Επαγγελματική εξουθένωση, σύνδρομο της άδειας φωλιάς, συνταξιοδότηση, απώλεια ενός συντρόφου: οτιδήποτε από αυτά μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε ότι έχετε χάσει κάθε αίσθηση σκοπού ή τον λόγο να σηκώνεστε από το κρεβάτι το πρωί. Είναι μια συνηθισμένη εμπειρία, ιδίως καθώς μεγαλώνουμε. «Όταν χάνετε κάτι που σας έχει διαμορφώσει, απειλείται η ταυτότητά σας και αναρωτιέστε ποιος ή ποια είστε χωρίς αυτό», δηλώνει ο Matthew Lee, κοινωνιολόγος και αναπληρωτής ερευνητής στο Πρόγραμμα Ευημερίας του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Το ερώτημα είναι το εξής: θα κάνετε κάτι γι’ αυτό ή θα χαθείτε μέσα στο κενό; Η απάντησή σας μπορεί να επηρεάσει την υγεία σας.
Η σημασία της αίσθησης σκοπού
Το να έχουμε μια αίσθηση σκοπού σχετίζεται με πολλά οφέλη για την υγεία, όπως οξύτητα της μνήμης και της σκέψης, έλεγχος της διάθεσης, μειωμένος κίνδυνος χρόνιας νόσου και αναπηρίας και μακροζωία.
Γιατί είναι τόσο ισχυρή η ύπαρξη σκοπού; «Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που δεν έχουν αίσθηση σκοπού, αυτοί που έχουν τείνουν να αντιλαμβάνονται τους στρεσογόνους παράγοντες ως λιγότερο δύσκολους και διαχειρίζονται καλύτερα το στρες. Αυτό μπορεί να τους βοηθά να αποφύγουν κάποιες από τις επιδράσεις του χρόνιου στρες στη φυσιολογία, οι οποίες συμβάλλουν στην εμφάνιση καρδιακής προσβολής, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και πρόωρου θανάτου», εξηγεί ο Lee.
Επίσης, ορισμένες μελέτες έχουν βρει ότι τα άτομα που έχουν σκοπό στη ζωή είναι πιο πιθανό να έχουν υγιείς συμπεριφορές, όπως η τήρηση των προληπτικών ελέγχων για την υγεία.
Εύρεση σκοπού
Η αίσθηση σκοπού μπορεί να προκύψει από κάτι απλό, όπως ένα χόμπι, ή από κάτι πιο πολύπλοκο, όπως το να προσφέρετε τις υπηρεσίες σας στην κοινότητα με κάποιον τρόπο. Παρότι δεν υπάρχει συνταγή για να βρείτε αυτή την έμπνευση, υπάρχουν τρόποι να την καλλιεργήσετε. Δείτε δέκα προτάσεις για να ξεκινήσετε, οι οποίες έχουν ληφθεί από την Ειδική Έκθεση Υγείας του Χάρβαρντ με τίτλο Self-Care (Αυτοφροντίδα) (www.health.harvard.edu/scshr), με πρόσθετο σχολιασμό από τον Lee.
1. Εστιάστε στις δυνάμεις σας. Ρωτήστε τους φίλους σας, τους συγγενείς σας και τον/τη σύντροφό σας τι τους έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτονται εσάς. Βρίσκουν ότι είστε διασκεδαστικοί, συμπονετικοί ή ότι έχετε καλλιτεχνική προσωπικότητα; Χρησιμοποιήστε τις απαντήσεις τους για να σκεφτείτε πώς μπορείτε να εφαρμόσετε αυτά τα χαρακτηριστικά με τρόπο που να δίνει νόημα στη ζωή σας και στη ζωή των άλλων.
2. Σκεφτείτε τα εμπόδια που έχετε ξεπεράσει στη ζωή σας. Μπορείτε να βρείτε τρόπους να βοηθήσετε άλλους που περνούν τα ίδια πράγματα; «Αυτό μπορεί να γίνει κάτι πολύ βαθύ», παρατηρεί ο Lee. «Η εμπειρία σας μπορεί να βοηθήσει άλλους, κάτι που δίνει σκοπό στη ζωή».
3. Θέστε ένα χρονοδιάγραμμα για τον σκοπό σας. Ο σκοπός αλλάζει καθώς μεγαλώνετε. Σκεφτείτε ποιος ήταν σε διάφορα στάδια της ζωής σας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στις περιόδους εξέλιξης ή μετάβασης. Μάθατε κάποια μαθήματα που μπορείτε να εφαρμόσετε στη σημερινή σας κατάσταση;
4. Αναζητήστε πρότυπα. Υπάρχουν άνθρωποι που θαυμάζετε τη δουλειά τους; Μπορείτε να μάθετε να κάνετε κάτι παρόμοιο;
Το να έχουμε μια αίσθηση σκοπού έχει πολλά οφέλη για την υγεία, όπως οξύτητα μνήμης και σκέψης, έλεγχος της διάθεσης, μειωμένος κίνδυνος χρόνιας νόσου και αναπηρίας, αλλά και μακροζωία.
5. Γίνετε μέντορας και μοιραστείτε τις γνώσεις και τις ικανότητές σας. Οι άνθρωποι συχνά αναφέρουν την ενθάρρυνση και τη σοφία που έλαβαν από άλλους που αφιέρωσαν χρόνο για να φροντίσουν την καριέρα τους. «Η σχέση με έναν μέντορα είναι μια σχέση φροντίδας που μας επιτρέπει να δώσουμε και να πάρουμε αγάπη», λέει ο Lee. «Οι αμοιβαίες σχέσεις φροντίδας είναι συχνά αυτό που μας λείπει καθώς μεγαλώνουμε».
6. Σκεφτείτε τι χρειάζεται ο κόσμος. Υπάρχουν πολλές ανάγκες σε αυτόν τον πλανήτη και διαφορετικοί άνθρωποι θα δώσουν προτεραιότητα σε διαφορετικές ανάγκες. Σας απασχολεί η πείνα στον κόσμο; Η κλιματική αλλαγή; Η αδικία; Βρείτε ένα θέμα που είναι σημαντικό για εσάς και σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να βοηθήσετε. «Μπορεί να υπάρχουν έως και εκατομμύρια ανάγκες στην κοινότητά σας, οι οποίες δεν καλύπτονται. Ίσως κάποια από αυτές τις ανάγκες να χρειάζεται στις ικανότητές σας», σχολιάζει ο Lee.
Γιατί να μην επικοινωνήσετε με μια τοπική ομάδα που σας ενδιαφέρει και να τους ρωτήσετε πώς μπορείτε να βοηθήσετε εθελοντικά; Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε την πλατφόρμα αναζήτησης εθελοντών/ευκαιριών εθελοντισμού (www.volunteermatch.org) για να πάρετε ιδέες.
7. Διαβάστε το βιβλίο του Viktor Frankl, Η αναζήτηση του ανθρώπου για το υπέρτατο νόημα (Man’s Search for Meaning). Είναι σύντομο, διαβάζεται εύκολα και βοηθά τους ανθρώπους εδώ και δεκαετίες. «Ο Frankl παρατήρησε ότι, στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, οι άνθρωποι που ήταν γενναιόδωροι, συνδέονταν με τους άλλους και έβρισκαν ουσιαστικούς τρόπους να τους υποστηρίξουν είχαν περισσότερη ζωτικότητα και επιβίωσαν περισσότερο. Βρήκαν έναν τρόπο να σχετίζονται με αγάπη ο ένας με τον άλλον και υπήρχε μια αίσθηση σκοπού σε αυτό. Μπορεί να εμπνευστείτε», λέει ο Lee.
8. Γράψτε τη δική σας ιστορία. Η εμπειρία της δικής σας ζωής αξίζει επίσης. Θυμηθείτε τις καλύτερες ιστορίες από την παιδική σας ηλικία και καταγράψτε τες, με όλες τις λεπτομέρειες που μπορείτε να θυμηθείτε. Συμπεριλάβετε απαντήσεις σε σημαντικές ερωτήσεις σχετικά με τον εαυτό σας – αυτές που θα θέλατε να είχατε θέσει στους γονείς ή στους παππούδες σας. Δώστε τις ιστορίες στα παιδιά και στα εγγόνια σας.
9. Γράψτε τη νεκρολογία σας. Μπορείτε να το κάνετε σε οποιαδήποτε ηλικία –ίσως όχι για δημοσίευση, μόνο για τον εαυτό σας ή την οικογένειά σας. Για ποιο πράγμα θα θέλατε να σας θυμούνται; Θα μπορούσε αυτό το πράγμα να υπηρετήσει τον σκοπό σας σήμερα; Αν δεν έχετε ακόμη επιτύχει κάτι για το οποίο να είστε ιδιαίτερα περήφανοι, να θυμάστε ότι ποτέ δεν είναι αργά.
10. Φανταστείτε τον εαυτό σας να κερδίζει το λαχείο. Τι θα κάνατε αν είχατε λυμένο το οικονομικό πρόβλημα; Θα ταξιδεύατε στον κόσμο; Θα γινόσασταν εθελοντές; Βρείτε τρόπους να κάνετε κάτι από αυτά που θα θέλατε, ακόμη και χωρίς τα απροσδόκητα κέρδη ενός λαχείου. Για παράδειγμα, αν πάντα θέλατε να επισκεφθείτε την Ασία, δείτε αν μπορείτε να γίνετε μέλος σε μια εθελοντική οργάνωση, όπως ο κυβερνητικός οργανισμός Peace Corps (Ειρηνευτικό Σώμα) (δεν υπάρχει ηλικιακό όριο!).
Πώς να ξεκινήσετε
Μην αισθάνεστε πίεση. «Διερευνήστε τις πιθανότητες», προτείνει ο Lee. «Θα κινητοποιηθείτε ξανά και η θετική δυναμική μπορεί να σας πάει πάρα πέρα με τρόπους που μπορεί να σας εμπλουτίσουν, να σας ανταμείψουν, ακόμη και να σας εκπλήξουν».
