Μετά από δεκαετίες εκστρατειών ενημέρωσης από τις δημόσιες υπηρεσίες, το μήνυμα έχει πλέον εμπεδωθεί: το μελάνωμα σκοτώνει. Η επαγρύπνηση για τον πλέον θανατηφόρο καρκίνο του δέρματος –ο οποίος αφαιρεί 8.000 ζωές κάθε χρόνο– έχει αυξηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Τώρα όμως έρχεται μια νέα ανακοίνωση, την οποία καλούμαστε να αφομοιώσουμε. Αντίθετα με την επικρατούσα άποψη, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να επισκέπτονται δερματολόγο κάθε χρόνο για να ελέγχουν για τυχόν κακοήθεια. Ο έλεγχος του δέρματος κάθε δύο με τρία χρόνια είναι αρκετός για το 80% από εμάς, δηλώνει η δρ Katherine Brag, δερματολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Πολλοί δερματολόγοι δέχονται κύματα κλήσεων από ανήσυχους ασθενείς, οι οποίοι ζητούν ετήσιες δερματολογικές εξετάσεις που δεν χρειάζονται, σχολιάζει η δρ Brag. Έχουν επηρεαστεί από τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι 200.000 Αμερικανοί λαμβάνουν διάγνωση μελανώματος κάθε χρόνο και ότι το ποσοστό έχει διπλασιαστεί από το 1982 έως το 2011. Εκτιμάται ότι μία στις 40 γυναίκες θα αναπτύξει μελάνωμα στη διάρκεια της ζωής της, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας.
«Είναι κατανοητό ότι όλοι φοβούνται το μελάνωμα. Αν και αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό ποσοστό των διαγνώσεων καρκίνου του δέρματος, ευθύνεται για περισσότερο από το 70% των θανάτων», δηλώνει η δρ Brag. «Αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό – και δικαιολογημένα. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν δερματολογική εξέταση αποδεικνύονται απολύτως υγιείς».
Τα στοιχεία κατά της υπερβολικής επαγρύπνησης
Οι περισσότερες έρευνες υποστηρίζουν την προσέγγιση της δρος Brag. Τον Απρίλιο του 2023, η Ομάδα Εργασίας των Υπηρεσιών Πρόληψης των ΗΠΑ –η οποία προσφέρει εμπεριστατωμένες συστάσεις σχετικά με την πρόληψη των νοσημάτων– δήλωσε ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο για μελάνωμα στα άτομα χωρίς συμπτώματα, τα οποία έχουν τον μέσο κίνδυνο για τη νόσο. Τα οφέλη δεν υπερτερούν σαφώς των κινδύνων, οι οποίοι περιλαμβάνουν περιττές βιοψίες –που μπορούν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε δυσμορφία– καθώς και υψηλότερο κόστος φροντίδας της υγείας, δήλωσε η ομάδα.
Επιπλέον, τα περισσότερα περιστατικά μελανώματος δεν ανευρίσκονται στη διάρκεια του ελέγχου για καρκίνο του δέρματος. Περισσότερα από τα μισά ανιχνεύονται από τον ίδιο τον ασθενή –συνήθως επειδή αιμορραγεί– και οι γυναίκες εντοπίζουν αυτούς τους καρκίνους συχνότερα από ό,τι οι άνδρες, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2016 στο Journal of the American Academy of Dermatology.
Επίσης, οι θάνατοι από μελάνωμα δεν μειώνονται όταν η κακοήθεια ανιχνεύεται από κλινικούς γιατρούς στη διάρκεια δερματολογικών ελέγχων ρουτίνας, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2021 στο JAMA Dermatology. «Οι προληπτικοί έλεγχοι δεν βελτιώνουν απαραίτητα την έκβαση του μελανώματος, ενώ αυτό είναι το νόημα του προληπτικού ελέγχου», σχολιάζει η δρ Brag.
Σενάρια που αυξάνουν τον κίνδυνο
Ποιος, λοιπόν, μπορεί πράγματι να ωφεληθεί από τον ετήσιο δερματολογικό έλεγχο; Περίπου το 20% του πληθυσμού και πιο συγκεκριμένα τα άτομα που έχουν οποιονδήποτε από τους παρακάτω παράγοντες κινδύνου:
Δεκάδες άτυποι σπίλοι (κρεατοελιές). Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε 10 έως 40 κοινούς σπίλους, οι οποίοι είναι μικροί, στρογγυλοί και λείοι. Οι άτυποι σπίλοι τείνουν να είναι μεγαλύτεροι, με ακανόνιστα ή θολά όρια. Εάν έχετε μερικές δεκάδες, απαιτείται ετήσιος δερματολογικός έλεγχος, γιατί υπάρχει μικρή πιθανότητα να εξελιχθούν σε μελάνωμα.
Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και άτυποι σπίλοι. Αν ένας συγγενής πρώτου βαθμού, π.χ. ένας γονιός, αδερφός/αδερφή ή τέκνο, έχει εμφανίσει μελάνωμα ή πολλούς άτυπους σπίλους, ο κίνδυνος αυξάνεται. «Όταν κάποια γυναίκα μού λέει ότι ο παππούς της είχε μελάνωμα στα 89, είναι διαφορετικό από το να μου πει ότι η μητέρα της είχε μελάνωμα στα 40», επισημαίνει η δρ Brag. «Η μία περίπτωση είναι ζήτημα ηλικίας και πολυετούς έκθεσης στον ήλιο, ενώ η άλλη μπορεί να είναι κληρονομική».
Προηγούμενος καρκίνος του δέρματος οποιουδήποτε τύπου. Ανάλογα με το πριν από πόσο καιρό είχατε κάποια δερματολογική κακοήθεια, αυτός ο παράγοντας κινδύνου μπορεί να απαιτεί ακόμη συχνότερο δερματολογικό έλεγχο, όπως κάθε τρεις ή έξι μήνες. Ρωτήστε τον γιατρό σας.
Γενετικές μεταλλάξεις ή γενετική προδιάθεση. Τα άτομα με μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA, με οικογενειακό ιστορικό ορισμένων κληρονομικών καρκίνων ή με σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων (μια κληρονομική πάθηση του δέρματος που χαρακτηρίζεται από ασυνήθιστους σπίλους και μελανώματα) έχουν υψηλότερες πιθανότητες για μελάνωμα.
Μεταμόσχευση οργάνου ή φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.
Ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων με φλύκταινες. Τρία ηλιακά εγκαύματα πριν από την ηλικία των 15 ετών αυξάνουν πολύ τον κίνδυνο μελανώματος.
Τεχνητό μαύρισμα σε σολάριουμ. Οι πολλαπλές συνεδρίες σε σολάριουμ –ιδίως πριν από την ηλικία των 20 ετών– αυξάνουν δραστικά τον κίνδυνο μελανώματος.
Παρακολουθείτε για τις παρακάτω ενδείξεις μελανώματος
Οι περισσότερες μελανωματικές βλάβες εντοπίζονται από τον ασθενή ή τον/τη σύντροφό του, όχι από γιατρό. Η επαγρύπνηση είναι πολύ εύκολη. Ελέγξτε για τα παρακάτω χαρακτηριστικά στους σπίλους του σώματός σας και επισκεφθείτε αμέσως δερματολόγο αν παρατηρήσετε κάποιο από αυτά:
- Ασυμμετρία ή ακανόνιστο σχήμα.
- Όρια που είναι ανομοιόμορφα.
- Ποικιλία χρωμάτων στον ίδιο σπίλο.
- ∆ιάμετρος μεγαλύτερη από το εύρος μιας ξύστρας μολυβιού.
- Εξέλιξη ή αλλαγή στο μέγεθος, το σχήμα ή το χρώμα στην πάροδο του χρόνου.
