Το να υπομένετε έναν σύζυγο που ρουφάει το φαγητό του, έναν συνάδελφο που κάνει κρακ με τις αρθρώσεις του ή έναν φίλο που συνεχώς καθαρίζει τον λαιμό του μπορεί να είναι μια εμπειρία που σας κάνει να αναστενάζετε και να αγανακτείτε. Όμως οι αντιδράσεις ξεπερνούν την απλή ενόχληση για όσους απαντούν με αναστάτωση, οργή ή αποστροφή σε αυτούς τους καθημερινούς ήχους – ή και άλλους, όπως το ροχαλητό, το ρουθούνισμα, το δυνατό μάσημα και η βαριά ανάσα.
Η απέχθειά τους αποτελεί μέρος μιας εντυπωσιακά κοινής διαταραχής, η οποία ονομάζεται μισοφωνία και χαρακτηρίζεται από μια δυσανάλογα έντονη συναισθηματική αντίδραση σε ήχους που κάνουν οι άλλοι. Μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 22 Μαρτίου 2023 στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού PLOS One, εκτιμά πως σχεδόν ένας στους πέντε ενήλικες αντιμετωπίζει αυτή την πάθηση, με τις γυναίκες να έχουν εντονότερες αντιδράσεις απ’ ό,τι οι άνδρες.
«Δεν ανέχονται να βρίσκονται σε ένα δωμάτιο με τέτοιου είδους ήχους», λέει ο δρ Michael Mufson, ψυχίατρος και διευθυντής του Κέντρου Σύνθετης Διάγνωσης στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. «Προσπαθούν να αποφύγουν αυτές τις καταστάσεις, αλλά αυτό είναι σχεδόν αδύνατον».
Εάν δεν έχετε ακούσει ποτέ για τη μισοφωνία, δεν είστε η μόνη. Μόλις 14% των συμμετεχόντων στη μελέτη γνώριζαν για τη διάγνωση πριν λάβουν μέρος στην έρευνα. Όμως ο επιπολασμός της πάθησης αποκαλύπτεται, καθώς υποχωρεί το στίγμα που επικρατούσε εδώ και χρόνια, λέει ο δρ Mufson.
«Βλέπουμε όλο και περισσότερα άτομα με μισοφωνία να βγαίνουν από τη σκιά», αναφέρει. «Παλαιότερα, ο κόσμος φοβόταν ότι ο γιατρός τους θα τους χαρακτήριζε τρελούς. Αλλά δεν είναι πλέον μια κρυφή πάθηση».
Η αίσθηση πως είστε παγιδευμένοι και αβοήθητοι
Παρότι οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι γιατί εμφανίζεται η μισοφωνία, μια μελέτη του 2022 που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Neuroscience υποστηρίζει ότι η πάθηση ίσως έχει μια μοναδική «νευρωνική υπογραφή», που σημαίνει ότι οφείλεται σε ένα διακριτό σχήμα νεύρων στον εγκέφαλο.
Οι ηλικιωμένοι με μισοφωνία πιθανότατα ζούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους με την πάθηση –ίσως χωρίς ποτέ να την αποκαλύπτουν λόγω του κοινωνικού στιγματισμού–, αλλά η πάθηση μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, επισημαίνει ο δρ Mufson. «Δεν είναι σπάνιο να παραμένει αδιάγνωστη», λέει.
Αποκλείοντας υπαίτιους
Πριν διαγνώσουν τη μισοφωνία, οι γιατροί πρέπει να αποκλείσουν προσεκτικά άλλες παθήσεις, που μπορεί να είναι παρόμοιες ή να αλληλεπικαλύπτονται με αυτήν. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διπολική διαταραχή, άλλες αισθητηριακές διαταραχές, η συναισθηματική απορρύθμιση (μειωμένη ικανότητα ανοχής ή διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων), το σύνδρομο Άσπεργκερ (μια μορφή αυτισμού), οι αγχώδεις διαταραχές και η διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Ένας στους πέντε ενήλικες αντιμετωπίζει τη μισοφωνία, που χαρακτηρίζεται από μια δυσανάλογα έντονη συναισθηματική αντίδραση σε ήχους που κάνουν οι άλλοι.
Τα ηχητικά ερεθίσματα που ενοχλούν δεν είναι ίδια για όλα τα άτομα με μισοφωνία, ούτε αποκρίνονται όλοι με τον ίδιο βαθμό αποστροφής προς αυτά. Ανεξαρτήτως όμως των παραπάνω, οι πάσχοντες συχνά επικρίνουν τον εαυτό τους γιατί δεν μπορούν να πάρουν μέρος σε δραστηριότητες στις οποίες άλλοι συμμετέχουν με άνεση. Καθώς αισθάνονται παγιδευμένοι και ανήμποροι όταν δεν μπορούν να ξεφύγουν από ήχους που τους εκνευρίζουν, ορισμένοι πάσχοντες ξεσπούν σωματικά ή λεκτικά.
«Ίσως αποφεύγουν να τρώνε σε εστιατόρια ή τρώνε χωριστά από τον/τη σύζυγο ή την οικογένειά τους», λέει ο δρ Mufson. «Φανταστείτε να αισθάνεστε ότι πρέπει να φύγετε όταν είστε στο θέατρο και κάποιος βήχει. Διαταράσσεται η κοινωνική σας ζωή».
Αν και η μισοφωνία είχε περάσει απαρατήρητη για χρόνια, οι θεραπευτικές επιλογές διευρύνονται. Οι γιατροί συνήθως χρησιμοποιούν μια συνθετική προσέγγιση, η οποία συνδυάζει συμπεριφορικού τύπου θεραπείες με φάρμακα. «Δεν είναι μια διαταραχή χωρίς ελπίδα», λέει ο δρ Mufson.
Αντιμετώπιση της μισοφωνίας
Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) αναδεικνύεται ως μια θεραπεία για τη μισοφωνία βάσει τεκμηρίων, σύμφωνα με μια μικρή μελέτη του 2020, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Depression and Anxiety. Περισσότερο από το ένα τρίτο των 54 συμμετεχόντων που υποβλήθηκαν σε ΓΣΘ ανέφεραν βελτίωση στα συμπτώματα μισοφωνίας καθώς και στην ικανότητά τους να λειτουργούν στο κοινωνικό περιβάλλον και στο πλαίσιο της οικογένειάς τους. Τα οφέλη ήταν ακόμη εμφανή έναν χρόνο αργότερα.
Σε ένα πρόγραμμα ΓΣΘ, ο ψυχοθεραπευτής αρχικά εντοπίζει τα ατομικά ηχητικά ερεθίσματα του ασθενούς και στη συνέχεια συνεργάζεται μαζί της/του, προκειμένου να αναπτύξει νέες αποκρίσεις σε αυτά. «Αναπτύσσουμε στρατηγικές και μηχανισμούς διαχείρισης προκειμένου να διακόψουμε τα ξεσπάσματα οργής και άγχους», εξηγεί ο δρ Mufson. «Εάν το άγχος είναι πολύ σοβαρό, τότε αρχίζουμε να εξετάζουμε την ένταξη φαρμάκων στη θεραπεία. Εάν είναι δυνατή η μείωση του άγχους, τότε μπορεί το άτομο να βοηθηθεί πραγματικά ώστε να αισθανθεί και να λειτουργήσει καλύτερα».
Άτομα με μισοφωνία μπορούν επίσης να αμβλύνουν την απέχθεια σε ήχους:
• Φορώντας ωτασπίδες ή ακουστικά.
• Χρησιμοποιώντας συσκευές παραγωγής λευκού θορύβου.
• Εξασκώντας τις τεχνικές της βαθιάς αναπνοής ή της μυϊκής χαλάρωσης.
Εάν γνωρίζετε κάποια/ον με μισοφωνία, είναι σημαντικό να μην επικρίνετε τα συμπτώματά της/του, λέει ο δρ Mufson. «Ενθαρρύνετέ τη να αναζητήσει θεραπεία», προσθέτει. «Επίσης είναι βοηθητικό το άτομο να λάβει σύντομη, υποστηρικτική συμβουλευτική για εμψύχωση στην αναζήτηση θεραπείας, βοηθώντας το να κατανοήσει ότι δεν είναι τρελό».
