Ας ξεκινήσουμε με μια πραγματική ιστορία: Όταν η Άννα έγινε 66 ετών πέρυσι, άρχισε να μαζεύει πλαστικά δοχεία φαγητού. Αυτό αρχικά έκανε εντύπωση στον σύζυγό της, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχε ποτέ διαθέσιμο δοχείο στην κουζίνα για να βάλουν τα υπολείμματα ενός δείπνου. Έναν χρόνο αργότερα, ωστόσο, τα δοχεία ξεχειλίζουν από τα ντουλάπια και σχηματίζουν στοίβες στο πλυσταριό. Εκτός από τα δοχεία, η Άννα ξεκίνησε και συλλογή από χαρτοσακούλες. Ο σύζυγος της Άννας ανησυχεί μήπως έχει μια πάθηση που ονομάζεται διαταραχή ή σύνδρομο αποθησαύρισης. Θα μπορούσε να έχει δίκιο.
Τι είναι η διαταραχή αποθησαύρισης;
Η διαταραχή αποθησαύρισης είναι μια ψυχική πάθηση που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του ατόμου να πετάξει ορισμένα αντικείμενα, φτάνοντας σε σημείο ανθυγιεινής συσσώρευσης.
Αν και τα είδη των αντικειμένων αποθησαύρισης ποικίλλουν και μπορεί να φαίνονται άχρηστα σε άλλους –παλιά ρούχα, κουτιά, χαρτιά, άχρηστη αλληλογραφία ή ακόμη και χαλασμένο φαγητό ή σκουπίδια–, το άτομο που αποθησαυρίζει τα αντικείμενα είναι πεπεισμένο ότι θα χρειαστούν κάποια μέρα. Η ιδέα και μόνο να τα αποχωριστεί του προκαλεί έντονη δυσφορία. Με τον καιρό, το σπίτι ξεχειλίζει από πράγματα που σχηματίζουν ανοργάνωτες στοίβες, γεμίζοντας τα δωμάτια και τους διαδρόμους, εμποδίζοντας την καθημερινή λειτουργικότητα και απειλώντας την ασφάλεια.
«Μπορεί να υπάρχουν στοίβες πάνω στην ηλεκτρική κουζίνα και να μην μπορείς να μαγειρέψεις ή να φράσσουν την πόρτα και να μην μπορείς να πας στη δουλειά ή να βγεις έξω σε μια έκτακτη ανάγκη», αναφέρει η δρ Stephanie Collier, ψυχίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
Τι προκαλεί την αποθησαύριση;
Δεν είναι σαφές τι προκαλεί τη διαταραχή της αποθησαύρισης. Συνήθως αναπτύσσεται στην εφηβεία, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερη ηλικία, πιθανώς επειδή η αποθησαύριση σχετίζεται με ορισμένα ψυχικά προβλήματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται το άγχος, η άνοια, η ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή (OCD), η κατάθλιψη και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ADHD). Τα χαρακτηριστικά αυτών των παθήσεων μερικές φορές προκαλούν συμπεριφορά αποθησαύρισης.
«Για παράδειγμα, τα άτομα με αγχώδη διαταραχή μπορεί να ανησυχούν υπερβολικά ότι θα ξεμείνουν από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που πρόκειται να χρειαστούν. Η δημιουργία αποθέματος τους δίνει μια αίσθηση ελέγχου», δηλώνει η δρ Collier. «Τα άτομα με OCD μπορεί να έχουν επίμονες σκέψεις για πράγματα που θα χρειαστούν σε συγκεκριμένες ποσότητες. Αισθάνονται διαρκώς αναγκασμένοι να κρατούν τα αντικείμενα, παρόλο που δεν το θέλουν».
Άλλα παραδείγματα: Τα άτομα με ADHD μπορεί να δυσκολεύονται να θέσουν προτεραιότητες στο τι θα πετάξουν. Τα άτομα με έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας μπορεί να φοβούνται να πετάξουν πράγματα, για παράδειγμα λογαριασμούς, επειδή δεν μπορούν να θυμηθούν αν τους χρειάζονται.
Αναγνώριση των ενδείξεων αποθησαύρισης
Οι ενδείξεις της αποθησαύρισης αναπτύσσονται σταδιακά, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αναγνώριση της διαταραχής έως ότου συσσωρευτούν τα υπάρχοντα. Στο κάτω κάτω, ίσως κάποιος απλώς θέλει να είναι προετοιμασμένος και να έχει προμήθειες. Πώς μπορείς να διακρίνεις τη διαφορά ανάμεσα στη φυσιολογική και την παθολογική συσσώρευση;
Κατ’ αρχάς, ελέγξτε αν υπάρχει υπερβολή. Είναι φυσιολογικό να υπάρχει μια στοίβα από λογαριασμούς πάνω στο γραφείο, αλλά δεν είναι φυσιολογικό να καλύπτουν οι λογαριασμοί κάθε επιφάνεια στο σπίτι, παραχωμένοι μέσα σε σακούλες ή κουτιά. Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν μερικές εξάδες μπουκαλιών νερού στο γκαράζ, αλλά δεν είναι φυσιολογικό να υπάρχει περισσότερο νερό από ό,τι θα μπορούσε να καταναλώσει κάποιος μέσα σε έναν χρόνο.
Δεύτερον, αναζητήστε ενδείξεις δυσλειτουργίας, όπως όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο:
• χάνει τον ύπνο του/της γιατί σκέφτεται τα υπάρχοντά του/της
• δυσκολεύεται έντονα να παραμείνει συγκεντρωμένος/η ή να λάβει αποφάσεις
• σκοντάφτει πάνω στις στοίβες
• δεν επιτρέπει σε άλλους να μπουν στο σπίτι (ενδεχομένως λόγω ντροπής)
• μένει σπίτι περισσότερο και απομονώνεται από τους άλλους.
Στην περίπτωση της Άννας που αναφέραμε παραπάνω, οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση αγαθών, θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι βρίσκεται στα πρώτα στάδια της διαταραχής της αποθησαύρισης. Ωστόσο, θα χρειαστεί διάγνωση από ψυχοθεραπευτή για να γνωρίζουμε σίγουρα.
Τι μπορείτε να κάνετε
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο αποθησαυρίζει, να είστε ευγενικοί. «Ρωτήστε με κατανόηση αν ο όγκος των αντικειμένων τού/τής προκαλεί δυσφορία. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, μήπως θα ήθελε να συμβουλευτεί έναν γιατρό ή ψυχοθεραπευτή; Η αναζήτηση ατομικής ή ομαδικής θεραπείας θα μπορούσε να βοηθήσει», αναφέρει η δρ Collier.
Αν υποψιάζεστε προβλήματα μνήμης, η δρ Collier συνιστά να συζητήσετε τις ανησυχίες σας απευθείας με τον γιατρό του προσώπου αυτού, γιατί δεν θα μπορέσετε να πείσετε με λογικά επιχειρήματα το αγαπημένο σας πρόσωπο σχετικά με την αποθησαύριση.
Μην πετάξετε αντικείμενα που δεν προκαλούν προβλήματα ή δεν δημιουργούν κίνδυνο. Απομακρύνοντάς τα υπερβολικά νωρίς, θα μπορούσατε να προκαλέσετε πιο έντονη δυσφορία στο αγαπημένο σας πρόσωπο. Ωστόσο, θα είναι απαραίτητο να πετάτε τακτικά τα σκουπίδια κάθε εβδομάδα, να ανοίγετε τους διαδρόμους που έχουν φράξει και να αντικαθιστάτε το χαλασμένο φαγητό με φρέσκια τροφή.
Οι αποθησαυριστές τείνουν επίσης να χάνουν πράγματα. Πάρτε και φυλάξτε αντίγραφα των σημαντικών αντικειμένων. «Φροντίστε να υπάρχει πλεόνασμα από τα πράγματα που χάνονται, όπως γυαλιά ή κλειδιά. Φυλάξτε τα σε ένα ειδικό συρτάρι», συνιστά η δρ Collier.
Αυτές οι κινήσεις για το αγαπημένο σας πρόσωπο θα το βοηθήσουν να διαχειριστεί την αποθησαύριση και θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του – και τη δική σας.
