Οι δύο κύριες ορμόνες του φύλου –τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη– έχουν πολλαπλές επιδράσεις στον οργανισμό, μεταξύ των οποίων και στο καρδιαγγειακό σύστημα. Οι ορμόνες αυτές, οι οποίες παράγονται κατά κύριο λόγο από τις ωοθήκες (οιστρογόνα) και τους όρχεις (τεστοστερόνη), έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στη σεξουαλική λειτουργία, αλλά και στην αρτηριακή πίεση, στη χοληστερόλη και σε άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την καρδιακή υγεία.
Με τη γήρανση, η φυσιολογική μείωση του επιπέδου των ορμονών του φύλου μερικές φορές προκαλεί ανεπιθύμητα συμπτώματα, όπως εξάψεις ή φθίνουσα ερωτική επιθυμία. Οι γιατροί έχουν τη δυνατότητα να συνταγογραφήσουν χάπια, επιθέματα, τζελ και κρέμες τα οποία περιέχουν οιστρογόνα ή τεστοστερόνη, προκειμένου αυτά τα συμπτώματα να αμβλυνθούν. Αλλά είναι τα παραπάνω προϊόντα ασφαλή για την καρδιά σας;
Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι υπάρχει προστατευτική δράση, ενώ άλλες αναφέρουν κινδύνους για το καρδιαγγειακό σύστημα. Ωστόσο, έχει πραγματοποιηθεί πολύ περισσότερη έρευνα για τα οιστρογόνα, τα οποία συχνά χορηγούνται σε συνδυασμό με προγεστερόνη, μια άλλη φυλετική ορμόνη. Στην πραγματικότητα, μέχρι φέτος δεν υπήρχαν μακροχρόνια ευρήματα για τη θεραπεία με τεστοστερόνη στους άνδρες. Ακολουθεί μια σύντομη ανασκόπηση των πρόσφατων δεδομένων γι’ αυτό το θέμα.
Θεραπεία με τεστοστερόνη
Όταν οι άνδρες φθάνουν στην ηλικία των 25 ετών περίπου, το επίπεδο της τεστοστερόνης στον οργανισμό τους αρχίζει να μειώνεται σταδιακά. Ο όρος «ανδρόπαυση» (ή ανδρική κλιμακτήριος), ο οποίος αναφέρεται σε αυτή τη συνδεόμενη με την ηλικία μείωση της ορμόνης, έχει επινοηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1930. Όμως η πίεση για αντιμετώπιση του φαινομένου είναι πολύ πιο πρόσφατη. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, διαφημίσεις που απευθύνονταν απευθείας στον καταναλωτή υποστήριζαν πως η χαμηλή τεστοστερόνη θα μπορούσε να προκαλέσει αίσθημα κόπωσης, νωθρότητα και κατάθλιψη στους άνδρες και πως η θεραπεία με τεστοστερόνη ενδέχεται να αποκαθιστά την ενέργεια, την εγρήγορση και τη σεξουαλική λειτουργία. Αυτή η τάση του μάρκετινγκ, σε συνδυασμό με την κυκλοφορία στην αγορά ενός εύχρηστου φαρμακευτικού σκευάσματος σε τζελ, οδήγησε σε απότομη αύξηση της συνταγογράφησης τεστοστερόνης.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ουρολογική Εταιρεία (AUA), η θεραπεία με τεστοστερόνη συνιστάται μόνο για άνδρες με χαμηλό επίπεδο της ορμόνης στο αίμα (δηλαδή με τιμή κάτω από 300 ng/dL) και με συμπτώματα που μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια μυϊκής μάζας, προβλήματα ύπνου και μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Παρά ταύτα, ένα 25% των ανδρών δεν εξετάζονται για το επίπεδο της τεστοστερόνης τους πριν ξεκινήσουν θεραπεία. Από αυτούς δε που το κάνουν, σχεδόν οι μισοί δεν επανεξετάζονται από τη στιγμή που ξεκινούν τη θεραπεία, σύμφωνα με την AUA, η οποία συνιστά διακοπή της ορμονοθεραπείας εάν τα συμπτώματα δεν παρουσιάζουν βελτίωση.
Αρκετές μελέτες παρατήρησης έχουν διαπιστώσει πιθανό αυξημένο κίνδυνο καρδιολογικών προβλημάτων από τη θεραπεία με τεστοστερόνη σε ηλικιωμένους άνδρες. Ως αποτέλεσμα αυτών, το 2014 ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) εξέδωσε μια προειδοποίηση η οποία συνιστά την αποφυγή αυτής της πρακτικής. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα είναι καθησυχαστική σχετικά με την ασφάλεια της τεστοστερόνης για το καρδιαγγειακό σύστημα, σύμφωνα με τον καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ δρα Aria Olumi, επικεφαλής Χειρουργικής Ουρολογίας στο Beth Israel Deaconess Medical Center.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 13 Ιουλίου 2023 στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine, περιλάμβανε περισσότερους από 5.200 άνδρες οι οποίοι διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων και είχαν χαμηλό επίπεδο τεστοστερόνης. Κατά τη διάρκεια περιόδου παρακολούθησης που διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια κατά μέσον όρο, οι άνδρες που έλαβαν τεστοστερόνη δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα από εκείνους που λάμβαναν ένα εικονικό φάρμακο.
Άνδρες με χαμηλό επίπεδο τεστοστερόνης και σχετικά συμπτώματα, σήμερα θεωρείται ασφαλές να δοκιμάσουν τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Είναι, ωστόσο, αξιοσημείωτο ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των ανδρών και από τις δύο ομάδες αποχώρησαν από τη μελέτη. Επιπλέον, η έκθεση δεν περιλάμβανε πληροφορίες σχετικά με το κατά πόσον η θεραπεία με τεστοστερόνη βελτίωσε κάποιο σύμπτωμα που να σχετίζεται με χαμηλό επίπεδο της ορμόνης, επισημαίνει ο δρ Olumi.
«Βλέπω άνδρες στο ιατρείο, στους οποίους είχε συνταγογραφηθεί τεστοστερόνη από άλλο γιατρό και που συνέχιζαν να τη λαμβάνουν για χρόνια. Παραδέχονταν όμως ότι δεν ήταν απόλυτα σίγουροι πως έχει κάποιο αποτέλεσμα γι’ αυτούς», αναφέρει. Πόσω μάλλον που πολλοί άνδρες έχουν χαμηλό επίπεδο τεστοστερόνης και αισθάνονται μια χαρά, προσθέτει. Άνδρες με χαμηλό επίπεδο τεστοστερόνης και σχετικά συμπτώματα, σήμερα θεωρείται ασφαλές να δοκιμάσουν τη ΘΟΥ. «Αλλά εάν δεν αισθανθείτε καλύτερα έπειτα από ένα εξάμηνο, δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσετε να τη λαμβάνετε», συμβουλεύει ο δρ Olumi.
Θεραπεία με οιστρογόνα
Σε αντίθεση με τη σταδιακή μείωση του επιπέδου των ανδρογόνων που ίσως να βιώνουν οι άνδρες, το επίπεδο των ορμονών πέφτει αρκετά απότομα όταν οι γυναίκες φθάνουν στις ηλικίες άνω των 45 έως 55 ετών. Περίπου 75% των γυναικών αναφέρουν ότι παρουσιάζουν συμπτώματα όπως εξάψεις και νυχτερινή εφίδρωση γύρω από την περίοδο της εμμηνόπαυσης. Κάποιες έχουν μόνο ήπια, περιστασιακά συμπτώματα. Άλλες όμως αισθάνονται τόση δυσφορία και αποδυνάμωση, που η εμπειρία τους διαταράσσει τον ύπνο, τη διάθεση και τη λειτουργικότητα στην καθημερινή τους ζωή.
Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να αμβλύνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, αλλά ο διαρκής προβληματισμός σχετικά με πιθανούς καρδιολογικούς κινδύνους –οι οποίοι τεκμηριώνονται σε μια σημαντική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2002– είχε ως αποτέλεσμα την απροθυμία ορισμένων γιατρών να χορηγήσουν τη θεραπεία.
«Πρόκειται για έναν γρίφο που προκύπτει αρκετά συχνά, καθώς όλες οι γυναίκες περνούν την εμμηνόπαυση», λέει η δρ Emily Lau, καρδιολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, η οποία εξειδικεύεται στην καρδιαγγειακή υγεία των γυναικών. Η έρευνα της τελευταίας εικοσαετίας έχει δώσει μια πιο σαφή εικόνα του καρδιαγγειακού κινδύνου, ο οποίος εξαρτάται από τη χρονική στιγμή και το είδος της ορμονοθεραπείας που λαμβάνει μια γυναίκα, καθώς και από τον ατομικό της υποκείμενο κίνδυνο καρδιοπάθειας, εξηγεί. (Για να αξιολογήσετε τον 10ετή σας κίνδυνο, επισκεφθείτε τον ιστότοπο www. health.harvard.edu/heartrisk)
Κατ’ αρχάς, οι γυναίκες δεν θα πρέπει να ξεκινούν να λαμβάνουν συστηματική ορμονοθεραπεία (δηλαδή σε μορφή χαπιού ή επιθέματος) μετά τα 60 ή εάν έχουν παρέλθει περισσότερα από 10 έτη από την έναρξη της εμμηνόπαυσης. Κατά δεύτερον, οι γυναίκες θα πρέπει να χρησιμοποιούν τη χαμηλότερη δυνατή δόση ορμονών για την ανακούφιση από τα ενοχλητικά συμπτώματά τους και, ιδανικά, να επαναξιολογούν την ανάγκη για ΘΟΥ κάθε χρόνο, σύμφωνα με τη δρα Lau, η οποία είναι μία από τους συγγραφείς ενός εμπεριστατωμένου άρθρου σχετικά με την ορμονοθεραπεία στην εμμηνόπαυση, στο τεύχος της 14ης Φεβρουαρίου 2023 του επιστημονικού περιοδικού Circulation.
Για υγιείς γυναίκες με χαμηλό 10ετή κίνδυνο καρδιοπάθειας (μικρότερο από 5%), κάθε μορφή ορμονοθεραπείας είναι αποδεκτή. Αλλά για εκείνες με κίνδυνο από 5 έως 10%, οι ειδικοί συνιστούν διαδερμικά επιθέματα, τα οποία είναι πολύ λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν θρόμβους αίματος από ό,τι οι ορμόνες που λαμβάνονται με τη μορφή χαπιού. Οι γυναίκες σε υψηλό κίνδυνο (άνω του 10%) θα πρέπει να αποφεύγουν τη συστημική ορμονοθεραπεία, εάν είναι δυνατό.
Ένα νέο, μη ορμονικό φάρμακο, το οποίο ονομάζεται φεζολινετάντη, για την αντιμετώπιση των εξάψεων και της νυχτερινής εφίδρωσης θα μπορούσε να αποτελέσει μια καλή εναλλακτική λύση, λέει η δρ Lau. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα κολπικά προϊόντα με οιστρογόνα (κρέμες, υπόθετα και δακτύλιοι), τα οποία είναι δυνατό να ανακουφίσουν από την ξηρότητα του κόλπου και τη δυσφορία κατά τη συνουσία, δεν φαίνεται να συνδέονται με αύξηση οποιουδήποτε είδους καρδιακού κινδύνου.
