
Οι καταστάσεις αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν και η απώλεια μνήμης μπορεί ενδεχομένως να αναστραφεί.
Τα συμπτώματα απώλειας μνήμης δεν σημαίνουν αυτόματα ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει άνοια.
Ορισμένες φορές, ωστόσο, η απώλεια μνήμης είναι ένδειξη είτε ήπιας γνωστικής διαταραχής (MCI) είτε πλήρους άνοιας, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ ή η αγγειακή άνοια (προκαλείται από τη μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο, λόγω αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες).
Πέραν της απώλειας μνήμης, τα συμπτώματα άνοιας μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα στην ομιλία ή στην κατανόηση της γλώσσας, αλλαγές στη διάθεση ή στην προσωπικότητα, ασυνήθιστη συμπεριφορά (π.χ. ο πάσχων μπορεί να φοράει υπερβολικά πολλά ρούχα) και δυσκολίες με έναν τύπο νοητικών ικανοτήτων που ονομάζονται εκτελεστική λειτουργία – την ικανότητα του ατόμου να κάνει διάφορα πράγματα συγχρόνως, να οργανώνει, να λαμβάνει αποφάσεις, να επιλύει προβλήματα και να σχεδιάζει.
Όταν υποψιάζεστε απώλεια μνήμης
Η συζήτηση με το αγαπημένο σας πρόσωπο για την απώλεια μνήμης μπορεί να είναι δύσκολη. Προσπαθήστε να είστε ευγενικοί και να δείχνετε σεβασμό.
«Πείτε του πως έχετε παρατηρήσει ότι δείχνει να ξεχνά περισσότερο από ό,τι συνήθως, ότι είναι λιγότερο οργανωμένος από ό,τι ήταν στο παρελθόν ή λιγότερο ικανός να ολοκληρώσει τις προτάσεις του. Εξηγήστε ότι απλώς θέλετε να ξέρετε αν είναι καλά και ότι θέλετε να βοηθήσετε», συνιστά η Kelly.
Εάν το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει επίσης παρατηρήσει αυτές τις αλλαγές, μπορείτε να συζητήσετε τι θα κάνετε στη συνέχεια.
Να είστε όμως προετοιμασμένοι για την πιθανότητα το αγαπημένο σας πρόσωπο να θυμώσει, θεωρώντας ότι του κουνάτε το δάχτυλο για τυχόν λάθη του, και να νιώσει ότι επιτίθεστε στη νοημοσύνη του ή στην ψυχική του υγεία. Πώς θα αντιδράσετε; Η Kelly συνιστά να επισημάνετε τα εξής:
• Η απώλεια μνήμης δεν είναι πάντοτε οριστική.
• Ένας γιατρός μπορεί να βρει κάποιες αιτίες, οι οποίες ενδέχεται να είναι αναστρέψιμες.
• Ένα τσεκάπ του εγκεφάλου καθώς μεγαλώνουμε είναι εξίσου φυσιολογικό με ένα τσεκάπ της καρδιάς ή της όρασης.
Δράστε προληπτικά
Το πρώτο βήμα στην αξιολόγηση ενός πιθανού προβλήματος μνήμης είναι μια επίσκεψη στον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης του αγαπημένου σας προσώπου. Θα είναι χρήσιμο να είστε παρόντες εσείς και άλλα μέλη της οικογένειας.
«Μοιραστείτε τις παρατηρήσεις σας από τον τελευταίο μήνα, τον τελευταίο χρόνο ή τα τελευταία έτη», προτείνει η Kelly. «Εάν διαφαίνεται μια αλλαγή στην πάροδο του χρόνου, ο γιατρός μπορεί να κάνει ένα ολιγόλεπτο προδιαγνωστικό τεστ».
Βάσει των αποτελεσμάτων, ο κλινικός γιατρός μπορεί να συστήσει είτε παρακολούθηση των συμπτωμάτων είτε κάποιον περαιτέρω έλεγχο, όπως εξετάσεις αίματος και τομογραφίες εγκεφάλου (αξονική ή μαγνητική).
Ο γιατρός μπορεί επίσης να παραπέμψει το αγαπημένο σας πρόσωπο σε νευροψυχολόγο (ο οποίος διαγιγνώσκει τις γνωστικές διαταραχές) ή νευρολόγο (ο οποίος αντιμετωπίζει τις διαταραχές του εγκεφάλου). Οι ειδικοί αυτοί μπορεί να ζητήσουν εξετάσεις γνωστικής λειτουργίας.
Τι γίνεται μετά;
Αν τελικά διαγνωσθεί MCI ή άνοια, η βοήθειά σας θα είναι κρίσιμης σημασίας. «Δώστε στο αγαπημένο σας πρόσωπο περιθώριο να επεξεργαστεί τη διάγνωση και ρωτήστε το πώς μπορείτε να το στηρίξετε», προτείνει η Kelly.
Συνιστά επίσης:
• Να κάνετε ένα σχέδιο για το μέλλον, ιδίως από οικονομική άποψη, εάν η κατάσταση είναι εξελισσόμενη.
• Να εκτιμήσετε εάν το αγαπημένο σας πρόσωπο χρειάζεται βοήθεια για τη λήψη των φαρμάκων, την οδήγηση, το μαγείρεμα, το καθάρισμα ή τις διάφορες τρέχουσες δουλειές.
• Να ζητήσετε υποστήριξη από φίλους, συγγενείς ή ομάδες στήριξης.
«Μια διάγνωση μπορεί να δημιουργεί αισθήματα απομόνωσης», παρατηρεί η Kelly. «Θυμίστε στο αγαπημένο σας πρόσωπο ότι τώρα είναι η στιγμή να στηριχθεί στους συγγενείς και στους φίλους του και ότι η κοινωνική σύνδεση –και όχι η απομόνωση– θα βοηθήσει και τους δύο να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα».
