Η αίσθηση της όσφρησης σας δίνει υπερδυνάμεις. Χωρίς να κινήσετε ούτε έναν μυ και χωρίς να ανοίξετε τα μάτια σας, σας βοηθά να ανιχνεύσετε τον κίνδυνο, να αποθηκεύσετε ή να ανακαλέσετε αναμνήσεις, να διακρίνετε γεύσεις ή να δεχθείτε έναν καταιγισμό από χημικές ουσίες που ανεβάζουν τη διάθεση στη διάρκεια ενός γεύματος. Μπορείτε, λοιπόν, να φανταστείτε ότι η απώλεια της όσφρησης (ένα πρόβλημα που οι γιατροί ονομάζουν ανοσμία) μπορεί να είναι καταστροφική. Πολλά εκατομμύρια άνθρωποι βίωσαν την ανοσμία ως μια συχνή παρενέργεια της COVID-19. Η ανοσμία μπορεί επίσης να προκληθεί και από άλλες παθήσεις.
Όταν συμβεί, θα πρέπει να προσπαθήσετε να αποκτήσετε ξανά την αίσθηση αυτή το συντομότερο δυνατό. «Όσο περισσότερο καιρό περνάτε χωρίς την αίσθηση της όσφρησης, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να την ξαναποκτήσετε», σχολιάζει ο δρ Neil Bhattacharyya, ωτορινολαρυγγολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear.
Γιατί τη χάσατε;
Η αίσθηση της όσφρησης εξασφαλίζεται από το οσφρητικό σύστημα. Αυτό περιλαμβάνει χιλιάδες αισθητηριακά κύτταρα στη ρινική κοιλότητα, τα οποία «ανιχνεύουν» οσμές (που εισέρχονται από τη μύτη ή το στόμα) και στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο μέσω των οσφρητικών νεύρων. Αν στα οσφρητικά νεύρα αναπτυχθεί φλεγμονή ή βλάβη, μπορεί να μη λειτουργούν σωστά και μπορεί να χάσετε την αίσθηση της όσφρησης.
Αιτίες ανοσμίας είναι οι ρινικοί πολύποδες, τα ρινοκολπικά προβλήματα, ο τραυματισμός της κεφαλής, οι ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας, οι όγκοι του εγκεφάλου, νευρολογικές παθήσεις όπως η νόσος του Πάρκινσον ή ιογενείς λοιμώξεις όπως η COVID-19.
Γιατί μπορεί μια ιογενής λοίμωξη να επηρεάσει την αίσθηση της όσφρησης; «Ορισμένοι ιοί μολύνουν τα οσφρητικά νεύρα ή τα κύτταρα κοντά σε αυτά και προκαλούν βλάβη», εξηγεί ο δρ Bhattacharyya. «Μπορεί επίσης η φλεγμονή γύρω από τα νεύρα να προκαλεί βλάβη».
Συνέπειες της απώλειας της όσφρησης
Η ανοσμία έχει σοβαρές συνέπειες. Εξαλείφει την ικανότητά σας να μυρίζετε επικίνδυνες οσμές, ενώ επίσης ακυρώνει μεγάλο μέρος της ικανότητάς σας να γεύεστε και να εκτιμάτε το φαγητό. Η απώλεια της γεύσης επέρχεται επειδή το οσφρητικό σύστημα ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της αντίληψης της γεύσης. (Οι γευστικοί θύλακες στη γλώσσα ανιχνεύουν μόνο αν το φαγητό είναι γλυκό, αλμυρό, πικρό ή πικάντικο.)
Όταν όλα έχουν μια γεύση σαν χαρτόνι, χάνετε την απόλαυση του φαγητού. «Μειώνεται η ποιότητα ζωής σας», δηλώνει ο δρ Bhattacharyya. «Έχω έναν ασθενή του οποίου η σύζυγος είναι εξαιρετικά καλή μαγείρισσα. Όταν έχασε αρχικά την αίσθηση της όσφρησης και της γεύσης, έτρωγε λιγότερο, έχασε 25 κιλά και εμφάνισε κατάθλιψη. Τώρα είναι ελλιποβαρής».
Θα την ξαναποκτήσετε;
Αν έχετε ανοσμία εξαιτίας κάποιου χρόνιου νευρολογικού προβλήματος, όπως η νόσος του Πάρκινσον, ο δρ Bhattacharyya λέει ότι οι πιθανότητες να ανακτήσετε την αίσθηση της όσφρησης δεν είναι μεγάλες. Αν η ανοσμία οφείλεται σε μια προσωρινή πάθηση, όπως η COVID-19, έχετε περισσότερες πιθανότητες να επιστρέψει η όσφρηση σε λίγους μήνες, αν και αυτό δεν είναι εγγυημένο.
Για παράδειγμα, μελέτη που διεξήγαγαν ο δρ Bhattacharyya και οι συνάδελφοί του και η οποία δημοσιεύθηκε στις 2 Ιουνίου 2023 στην ηλεκτρονική έκδοση του Laryngoscope, βρήκε ότι περίπου 21 εκατομμύρια Αμερικανοί ανέφεραν ότι έχασαν την αίσθηση της όσφρησης και της γεύσης λόγω της COVID-19 το 2021 και σχεδόν 30% δήλωσαν ότι δεν την είχαν ανακτήσει πλήρως περίπου 12 έως 18 μήνες αργότερα.
Υπάρχει όμως ελπίδα: ο δρ Bhattacharyya δηλώνει ότι η αίσθηση της όσφρησης είναι νευροπλαστική, το οποίο σημαίνει ότι μερικές φορές αναγεννάται.
Επανεκπαίδευση της όσφρησης
Αν έχετε χάσει την αίσθηση της όσφρησης, μην περιμένετε να επιστρέψει από μόνη της. «Παλαιότερα λέγαμε στον κόσμο να περιμένει έξι μήνες προτού έρθει σ’ εμάς», αναφέρει ο δρ Bhattacharyya. «Τώρα όμως θέλουμε να ξεκινήσετε τη θεραπεία επανεκπαίδευσης της όσφρησης το συντομότερο δυνατό, για να ενεργοποιήσετε τη διαδικασία ανάρρωσης του οργανισμού».
Η θεραπεία επανεκπαίδευσης της όσφρησης έγκειται απλώς στο να μυρίζετε μια μεγάλη ποικιλία στοιχείων που παράγουν οσμή. Περίπου έξι έως δέκα διαφορετικοί τύποι οσμών αρκούν, όπως λεμόνια ή πορτοκάλια, αρώματα λουλουδιών, φιστικοβούτυρο, ευκάλυπτος, δεντρολίβανο, κανέλα, πεύκο, μέντα ή γαρίφαλο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υλικά που έχετε στο σπίτι ή να αγοράσετε ένα κιτ επανεκπαίδευσης της όσφρησης στο διαδίκτυο (τέτοια κιτ διατίθενται έναντι 15 έως 35 δολαρίων περίπου).
«Μία ή δύο φορές την ημέρα μυρίστε το κάθε άρωμα για 30 δευτερόλεπτα έως δύο λεπτά. Καθώς το κάνετε αυτό, σκεφτείτε τι μυρίζετε και προσπαθήστε να ανακαλέσετε στιγμές που το έχετε μυρίσει στο παρελθόν. Για παράδειγμα, κόψτε ένα πορτοκάλι στα δύο, εισπνεύστε το άρωμά του και σκεφτείτε κάποια άλλη στιγμή που γευτήκατε ένα φρέσκο, νόστιμο πορτοκάλι», συνιστά ο δρ Bhattacharyya. «Αυτό ενεργοποιεί την αναγνώριση των οσμών. Είναι εγκατεστημένη βαθιά στον εγκέφαλο, αλλά πρέπει να τη διεγείρετε για να αποκατασταθεί η λειτουργία της. Στην ουσία, επανεκπαιδεύετε τον εγκέφαλό σας».
Δοκιμάστε αυτή τη θεραπεία κάθε μέρα για τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες, προτείνει ο δρ Bhattacharrya. Αν η αίσθηση της όσφρησης δεν επιστρέψει, επισκεφθείτε έναν ωτορινολαρυγγολόγο για να αποκλείσετε υποκείμενες παθήσεις που μπορεί να προκαλούν ανοσμία. Η αντιμετώπιση μιας υποκείμενης πάθησης μπορεί να αποκαταστήσει την αίσθηση της όσφρησης. Και αν μπορείτε να μυρίσετε ξανά, θα μπορείτε να γευθείτε και να ευχαριστηθείτε ξανά το φαγητό και να αποκαταστήσετε την ποιότητα ζωής σας.
