Μια εγκυμοσύνη σπάνια μοιάζει με περίπατο στο πάρκο. Αλλά εάν στη δική σας περίπτωση παρουσιάστηκαν επιπλοκές, όπως υπέρταση ή διαβήτης, το πιο πιθανό είναι να ελπίζατε ότι μόλις γεννιόταν το μωρό σας, τα προβλήματα αυτά θα τα ξεπερνούσατε.
Η ελπίδα βέβαια δεν αποτελεί στρατηγική, όταν πρόκειται για την προστασία της υγείας σας. Γίνεται, εξάλλου, ολοένα και πιο φανερό ότι ορισμένα στοιχεία που αφορούν την εγκυμοσύνη και το αναπαραγωγικό σύστημα αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια για την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματός σας χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες αργότερα. Η αμερικανική Εταιρεία Εμβρυομητρικής Ιατρικής εξισώνει την εγκυμοσύνη με «τεστ κοπώσεως» για το καρδιαγγειακό σύστημα, σημειώνοντας ότι ορισμένες επιπλοκές σηματοδοτούν αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού σε μεγαλύτερη ηλικία.
«Πλέον γνωρίζουμε ότι η εγκυμοσύνη είναι ένα παράθυρο στη μελλοντική υγεία των γυναικών», λέει η δρ Brett Young, μαιευτήρας – γυναικολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center, με εξειδίκευση στην εμβρυομητρική ιατρική.
Για παράδειγμα, οι γυναίκες που εμφάνισαν υπέρταση ή προεκλαμψία (διαταραχή της εγκυμοσύνης που χαρακτηρίζεται από υπέρταση, η οποία μπορεί να προκαλέσει βλάβη στη λειτουργία της καρδιάς, των νεφρών και άλλων οργάνων) στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αργότερα εμφανίζουν χρόνια υπέρταση τουλάχιστον σε διπλάσιο ποσοστό απ’ ό,τι οι γυναίκες που είχαν φυσιολογική πίεση κατά την εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες που αντιμετώπισαν αυτά τα προβλήματα λόγω υπέρτασης, αργότερα στη ζωή τους παρουσιάζουν επίσης κατά 70% υψηλότερα ποσοστά διαβήτη και κατά 30% υψηλότερα ποσοστά αυξημένης χοληστερόλης, σύμφωνα με μια μελέτη του 2018 με επικεφαλής το Χάρβαρντ, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Annals of Internal Medicine.
Οι επιπλοκές που σχετίζονται με τον διαβήτη ή την αρτηριακή πίεση, οι οποίες εκτιμάται ότι εμφανίζονται στο 5 έως 10% των κυήσεων, σημειώνουν αύξηση όσο ανεβαίνουν τα ποσοστά παχυσαρκίας και όσο αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών που αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία.
«Παρόλο που συχνά υποχωρούν λίγο μετά το τέλος της εγκυμοσύνης, οι διαταραχές αυτές είναι δυνατό να καταλήξουν σε μακροχρόνιο αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιοπάθειας σε αυτές τις γυναίκες», λέει ο δρ Nicolas-Sonny Nguyen, οικογενειακός γιατρός στην περιοχή της Βοστώνης και κλινικός εκπαιδευτής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Μπορεί να περάσουν χρόνια ολόκληρα ή δεκαετίες μετά την τελευταία σας εγκυμοσύνη και να μην εμφανίσετε κανένα από αυτά τα προβλήματα υγείας».
Κοινά χαρακτηριστικά αυτών των νόσων
Νέες έρευνες έρχονται να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο αυτές τις αποκαλύψεις. Επιπλοκές της εγκυμοσύνης και του τοκετού μπορεί να έχουν θανατηφόρες συνέπειες ακόμη και 50 χρόνια αργότερα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Circulation, στις 8 Μαρτίου 2023.
Στην ανάλυση, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν μακροχρόνια δεδομένα από περισσότερες από 46.000 γυναίκες οι οποίες γέννησαν μεταξύ 1959 και 1966, καταγράφηκαν οι θάνατοι των συμμετεχουσών από οποιαδήποτε αιτία έως το 2016. Η σχετιζόμενη με την εγκυμοσύνη υπέρταση, ο διαβήτης της κύησης και ο πρόωρος τοκετός συνδέθηκαν με αυξημένο κίνδυνο θανάτου τις δεκαετίες που ακολουθούν μετά τον τοκετό.
Στο μεταξύ, διαταραχές όπως η υπογονιμότητα, η αποβολή και η θνησιγένεια μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου μελλοντικά, σύμφωνα με μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού The BMJ, στις 22 Ιουνίου 2022. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα περίπου 619.000 γυναικών ηλικίας 32 έως 73 ετών από επτά χώρες. Η υπογονιμότητα συσχετίστηκε με 15% υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού, ενώ οι επαναλαμβανόμενες αποβολές συνδέθηκαν με αύξηση του κινδύνου κατά 37%. Οι γυναίκες με επαναλαμβανόμενη θνησιγένεια είχαν 44% περισσότερες πιθανότητες θανάτου από αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη αιμορραγία στον εγκέφαλο.
Τι σχέση μπορεί να έχουν; Η εγκυμοσύνη και οι διαταραχές της αναπαραγωγής έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τη στεφανιαία νόσο, συμπεριλαμβανομένων προβλημάτων των αιμοφόρων αγγείων και εναπόθεσης λιπιδίων στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, λέει η δρ Young.
«Η προεκλαμψία αποτελεί μια πολυσυστημική διαταραχή, η οποία προσβάλλει πολλά όργανα, εξηγεί η δρ Young. «Θεωρούμε ότι πρόκειται για διαταραχή του πλακούντα, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν ότι στην πραγματικότητα είναι μια διαταραχή των αιμοφόρων αγγείων που προσβάλλει επίσης τους νεφρούς, την καρδιά και τον εγκέφαλο».
Αντίστοιχα, η εμφάνιση διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να αποτελεί ένδειξη για υποβόσκοντα προβλήματα της γυναίκας στην παραγωγή ινσουλίνης ή στην αποτελεσματική χρήση ενέργειας από τα κύτταρα. «Ακόμη κι αν εμφανίσατε διαβήτη κύησης μόνο για λίγους μήνες στη ζωής σας σε διάστημα πέντε, έξι ή περισσότερων δεκαετιών, αυτοί οι λίγοι μήνες είναι δυνατό να επηρεάσουν τους κινδύνους που ίσως διατρέχετε», λέει ο δρ Nguyen.
Η ανάγκη για προληπτικούς ελέγχους
Οι όλο και περισσότερες έρευνες που πραγματοποιούνται μας έχουν βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία της προληπτικής φροντίδας και των προσυμπτωματικών ελέγχων στις γυναίκες που έχουν εμφανίσει επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, ειδικά από τη μέση ηλικία και έπειτα, οπότε και οι κίνδυνοι καρδιοπάθειας είναι ούτως ή άλλως αυξημένοι.
«Οι κίνδυνοι αρχίζουν να εκδηλώνονται όταν οι γυναίκες που είχαν παρουσιάσει αυτές τις διαταραχές στη διάρκεια της εγκυμοσύνης φθάνουν στην εμμηνόπαυση ή σε μεγαλύτερη ηλικία», λέει ο δρ Nguyen.
Ακόμη όμως και νεότερες γυναίκες, μεταξύ των οποίων και γυναίκες που δεν είχαν επιπλοκές στην εγκυμοσύνη τους, δεν θα πρέπει να παραλείπουν τις τακτικές ιατρικές επισκέψεις στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Μια μελέτη του 2022 που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Hypertension αναφέρει ότι η περιορισμένη ιατρική παρακολούθηση κατά τον χρόνο μετά τον τοκετό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα η υπέρταση να περάσει απαρατήρητη σε 1 στις 10 νέες μητέρες οι οποίες δεν είχαν εμφανίσει υπέρταση κατά την εγκυμοσύνη.
Εάν αντιμετωπίσατε διαταραχές κατά την εγκυμοσύνη ή την αναπαραγωγή, ενημερώστε τον οικογενειακό και τους υπόλοιπους γιατρούς σας. Η πίεση και το επίπεδο χοληστερόλης και σακχάρου αίματος θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά και οποιεσδήποτε μη φυσιολογικές τιμές θα πρέπει να «αντιμετωπίζονται επιθετικά», λέει η δρ Young.
«Ακόμη κι αν μια γυναίκα είχε προβλήματα μόνο σε μία από τις εγκυμοσύνες της πριν από πολλά χρόνια, το ιστορικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Θα πρέπει να εντάσσονται στη συζήτηση για το υπόλοιπο της ζωής της», λέει ο δρ Nguyen.
Επίσης, μην αγνοείτε ακόμη και τα ήπια συμπτώματα που θα μπορούσαν να αποτελούν σημάδια προβλημάτων καρδιοπάθειας, όπως ο πόνος στο στήθος, η ασυνήθιστη κόπωση, ο πόνος στον αυχένα ή στη γνάθο ή η δύσπνοια.
«Είναι σημαντικό να αναφέρετε συμπτώματα που εμφανίζονται ξαφνικά, επειδή η έγκαιρη αναγνώρισή τους είναι πολύ σημαντική», λέει ο δρ Nguyen. «Δημιουργήστε μια δίοδο επικοινωνίας, για να συζητάτε με τους γιατρούς σας αντί να περιμένετε για χρόνια, την ίδια ώρα ίσως που η στεφανιαία νόσος ήδη εξελίσσεται».
Γενικότεροι κίνδυνοι
Φυσικά, οι επιπλοκές στη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν είναι σε καμία περίπτωση ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει τον μελλοντικό κίνδυνο λόγω εγκυμοσύνης σε μια γυναίκα. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης το οικογενειακό ιστορικό, η φυλή, η διατροφή, το βάρος και το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας.
«Πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζετε ότι η καρδιοπάθεια προσβάλλει 1 στις 5 γυναίκες, ανεξάρτητα από την ηλικία τους», λέει ο δρ Nguyen. «Μερικές γυναίκες μπορεί να θεωρούν ότι, επειδή είναι 35 ετών, έχουν κάνει παιδιά και είναι υγιείς, είναι απίθανο να εμφανίσουν καρδιοπάθεια. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το τονίζω αυτό, για να ενθαρρύνω τις γυναίκες να βελτιστοποιήσουν τον τρόπο ζωής τους».
«Όταν επισκέπτεστε τους γιατρούς σας, να είστε ειλικρινείς και διεξοδικές ως προς το ιατρικό ιστορικό σας, ειδικά όσον αφορά τις εγκυμοσύνες σας», λέει ο δρ Nguyen.
Η υπέρταση στη διάρκεια της εγκυμοσύνης θέτει σε κίνδυνο και τον εγκέφαλο
Η υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος δεν είναι η μόνη που μπορεί να πληγεί μετά την εμφάνιση σχετιζόμενης με εγκυμοσύνη υπέρτασης. Μια νέα ανάλυση δείχνει ότι αυτή η επιπλοκή συνδέεται επίσης με μετέπειτα γνωστικά προβλήματα.
Στη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Neurology στις 9 Μαΐου 2023, συμμετείχαν περισσότερες από 2.200 γυναίκες (με μέσο όρο ηλικίας τα 73 έτη), εκ των οποίων 83% είχαν τουλάχιστον μία εγκυμοσύνη. Κάθε 15 μήνες για ένα διάστημα διάρκειας κατά μέσο όρο 5 ετών, οι συμμετέχουσες υποβάλλονταν σε εννέα τεστ μνήμης και σκέψης για την αξιολόγηση της ταχύτητας επεξεργασίας, της επιτελεστικής ικανότητας, της γλώσσας και των γενικότερων γνωστικών λειτουργιών.
Κατόπιν εκτίμησης των ιατρικών φακέλων των γυναικών όσον αφορά τα δεδομένα σχετικά με τις εγκυμοσύνες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχουσες με υπέρταση κατά την εγκυμοσύνη παρουσίασαν μεγαλύτερη μείωση σε πολλές παραμέτρους των δεξιοτήτων σκέψης σε σύγκριση με τις γυναίκες που είχαν φυσιολογική πίεση στην εγκυμοσύνη. Οι επιπτώσεις ήταν ακόμη πιο έντονες στις γυναίκες που είχαν εμφανίσει προεκλαμψία, μια πιο σοβαρή διαταραχή της πίεσης που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη.
«Τα ευρήματα δεν μας εκπλήσσουν, δεδομένου ότι οι διαταραχές των αιμοφόρων αγγείων που ενδέχεται να συμβάλλουν σε επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα αγγεία που μεταφέρουν αίμα στον εγκέφαλο», λέει η δρ Brett Young, μαιευτήρας – γυναικολόγος και εξειδικευμένη στην εμβρυομητρική ιατρική στο Beth Israel Deaconess Medical Center. Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι η παρακολούθηση και η διαχείριση της πίεσης κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της εγκυμοσύνης θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν σημαντικά τις μελλοντικές επιπτώσεις στην υγεία του εγκεφάλου.
«Τα ευρήματα συμφωνούν με την αντίληψη ότι η εγκυμοσύνη μπορεί να αναδείξει τους μελλοντικούς κινδύνους για την υγεία μιας γυναίκας, οι οποίοι περιλαμβάνουν πολλές διαταραχές που επηρεάζουν τα αιμοφόρα αγγεία», λέει η δρ Young. «Ο εγκέφαλος», συμπληρώνει, «χρειάζεται υγιή αιμοφόρα αγγεία, όπως ακριβώς και ο πλακούντας, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο βασίζεται σε αιμοφόρα αγγεία».
