Γνωρίζετε ότι κάτι είναι σημαντικό για εσάς όταν δεν μπορείτε να το βγάλετε από το μυαλό σας. Για πολλούς από εμάς καθώς μεγαλώνουμε, αυτό το κάτι είναι το να διατηρήσουμε την οξύτητα του νου – μια προτεραιότητα η οποία γίνεται ολοένα και πιο πιεστική, καθώς ακούμε τρομακτικές προβλέψεις ότι η άνοια θα πλήξει εννέα εκατομμύρια Αμερικανούς άνω των 65 ετών έως το 2030 και 12 εκατομμύρια έως το 2040.
«Επικεντρωνόμαστε περισσότερο πλέον σε αυτό, γιατί, ενώ η ιατρική επιστήμη έχει κάνει άλματα στην αντιμετώπιση της καρδιοπάθειας και του καρκίνου, έχει προχωρήσει λιγότερο εντυπωσιακά στην αντιμετώπιση των διαταραχών της μνήμης, όπως η άνοια», δηλώνει ο δρ Andrew Budson, λέκτορας Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Νομίζω ότι σήμερα ανησυχούν περισσότεροι άνθρωποι γι’ αυτό από ποτέ».
Ωστόσο, η ανησυχία δεν χρειάζεται να γίνεται απελπισία. Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να είμαστε πιο ισχυροί απέναντι στη μείωση της λειτουργίας του εγκεφάλου από ό,τι πιστεύαμε κάποτε. Μεγάλη νέα μελέτη εστιάζεται στην ισχυρή επίδραση που μπορεί να έχει ο υγιεινός τρόπος ζωής στη διατήρηση της μνήμης, ακόμη και σε ηλικιωμένους με γενετικό κίνδυνο για νόσο Αλτσχάιμερ, τη συχνότερη μορφή άνοιας.
«Απλώς και μόνο, το να έχει κάποιος οικογενειακό ιστορικό μιας ιατρικής πάθησης ή μιας νευροεκφυλιστικής διαταραχής σαν την άνοια δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα πληγεί από αυτήν», επισημαίνει η Lydia Cho, νευροψυχολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital. «Το γονιδίωμά μας δεν καθορίζει πλήρως τη σωματική και νευρογνωστική μας υγεία. Έχουμε επιλογές για να βελτιώσουμε το σώμα μας και τον νου μας, έτσι ώστε να ζήσουμε τη ζωή μας με όσο το δυνατόν καλύτερη υγεία».
Οι υγιεινές συνήθειες μετράνε
Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2023 στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού The BMJ, περιλάμβανε περισσότερα από 29.000 άτομα στην Κίνα τα οποία δεν είχαν άνοια (μέσος όρος ηλικίας 72 ετών). Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν αρχικά σε έλεγχο γνωστικής λειτουργίας, καθώς και σε γενετικό έλεγχο για μια παραλλαγή του γονιδίου APOE, το APOE4, που είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο για νόσο Αλτσχάιμερ.
Οι συμμετέχοντες ανέφεραν επίσης πόσο αυστηρά τηρούσαν έξι καλές συνήθειες: υγιεινή διατροφή, τακτική άσκηση, απουσία καπνίσματος, απουσία κατανάλωσης αλκοόλ, κοινωνική δραστηριότητα και ενασχόληση με δραστηριότητες που διεγείρουν τον εγκέφαλο. Κατά τα επόμενα 10 χρόνια, οι συμμετέχοντες ανέφεραν περιοδικά τις συνήθειές τους και υποβάλλονταν σε πρόσθετους ελέγχους γνωστικής λειτουργίας.
Έως το τέλος της μελέτης, τα άτομα που τηρούσαν τουλάχιστον τέσσερις υγιεινές συνήθειες παρουσίασαν σημαντικά βραδύτερη έκπτωση από αυτούς που δεν τηρούσαν καμία από τις υγιεινές συνήθειες – αυτό ίσχυε ακόμη και για τους συμμετέχοντες με το γονίδιο που σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Στοιχεία δείχνουν ότι κάνοντας αυτές τις υγιεινές αλλαγές στον τρόπο ζωής, οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας.
Ο δρ Budson δεν εξεπλάγη από τα ευρήματα, επισημαίνοντας ότι παλαιότερες μελέτες είχαν καταλήξει σε παρόμοια αποτελέσματα. «Είμαι ωστόσο ενθουσιασμένος που πρόσθετα στοιχεία δείχνουν ότι κάνοντας αυτές τις υγιεινές αλλαγές στον τρόπο ζωής, οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας», δήλωσε. «Νομίζω ότι το μήνυμα της μελέτης είναι σαφές: η μοίρα σας, σε μεγάλο βαθμό, βρίσκεται στα χέρια σας».
Οι έξι βασικές συνήθειες
Ας εξετάσουμε τις έξι συνήθειες που φαίνεται ότι περιορίζουν τη μείωση της μνήμης και ας δούμε γιατί η υιοθέτηση καθεμιάς από αυτές είναι σημαντική για την υγεία του εγκεφάλου μας.
1. Υγιεινή διατροφή. Η υγιεινή διατροφή μειώνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων και άλλων προβλημάτων των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο – τη δεύτερη βασική αιτία των προβλημάτων μνήμης. «Τι είναι κακό για τον εγκέφαλο; Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι η κατανάλωση απλών σακχάρων και υδατανθράκων σε επεξεργασμένες τροφές, η οποία προκαλεί απότομη αύξηση της γλυκόζης και της ινσουλίνης, που μπορεί να βλάψει τα κύτταρα του εγκεφάλου», δηλώνει ο δρ Budson.
2. Τακτική άσκηση. Η συνεπής άσκηση, η οποία στη μελέτη ορίστηκε ως τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας δραστηριότητας ή 75 λεπτά έντονης δραστηριότητας την εβδομάδα, ενισχύει την υγεία του εγκεφάλου με δύο τρόπους: μειώνει τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και ευνοεί την παραγωγή αυξητικών παραγόντων που συμβάλλουν στη δημιουργία νέων εγκεφαλικών κυττάρων. «Επιπλέον, παράγονται περισσότερα νέα εγκεφαλικά κύτταρα σε μια δομή που ονομάζεται ιππόκαμπος –ο οποίος είναι κρίσιμος για την εκμάθηση και τη μνήμη– από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο τμήμα του εγκεφάλου», εξηγεί ο δρ Budson.
3. Αποφυγή του καπνίσματος. «Αποφεύγοντας το κάπνισμα, επιτυγχάνετε δύο πολύ σημαντικά πράγματα: μειώνετε τον κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και αυξάνετε τη δυνατότητα των ερυθρών σας αιμοσφαιρίων να μεταφέρουν οξυγόνο», δηλώνει ο δρ Budson.
4. Περιορισμός του ποτού. «Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ένα μόνο αλκοολούχο ποτό την ημέρα προκαλεί μόνιμη βλάβη στον εγκέφαλο, αλλά όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι τα περισσότερα ποτά την ημέρα μπορούν να τον βλάψουν», δηλώνει ο δρ Budson. «Θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε ότι ακόμη και με ένα μόνο ποτό, η απόδοση της μνήμης μας δεν θα είναι εξίσου καλή όσο αν απείχαμε».
5. Κοινωνική δραστηριότητα. Αυτό μπορεί να σημαίνει τακτικές επισκέψεις σε φίλους ή συγγενείς, συμμετοχή σε πάρτι ή συναντήσεις, ταξίδια και διαδικτυακή συνομιλία. (Βλ. «Σας αρέσει να περνάτε χρόνο στο Διαδίκτυο; Μπορεί να σας προστατεύσει από την άνοια».) Οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως γιατί αυτή η συνήθεια διατηρεί τον εγκέφαλο πιο υγιή. «Νομίζω πως αυτό συμβαίνει επειδή οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ενεργοποιούν πολύ μεγάλες περιοχές του εγκεφάλου», αναφέρει ο δρ Budson. «Είναι σημαντικό να κρατάτε το μυαλό σας δραστήριο και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις είναι πραγματικά ένας από τους καλύτερους τρόπους για να το επιτύχετε».
6. Εξάσκηση του εγκεφάλου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τόσο ψυχαγωγικές δραστηριότητες όσο και άλλες πιο σοβαρές – διάβασμα, γράψιμο, σκάκι ή παιχνίδι με χαρτιά, κάποιο μάθημα, εκμάθηση μιας νέας γλώσσας κ.λπ. «Τα σταυρόλεξα είναι ιδιαίτερα καλά, επειδή σας αναγκάζουν να σκεφτείτε έννοιες, καθώς και σχέσεις ανάμεσα στις λέξεις και τις ιδέες, με νέους, ευέλικτους, δημιουργικούς τρόπους», δηλώνει ο δρ Budson.
Σας αρέσει να περνάτε χρόνο στο διαδίκτυο; Αυτό μπορεί να συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας
Το να σκοτώνετε τις ώρες σας στο διαδίκτυο, ποστάροντας στα κοινωνικά μέσα, παίζοντας παιχνίδια και σερφάροντας στις ιστοσελίδες, είναι σίγουρα χαλαρωτικό. Εάν όμως φοβάστε ότι πρόκειται για απλό χάσιμο χρόνου, ξανασκεφτείτε το: η τακτική χρήση του διαδικτύου ενδέχεται να συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη παρατήρησης.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 3 Μαΐου 2023 στην ηλεκτρονική έκδοση του Journal of the American Geriatrics Society, παρακολούθησε περισσότερα από 18.000 άτομα (μέσου όρου ηλικίας 55 ετών, 54% γυναίκες) για οκτώ έτη, κατά μέσο όρο. Κάθε δεύτερο έτος, οι ερευνητές ρωτούσαν τους συμμετέχοντες σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου και χορηγούσαν τεστ γνωστικής λειτουργίας. Σχεδόν το 65% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι έκαναν τακτική χρήση του διαδικτύου.
Τα άτομα που συνδέονταν για περίπου δύο ώρες την ημέρα είχαν περίπου τις μισές πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο τακτικά. Οι χρήστες του διαδικτύου διατηρούσαν επίσης καλύτερη λεκτική λογική και μνήμη. Τα οφέλη εξαφανίζονταν με τα υψηλότερα επίπεδα χρήσης του διαδικτύου, τα οποία ορίζονταν ως έξι με οκτώ ώρες ημερησίως.
Οι συγγραφείς της μελέτης υπέθεσαν ότι η ενασχόληση με το ∆ιαδίκτυο μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη και τη διατήρηση του λεγόμενου γνωστικού αποθέματος – της ικανότητας του εγκεφάλου να αντιστέκεται στην έκπτωση και να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους να λειτουργεί αποδοτικά. Αυτό θα μπορούσε να αντισταθμίζει τη γήρανση του εγκεφάλου. Ωστόσο, η μελέτη ήταν μια μελέτη παρατήρησης (αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη σχέσης αιτίας-αποτελέσματος ανάμεσα στη χρήση του διαδικτύου και στον κίνδυνο άνοιας) και η καταμέτρηση της χρήσης του διαδικτύου βασιζόταν μόνο σε αναφορές των ίδιων των συμμετεχόντων.
«Αν πιστέψουμε τα ευρήματα, αυτό σημαίνει ότι η χρήση του διαδικτύου είναι άλλη μία γνωστική δραστηριότητα η οποία μπορεί να διατηρήσει τον εγκέφαλο δραστήριο και υγιή, γεγονός που μπορεί ενδεχομένως να αυξήσει τις ικανότητες σκέψης και μνήμης βραχυπρόθεσμα και να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας μακροπρόθεσμα», δηλώνει ο δρ Andrew Budson, λέκτορας νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Απαιτούνται περισσότερες μελέτες προκειμένου να καθοριστεί κατά πόσο συγκεκριμένοι τύποι διαδικτυακής δραστηριότητας μπορεί να σχετίζονται με τις εκβάσεις υγείας.
